Hoe weet je of je kinderen wil of niet?

Vanaf de jaren 60 verandert dat langzaamaan. Kinderen krijgen wordt steeds meer een bewuste keuze. Door de groeiende welvaart en de opbouw van de verzorgingsstaat is een groot gezin vaak niet meer nodig. Ook komt de anticonceptiepil in deze tijd op de markt. Daardoor heb je als vrouw opeens de keuze óf en wánneer je kinderen wil. Die keuzevrijheid wordt verder versterkt doordat de invloed van de kerk afneemt en de Nederlandse samenleving individualiseert. Door deze ontwikkeling wordt het daarom steeds meer als een keuze gezien of je kinderen wil. Een psycholoog vertelt over de gevolgen daarvan: 

Nederlanders krijgen op steeds latere leeftijd kinderen. En ook meer mensen kiezen ervoor om geen kinderen te krijgen.[1] Dit wordt vaak ‘bewust kinderloos’ of ‘kindvrij’ genoemd. Toch merken veel mensen dat er nog steeds van je wordt verwacht dat je een kinderwens hebt, vooral vrouwen hebben dit gevoel.[2] De vrouw in de volgende video had ook het gevoel dat het bijna vanzelfsprekend was in haar omgeving om moeder te willen worden. Ze besefte pas nadat ze kinderen kreeg, dat je een keuze hebt:

Iedereen maakt een persoonlijke overweging en wat uiteindelijk de doorslag geeft verschilt per persoon. Er zijn verschillende positieve kanten van ouderschap die mensen hierin vaak meenemen. Onderzoekers hebben die ingedeeld in vijf thema’s.

Vreugde in zwangerschap, geboorte en kindertijd 
Dit gaat over de blijdschap die je kan voelen rondom de zwangerschap en in de eerste jaren na de geboorte. Veel mensen kunnen zich verheugen op deze ervaringen. Je wordt bijvoorbeeld blij van het idee dat je een baby kan voelen bewegen in de buik, de geboorte mag meemaken of de baby kan vasthouden en knuffelen. Ook programmamaker Bo Jeuken voelt dat en gaat erover in gesprek met haar partner:

Zinvol en verbonden voelen
Een andere reden die vaak genoemd wordt, is het idee dat een kind je leven betekenisvoller kan maken. Een kind heeft je nodig en je kan samen een hechte band opbouwen. Je vindt het bijvoorbeeld fijn dat je onmisbaar bent voor een baby. Of je kan er naar uitkijken dat je later in je leven altijd nog de steun en het gezelschap van je (volwassen) kind hebt. 

Voldoening in het opvoeden 
Ook het vooruitzicht om je kind te zien opgroeien, op te voeden en zelfstandiger te zien worden, kan meespelen. Het kan voldoening en trots geven om je kind praktische dingen te leren of te zien ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan leren fietsen of helpen met huiswerk. Ook kan je er veel zin in hebben om samen van alles te ondernemen, zoals naar de speeltuin of op vakantie gaan. Verder vinden veel mensen het ook bijzonder om trekjes terug te zien in hun kinderen en ze ook dezelfde normen en waarden mee te kunnen geven. 

‘Traditioneel ouderschap’ 
Het krijgen van kinderen kan ook passen binnen het grotere plaatje dat je hebt van familie. Religieuze waarden spelen daar soms een rol in. Bijvoorbeeld als je het vanuit je geloofsovertuiging of cultuur belangrijk vindt om een (groot) gezin met kinderen te hebben. Maar het kan ook zijn dat je kinderen krijgen als een logische stap ziet in het leven, een soort levensdoel. 

Daarnaast kan je het belangrijk vinden om culturele waarden of familietradities mee te geven. Je hebt zelf vanuit jouw familie bijvoorbeeld bepaalde gebruiken meegekregen en wil die graag doorgeven aan een volgende generatie. 

Instrumentele waarden
Met ‘instrumentele waarden’ bedoelen wetenschappers dat kinderen ook symbool kunnen staan voor iets anders. Deze waarden zijn voor de meeste mensen minder belangrijk, maar spelen soms wel een rol. Zo kan het krijgen van kinderen bijvoorbeeld een bevestiging zijn van je vruchtbaarheid en daardoor je gevoel van mannelijkheid of vrouwelijkheid versterken.

Ook zijn kinderen soms een ‘statussymbool’. Een baby kan in de ogen van je familie of vrienden laten zien dat je ‘geslaagd’ bent in je leven: je hebt een relatie, een gezin en je zet de familienaam voort. Soms word je door je omgeving bijvoorbeeld serieuzer genomen wanneer je een kind hebt of kan je meer het gevoel krijgen dat je ‘erbij hoort’. 

Daarnaast kan het ook zijn dat je gewoon niet zoveel met kinderen hebt. Misschien ren je het liefst de andere kant op als je een baby ziet of vind je het ongemakkelijk om met kinderen te praten. En er zijn soms ook praktische zaken die je minder leuk kan vinden, zoals rommel en lawaai in huis. Ook schrijver en journalist Antoinette Scheulderman heeft niet zoveel met kinderen en vertelt daarover in de volgende video:

Ouderstress
Iets anders dat mee kan spelen is ‘ouderstress’. Daarmee bedoelen wetenschappers de spanningen of problemen die een kind op andere gebieden in je leven kan veroorzaken. Baby’s en jonge kinderen vragen bijvoorbeeld veel zorg, wat je relatie onder druk kan zetten. Daarnaast kan het zijn dat je meer moet gaan werken om de kosten van een kind te kunnen betalen. En ook je gezondheid kan eronder lijden, bijvoorbeeld doordat je slechter slaapt of minder tijd hebt om goed voor jezelf te zorgen.

Angsten en zorgen rondom ouderschap
Daarnaast spelen zorgen en angsten vaak een rol. Dat kunnen zorgen zijn over de gezondheid en het geluk van een kind: Wat als je kind bijvoorbeeld ernstig ziek wordt of ongelukkig opgroeit? Ook kan je onzeker zijn over je eigen rol als ouder. Je twijfelt bijvoorbeeld of je wel voldoende geduld of vaardigheden hebt om een kind op te voeden en bent bang om het niet goed te doen. Zulke gedachten kunnen zwaar wegen en voor twijfel zorgen.

Sommige mensen maken zich ook zorgen over bredere maatschappelijke ontwikkelingen. Denk dan bijvoorbeeld aan oorlogen, economische crises, woningtekort of criminaliteit. Ook klimaatverandering wordt tegenwoordig vaker als reden genoemd om geen kinderen te willen of te twijfelen. Je maakt je bijvoorbeeld zorgen over de toekomst van de wereld of vindt dat er al genoeg mensen op de wereld zijn. Tijdens een workshop voor mensen die twijfelen of ze kinderen willen, krijgen deelnemers in onderstaande video de opdracht om hun zorgen en angsten te delen:

Discomfort tijdens zwangerschap en bevalling
Verder spelen rondom het krijgen van kinderen soms ook gedachten over de lichamelijke kant van een zwangerschap een rol. Je maakt je bijvoorbeeld zorgen over lichamelijke klachten tijdens de zwangerschap, de pijn van de bevalling of eventuele complicaties. Ook wanneer je zelf niet degene bent die zwanger wordt, kan je het een naar idee vinden dat je partner dit moet doorstaan. Dat kan ook een reden zijn om twijfels te hebben of geen kind te willen.

Vruchtbaarheid en leeftijd
Een van de praktische factoren die een rol kan spelen bij een kinderwens is vruchtbaarheid en leeftijd. Zodra je ouder wordt, gaat je vruchtbaarheid naar beneden. Ook zijn de medische risico’s als je zwanger wordt groter. En ook als je op de ‘traditionele manier’ geen kinderen kan krijgen maar wel kinderen wil, kan leeftijd een rol spelen. Je gaat dan vaak een langer traject in. Denk bijvoorbeeld aan ivf, draagmoederschap, adoptie of spermadonatie. 

Relatiestatus
Daarnaast willen veel mensen een (stabiele) relatie hebben voor ze aan kinderen beginnen. Mensen die samenwonen of getrouwd zijn, en tevreden zijn over hun relatie, vervullen hun kinderwens vaker dan alleenstaanden. Dit heeft waarschijnlijk ook te maken met maatschappelijke verwachtingen en doordat het lastiger is om als alleenstaande een kind te krijgen. 

Werk en inkomen
Ook werk, opleiding en inkomen hebben vaak invloed. Mensen met een vast inkomen en een stabiele baan voelen zich vaak zekerder over het starten van een gezin. Onzeker werk of een tijdelijk contract kan er juist voor zorgen dat je een kinderwens uitstelt. 

Woning
Je woning en woonomgeving zijn andere praktische factoren waar veel mensen over nadenken. Als je nog geen eigen huis hebt of geen ruimte in huis hebt voor kinderen, stel je de kinderwens vaak uit. 

Overige factoren
Verder kunnen sociale en maatschappelijke omstandigheden meespelen. Ondersteuning van familie en vrienden, beschikbaarheid van kinderopvang, verlofregelingen en financiële steun voor werkende ouders kunnen bijvoorbeeld invloed hebben.

Of en wanneer je kinderen wil is dus heel complex en persoonlijk. Emotionele, maatschappelijke en praktische zaken kunnen allemaal een rol spelen. Voor sommigen gaat het om biologische kinderen op de ‘traditionele manier', voor anderen kan ouderschap via adoptie, draagmoederschap, vruchtbaarheidsbehandelingen of pleegouderschap vorm krijgen. Er is geen vast pad dat voor iedereen geldt. Bovendien kan een kinderwens gedurende je leven ook veranderen.