Zijn zoetstoffen onschuldig?
Zijn zoetstoffen onschuldig?
Laatste update: 06-02-2025
Dat te veel suiker niet goed voor je is, weet iedereen. Om minder suiker te gebruiken, doen fabrikanten dan ook vaker zoetstoffen in hun producten. Ze hebben soms ingewikkelde namen, zoals aspartaam en sucralose. Wat zijn dit voor stoffen en kunnen ze eigenlijk kwaad?
Redacteur: Inga Lingnau
Wat zijn zoetstoffen?
Zoetstoffen worden vaak gebruikt als vervanger voor suiker. Ze smaken zoet, maar bevatten vaak veel minder of bijna geen calorieën. Daarom worden ze vaak als gezonder gezien. Zoetstoffen zitten in veel verschillende soorten producten, zoals frisdranken, sauzen, zuivel en snoep. Voorbeelden van zoetstoffen zijn Stevia en aspartaam.
Veel mensen zijn gek op zoet eten, hier zie je hoe het komt dat we vaak een voorkeur hebben voor zoet (en vet) eten. Bekijk de hele aflevering van de 5 smaken van Joël op NPO Start.
Zijn zoetstoffen gevaarlijk?
Zoetstoffen zijn populair, maar sommige mensen zijn bezorgd over de gezondheidsrisico’s. Er gaan online al jaren horrorverhalen over rond. Soms halen influencers en critici daarbij ook onderzoeken aan, maar die zijn niet altijd betrouwbaar en onafhankelijk. Ook worden er soms verkeerde conclusies uit getrokken.
Voordat fabrikanten in de Europese Unie zoetstoffen mogen gebruiken, moet de European Food Safety Authority (EFSA) ze eerst goedkeuren. De EFSA stelt vast of de stoffen veilig gebruikt kunnen worden voor ons eten en drinken. Alle stofjes die mogen worden toegevoegd aan voedingsmiddelen krijgen een code, een E-nummer.
Ze bepalen voor veel E-nummers een Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI). De ADI geeft aan hoeveel je elke dag van een stof mag binnenkrijgen zonder dat het leidt tot gezondheidsschade. Meestal berekenen de onderzoekers aan de hand van dierproeven hoeveel van een stof dieren kunnen innemen zonder dat ze last krijgen van negatieve effecten. Daarna delen de onderzoekers de maximale veilige hoeveelheid nog door 100. Dat is de ADI. Zo weet je zeker dat er geen producten met te hoge doseringen van een stof in jouw boodschappenmand belanden.
Is aspartaam slecht voor je?
De meest onderzochte zoetstof is aspartaam. Aspartaam is ongeveer 200 keer zoeter dan suiker. Er is dus weinig van nodig om een drankje zoet te maken en voegt daarom nauwelijks tot geen calorieën toe aan een product.
Veel mensen denken dat de zoetstof aspartaam niet goed voor je is. Bekijk hier de hele aflevering van Broodje Gezond (KRO-NCRV) over zoetstoffen.
Er is veel onderzoek gedaan naar de mogelijke gezondheidsrisico’s van aspartaam. Steeds weer blijkt dat aspartaam niet schadelijk is. En er is geen overtuigend bewijs dat het kanker kan veroorzaken. In 2023 concludeert het International Agency for Research in Cancer (IARC) samen met onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat aspartaam mogelijk kankerverwekkend is, maar dat het bewijs beperkt en niet overtuigend is. Ze kunnen dus niet aantonen dat aspartaam kanker kan veroorzaken. Terwijl er voor onder andere roken, alcohol en bewerkt vlees wél sterk bewijs dat dit kankerverwekkend is.
Volgens de WHO is aspartaam sowieso veilig als je per dag minder dan 40 milligram per kilogram lichaamsgewicht binnenkrijgt. Hiervoor zou je bij een gewicht van 70 kilo meerdere liters cola light per dag moeten drinken. Meer informatie over aspartaam vind je bij het Voedingscentrum.
Zijn zoetstoffen ongezond?
De een zegt dat je suiker beter kan vervangen door zoetstoffen, terwijl je volgens de ander zoetstoffen het beste kan vermijden. Volgens het Voedingscentrum kan je niet zeggen dat zoetstoffen beter zijn dan suiker of andersom.
Wel is het zo dat het drinken van veel dranken met suiker zoals frisdrank of sappen de kans op overgewicht en diabetes type 2 verhoogt. Zoetstoffen geven producten zoals frisdranken minder calorieën en de hoeveelheid glucose in het bloed stijgt er minder snel door.
Zoetstoffen zijn veilig om te eten en te drinken, maar sommige mensen willen zoetstoffen toch liever vermijden. Dat is niet nodig, maar ook niet erg. Zoetstoffen zitten namelijk toch vaak in producten die niet in de Schijf van Vijf staan, zoals frisdranken, sauzen en snoep. Om die reden is voor deze producten buiten de Schijf van Vijf het advies; eet ze niet te veel en niet te vaak.
Bloedglucose
Koolhydraten, zoals suiker, zorgen ervoor dat de glucose in je bloed stijgt. Als je producten eet met zoetstoffen in plaats van suiker, stijgt de hoeveelheid glucose in het bloed minder snel. Voor claims dat zoetstoffen helemaal geen effect hebben op de glucose in je bloed, is nog onvoldoende bewijs.
Tanden
Zoetstoffen zijn beter voor je tanden dan suiker. Ze dragen namelijk niet bij aan het ontstaan van tandcariës (gaatjes) en suiker wel. Maar in light-frisdranken zitten wel zuren die slecht zijn voor je tanden, omdat ze je tandglazuur aantasten.
Tandarts Paul de Kok legt uit waarom de zuren slecht zijn voor je tanden. De hele aflevering van Alles op tafel (KRO-NCRV) bekijk je op NPO Start.
Overgewicht
Sommige onderzoeken laten zien dat mensen die zoetstoffen gebruiken een hoger gewicht hebben. Maar dit betekent niet dat zoetstoffen overgewicht veroorzaken. Het kan ook zo zijn dat mensen met overgewicht juist vaker zoetstoffen gebruiken om minder calorieën binnen te krijgen. Onderzoek waarbij mensen tijdelijk zoetstoffen of suiker kregen, laat zien dat de groep met zoetstoffen minder calorieën binnenkreeg. Ook vielen mensen met overgewicht binnen deze groep af. Maar het is niet duidelijk of mensen ook langere tijd op gewicht blijven.
In 2023 zei de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat zoetstoffen niet moeten worden gezien als oplossing tegen overgewicht. Volgens de WHO helpen zoetstoffen namelijk voor de lange termijn niet om op gewicht te blijven en ook niet om ziekten te voorkomen. De WHO zei ook dat er meer en beter onderzoek nodig is naar effecten van zoetstoffen op keuzes voor eten en drinken die we maken en naar effecten in ons lichaam en op onze gezondheid op de lange termijn.
Bij het Voedingscentrum vind je meer informatie over de effecten van zoetstoffen op je lichaam, zoals op je tanden, bloedsuikerspiegel en darmen.
In het kort:
Zoetstoffen zijn een alternatief voor suiker in bijvoorbeeld frisdranken, koffie en bakproducten. De EU stelt vast of zoetstoffen veilig gebruikt kunnen worden.
De ADI geeft aan hoeveel je van een bepaalde stof mag binnenkrijgen. Bij normaal gebruik van zoetstoffen kom je daar niet snel aan.
Sommige mensen vertrouwen zoetstoffen en lightproducten niet. Dat komt vooral door geruchten op internet over de gezondheidsrisico’s van onder andere aspartaam.
In 2023 concludeert het IARC dat aspartaam mogelijk kankerverwekkend is. Het bewijs is beperkt en niet overtuigend.
Zoetstoffen zijn veilig om te eten en te drinken, maar sommige mensen willen zoetstoffen toch liever vermijden. Dat is niet nodig, maar ook niet erg. Zoetstoffen zitten namelijk toch vaak in producten die niet in de Schijf van Vijf staan, zoals frisdranken, sauzen en snoep.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
