Kun je beter eten kopen zonder E-nummers?
Kun je beter eten kopen zonder E-nummers?
Laatste update: 22-04-2024
“E-nummers zijn onnodige toevoegingen, die ons verslaafd maken aan ongezond eten en ze zitten overal in.” Typ bij een willekeurige zoekmachine het woord E-nummers in en dit is wat je vindt. Maar is de vrees voor die mysterieuze nummertjes op de ingrediëntenlijst terecht of valt het allemaal wel mee?
Redacteur: Paul Koster
Wat zijn E-nummers?
E-nummers zijn benamingen voor stoffen die fabrikanten aan voedselproducten toevoegen om de producten te verbeteren. Bijvoorbeeld door het langer houdbaar te maken, meer smaak te geven, te laten glanzen, een andere kleur te geven of te voorkomen dat een product klontert.
Ze ontstaan in de jaren zestig, als de vraag naar houdbaar en bewerkt voedsel toeneemt. Toegevoegde stoffen helpen om producten langer houdbaar te maken. Om alle toevoegingen bij te houden en de voedselveiligheid te bewaken, voert de Europese Unie E-nummers in. De eerste E-nummers, waarbij E staat voor Europa, zijn voor kleurstoffen. In de jaren daarna wordt de lijst uitgebreid met andere toevoegingen, zoals antioxidanten, emulgatoren, stabilisatoren en verdikkingsmiddelen. Ook kwam er Europese regelgeving over het gebruik van de E-nummers.
De Europese Unie stelt tegenwoordig ook de Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI) vast voor elke stof die van nature niet in ons eten voorkomt. Wetenschappers doen daarvoor uitgebreid onderzoek en gaan uit van een zeer ruime veiligheidsmarge. Je zou dus kunnen zeggen dat E-nummers de meest onderzochte stoffen zijn van de ingrediënten die wij dagelijks binnenkrijgen.
Directeur marketing Marcel Joosten van snackfabrikant Mora legt uit welke E-nummers er in een bitterbal zitten.
Als je een lijst zou maken van alle chemische stofjes die in natuurlijke producten als een banaan, een blauwe bes of een rode biet zitten, kom je tot een gigantische lijst van onderdelen. Alleen zijn deze niet toegevoegd, maar zitten ze er van nature in.
Waarom is er zoveel kritiek op E-nummers?
Websites van consumentenprogramma’s, foodblogs en de klantenservice van supermarkten hebben vaak te maken met bezorgde en kritische consumenten die voedsel waar E-nummers in zit wantrouwen. Van sommige zoetstoffen wordt gezegd dat ze kankerverwekkend zijn. Verder zouden E-nummers giftig zijn, gezondheidsklachten geven en je verslaafd maken aan junkfood.
Sommige consumenten wantrouwen bewerkt eten. Fabrikanten zouden bewust ‘onnodige troep’ aan het eten toevoegen. Maar hoogleraar voedseltechnologie Tiny van Boekel zegt dat veel voedsel dat wij eten ‘bewerkt’ is: “Mensen lijken te denken dat alles wat bewerkt is slecht is, en dat is zeker niet zo. Datgene wat bewerkt is, is zeker niet slecht, zelfs vaak nog beter." Als voorbeeld geeft hij brood, dat bewerkt tarwe is, en kaasproducten die worden gemaakt uit melk. Door deze bewerkingen kunnen wij voedsel uit de natuur omzetten in iets eetbaars.
E621
Veruit het beruchtste E-nummer is smaakversterker E621 (mononatriumglutamaat). Op internet worden er verschillende horrorverhalen over gedeeld. Het zou bijvoorbeeld verslavend zijn of hartkloppingen veroorzaken. Maar tot nu toe zijn er geen onderzoeken die overtuigend bewijs geven voor deze beweringen.
“Als er één ingrediënt is in jouw voedsel wat uitentreuren is getest, dan zijn het wel E-nummers.” Hele aflevering bekijken? Kijk op NPO.nl.
Ook hebben E-nummers een slecht imago omdat ze niet natuurlijk zouden zijn. Maar dat lang niet alle stoffen met een E-nummer gerelateerd zijn aan ongezonde en onnatuurlijke toevoegingen, blijkt uit de vele natuurlijke stoffen die zo’n nummer hebben gekregen. Zo staat de code E901 voor natuurlijk bijenwas, dat we onder meer gebruiken om kauwgom en drop te laten glanzen.
Datgene wat bewerkt is, is zeker niet slecht, zelfs vaak nog beter.
Hoogleraar voedseltechnologie Tiny van Boekel
Hoe worden E-nummers geproduceerd?
Er is niet één productiemethode, omdat het om heel veel verschillende stoffen gaat. Eerdergenoemde E901 (bijenwas) is bijvoorbeeld een restproduct van de honingproductie en een kleurstof als E120 (karmijn) wordt gewonnen uit schildluizen in Zuid-Amerika en Mexico. De stof E621 vindt, hoe kunstmatig die ook klinkt, zijn oorsprong in natuurlijke producten als tomaat en zeewier. Maar, net als bij de meeste E-nummers, bleek het op grote schaal produceren van de hulpstoffen uit natuurlijke bronnen te duur. Daarom worden veel E-nummers tegenwoordig kunstmatig geproduceerd. Na de productie is er geen verschil tussen de natuurlijke en kunstmatige stof: chemisch gezien hebben ze dezelfde structuur.
Op de cactusvelden van het Canarische eiland Lanzarote maken ze karmijn van cochenilleluizen.
Omdat E-nummers een slecht imago hebben, passen fabrikanten hun recepten en ingrediëntenlijsten aan. Maar of de stoffen helemaal uit ons eten verdwijnen, is niet zeker. Zo staat op steeds meer ingrediëntenlijsten ‘gistextract’: een goedkopere natuurlijke smaakversterker die voor een groot deel bestaat uit mononatriumglutamaat (E621), maar die niet zo hoeft te worden benoemd. Fabrikanten hopen zo de zorgen weg te halen.
Zijn alle E-nummers honderd procent onschuldig?
Enkele E-nummers kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid, zoals kaliumnitriet (E249) en natriumnitriet (E250). Fabrikanten voegen deze stoffen toe aan vleeswaren om te voorkomen dat de producten besmet raken met de bacterie die botulisme veroorzaakt. In bijvoorbeeld salami, knakworst en hamburgers mag maximaal honderd milligram nitriet worden toegevoegd per kilo.
Omdat het de enige bekende stoffen zijn die botulisme kunnen voorkomen, mogen ze toch aan ons eten worden toegevoegd. Als relativering hierbij is aan te merken dat alleen grote concentraties van de stof schadelijk kunnen zijn. In sommige groenten komen de stoffen van nature zelfs veel meer voor dan de hoeveelheid die fabrikanten mogen toevoegen.
Kankerverwekkend of toch niet?
Omdat het de enige bekende stoffen zijn die botulisme kunnen voorkomen, mogen ze toch aan ons eten worden toegevoegd. Als relativering hierbij is aan te merken dat alleen grote concentraties van de stof schadelijk kunnen zijn. In sommige groenten komen de stoffen van nature zelfs veel meer voor dan de hoeveelheid die fabrikanten mogen toevoegen.
E-nummers varkensharen en glycerine
Moet je E-nummers wel of niet vermijden?
Ondanks het wantrouwen in E-nummers, is voor bijna alle stoffen geen wetenschappelijk bewijs dat ze gevaarlijk zijn. Sterker nog: er is een grote kans dat van alle ingrediënten op het etiket juist de E-nummers de meest strenge controles hebben doorstaan. Afgezien van mensen die vanuit hun overtuiging bepaalde (dierlijke) producten liever niet eten, is er volgens voedingswetenschappers dus weinig reden om voedsel met E-nummers te vermijden.
Uiteraard kan iets ook gewoon ‘niet goed voelen’ en hoe meer er aan een product is gesleuteld, hoe minder puur en natuurlijk het is. Dit is voor sommige consumenten een reden om minder bewerkt voedsel te eten. Maar het is goed om te bedenken dat door het gebruik van E-nummers de producent ervoor zorgt dat houdbare producten voor de gemiddelde consument veilig, aantrekkelijk en toegankelijk zijn. Of het nodig is om álle E-nummers toe te voegen? Daar valt over te discussiëren. Maar kwaad kan het niet.
In het kort
Een E-nummer is een synoniem voor een stof in ons eten. De Europese Unie stelt het systeem in de jaren zestig in om controle en overzicht te krijgen op toevoegingen in ons eten.
Consumenten wantrouwen E-nummers steeds meer. Ze zouden onnatuurlijk en schadelijk zijn. Maar E-nummers zijn misschien wel de best onderzochte en strengst gereguleerde stoffen van alles wat wij binnen krijgen.
E-nummers kunnen uit natuurlijke producten worden gehaald of kunstmatig worden geproduceerd. De chemische samenstelling is in beide gevallen hetzelfde.
Enkele E-nummers kunnen schadelijk zijn voor je gezondheid, maar alleen in heel grote hoeveelheden. De toegestane waarde in eetbare producten ligt daar ver onder.
Kritisch kijken naar je eten is goed, maar E-nummers mijden is volgens veel wetenschappelijke onderzoeken niet nodig.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
