Wat zijn de voor- en nadelen van thuis bevallen?

De verloskundige speelt dus een grote rol in de Nederlandse verloskunde. Dat was al zo in de Middeleeuwen. Vroedvrouwen, zoals verloskundigen dan heten, zijn een soort ervaringsdeskundigen die andere moeders bijstaan tijdens zwangerschap en bevalling. Bevallen is in die tijd na tuberculose de belangrijkste doodsoorzaak onder vrouwen. Mannen zijn niet in de buurt van het kraambed te vinden. Geen vaders, maar ook geen artsen.

Pas vanaf de zeventiende eeuw ontdekken geneesheren en chirurgijnen de zwangere vrouw als nieuwe markt. De specialisten onder hen noemen zich vroedmeesters. De rechten van de vroedvrouwen worden ingeperkt: ze mogen alleen natuurlijke bevallingen bijwonen, geen medicijnen voorschrijven en geen instrumenten gebruiken. Bij complicaties mogen de mannen aan de slag. Vanwege de kraamvrouwenkoorts bevallen de meeste vrouwen liever niet in het ziekenhuis. Van hygiëne is nog geen sprake en veel pas bevallen vrouw overlijden aan een infectie die door artsen van de ene op de andere kraamvrouw wordt overgebracht. De kraamvrouwenkoorts wordt pas gestopt als artsen hun handen en instrumenten ontsmetten.

Er is de afgelopen jaren veel veranderd in de manier waarop ziekenhuizen omgaan met pijnbestrijding bij bevallingen. In 2008 is er door gynaecologen een nieuwe richtlijn opgesteld waarin staat dat de voordelen van pijnbestrijding groter zijn dan de nadelen (sufheid, vertraagde ademhaling). In ziekenhuizen moet dag en nacht een anesthesist aanwezig zijn om een ruggenprik toe te kunnen dienen. Het aantal ruggenprikken bij bevallingen is de afgelopen vijf jaar meer dan verdubbeld. ‘Pijn hoort erbij’ is voor steeds meer vrouwen een credo uit een ver verleden.

Doordat het steeds normaler wordt om met pijnbestrijding in het ziekenhuis te bevallen, neemt bij veel vrouwen het vertrouwen in hun eigen lichaam af, merkt verloskundige Beatrijs Smulders. Uit angst voor de pijn durven vrouwen niet meer thuis te bevallen. 'Uit een bevredigende bevalling put je de rest van je leven vertrouwen', zegt Smulders in Volkskrant Magazine. ‘Thuis, in je eigen domein, ben je als vrouw eigenmachtig. Je neemt er de verantwoordelijkheid voor je eigen lichaam, anders dan in het ziekenhuis. Daar ben je een patiëntnummer en je bevalling wordt eerder gemedicaliseerd.’

Vrouwen die thuis bevallen, zijn volgens onderzoek het meest tevreden over hun bevalling. Vrouwen die tijdens de bevalling naar het ziekenhuis werden verwezen, zijn het minst tevreden over hun bevalling. 

Al jarenlang woedt er een verhitte discussie tussen gynaecologen en verloskundigen: wat is beter, thuis bevallen of in ziekenhuis? Het College Perinatale Zorg pleit voor meer, en een betere samenwerking tussen verloskundigen en gynaecologen in geboortecentra. 

Vrouwen worden sneller naar het ziekenhuis verwezen als bijvoorbeeld de bevalling langzaam op gang komt. De helft van de bevallingen die thuis beginnen, eindigt alsnog in het ziekenhuis. En als een bevallende vrouw eenmaal in het ziekenhuis is, wordt sneller besloten tot medische ingrepen zoals weeënopwekkende middelen. Maar ook het aantal keizersnedes is daardoor toegenomen. Keizersnedes worden in Nederland relatief weinig uitgevoerd en alleen als het medisch noodzakelijk is. 

Voor veel vrouwen is het een geruststellende gedachte dat in het ziekenhuis alles bij de hand is om in te grijpen als het nodig is. Maar uit onderzoek blijkt ook dat vaker medisch ingrijpen ook vaker leidt tot complicaties, zoals bloedverlies of koorts. Een medische bevalling is dus niet automatisch een veiligere bevalling.

We spreken van babysterfte als een kind overlijdt na 24 weken zwangerschap of tot zeven dagen na de geboorte. In Nederland was de babysterfte een tijdlang een van de hoogste van Europa. Maar de afgelopen jaren is deze sterk gedaald, van 11,9% in 2000 tot 7,4% in 2014. Er overlijden nu ongeveer vijf baby’s per duizend baby’s rond de geboorte. Daarmee hoort Nederland bij de best scorende landen op het gebied van babysterfte. Die daling komt vermoedelijk doordat er meer aandacht is voor kwetsbare zwangere vrouwen, een betere voorlichting over een gezonde levensstijl (niet roken en drinken tijdens de zwangerschap) en een betere samenwerking tussen verloskundigen, kraamzorg, kinderartsen en gynaecologen. De meeste baby’s overlijden voor de 28e week van de zwangerschap. De thuisbevalling heeft hier dus in de meeste gevallen niets mee te maken. 

Uit recent onderzoek blijkt ook dat een geplande thuisbevalling even veilig is als een geplande ziekenhuisbevalling onder leiding van een eerstelijnsverloskundige. Bovendien ligt het aantal ingrepen bij een geplande thuisbevalling veel lager en is er dus ook een veel lagere kans op een keizersnede of andere medische ingrepen.

Wat ook een rol speelt bij babysterfte in Nederland is onze richtlijn om de baby pas bij 42 weken te gaan halen, als de bevalling zich niet rond de veertigste week uit zichzelf aankondigt. Dat heeft volgens de Belgische gynaecoloog Hendrik Cammu te maken met de Nederlandse overtuiging dat we de natuur het liefste zijn gang laten gaan en zo min mogelijk ingrijpen. In buurland België worden vrouwen al bij 41 weken ingeleid omdat de baby anders risico loopt op zuurstof- en voedseltekort, doordat de moederkoek uitgeput raakt. Gynaecologen en verloskundigen verschillen daarover nog steeds van mening.

In de aflevering van Zembla vertelt een moeder hoe haar dochter overleed doordat er te laat werd ingegrepen en er geen medisch personeel aanwezig was om het kindje te redden: ondanks haar medische indicatie had ze had net zo goed in Afrika kunnen bevallen, aldus gynaecoloog Paul Reuwer.

Een bevalling is en blijft een natuurlijk proces en de natuur is lastig te voorspellen. Maar voor zover dat mogelijk is krijgt de moeder steeds meer controle over haar eigen bevalling. Ze schrijft haar eigen bevallingsplan, kan haar eigen pijnstilling doseren en ze kan zelf haar kind aanpakken als het geboren wordt. In 2017 gebeurt dat in Nederland voor het eerst bij een keizersnede: moeder Camilla tilt dochtertje Jula zelf uit haar buik. Er is zelfs geëxperimenteerd met Google Glass bij bevallingen; de gynaecoloog draagt er een zodat de vrouw kan meekijken met haar eigen bevallig – of later kan terugkijken. Zo hadden de Middeleeuwse vroedvrouwen en vroedmeesters zich de bevalling van de 21e eeuw vast niet kunnen voorstellen.