Waarom is het warmer in de stad dan op het platteland?
Waarom is het warmer in de stad dan op het platteland?
Laatste update: 21-08-2025
Op warme zomerdagen voelt het in de stad soms alsof je rondloopt in een oven. Terwijl het op het platteland of in een park vaak een stuk beter te doen is. Dat is geen toeval. Gebieden met veel stenen en gebouwen warmen namelijk sneller op én houden warmte langer vast. Hier ontdek je hoe dat komt en welke oplossingen ervoor zijn.
Redacteur: Manon Vonkeman
Wat is een hitte-eiland?
Door klimaatverandering krijgen we vaker te maken met hoge temperaturen en hittegolven. Maar onze steden zijn daar vaak nog helemaal niet op gebouwd. Vooral in wijken met veel gebouwen en bestrating – de zogeheten ‘versteende’ gebieden – wordt het daardoor heel heet. Zo’n plek heet een hitte-eiland of Urban Heat Island (UHI) in het Engels. Overdag warmt alles snel op en ’s nachts blijft de warmte langer hangen. Slapen met het raam open helpt dan nauwelijks. Bewoners van deze wijk kunnen op warme dagen bijna niet in hun huis zijn:
"Als ik hier binnen ben, is het niet te doen." De hele uitzending bekijk je op NPO Start.
Het verschil tussen stad en platteland is gemiddeld in de zomermaanden zo’n 3 graden Celsius. Op echt warme dagen kan dat oplopen tot wel 8 graden, in extreme gevallen zelfs 10. Op de temperatuurkaart van Atlas Leefomgeving zijn de grote steden dan ook makkelijk aan te wijzen. Ze kleuren geel, oranje of rood, terwijl de gebieden eromheen koel blijven. Zelfs binnen een stad kunnen de verschillen groot zijn, zoals in Den Haag:
Hoogleraar Klimaat en rampen Maarten van Aalst legt uit dat het op hete dagen in de ene wijk een paar graden warmer kan zijn dan in een andere.
Hoe ontstaan hitte-eilanden?
In de stad staan vaak veel hoge gebouwen, dicht op elkaar. De zonnestraling die tussen die gebouwen valt, kaatst heen en weer tussen de muren. Daardoor nemen de muren en straten extra veel warmte op. En kan die warmte moeilijk weer weg. Omdat het in de stad minder open is dan op het platteland, waait het bovendien een stuk minder. Ook dat helpt niet mee: zonder wind blijft de warme lucht hangen.
De stad zit bovendien vol met steen. Denk aan straten, pleinen, gebouwen – allemaal harde en vaak donkere oppervlakken die overdag warmte opslaan. Pas later, als de zon allang onder is, geven ze die warmte weer langzaam af. Dat is waarom het ’s avonds nog steeds warm en benauwd kan zijn, terwijl je in het buitengebied misschien al een jas aantrekt. Hoogleraar landschapsarchitectuur Sanda Lenzholzer legt uit dat zo'n versteende wijk eigenlijk werkt als een accu:
Bekijk hier de hele aflevering van Code rood (KRO-NCRV) terug.
Ook is er weinig groen. Er zijn vaak weinig bomen en planten die voor schaduw zorgen of water verdampen. En dat is jammer, want het groen warmt veel minder op dan verhard oppervlak, de schaduw van groen voorkomt opwarming van de oppervlakken eronder én de verdamping door groen helpt om de lucht af te koelen. In de stad is veel van de grond bedekt met tegels, asfalt of beton. Al dat harde oppervlak houdt nauwelijks vocht vast, waardoor er weinig verdamping is. En zonder verdamping is er ook minder verkoeling. Water in de stad, zoals vijvers of grachten, kan ook wat verkoeling met zich meebrengen. Maar eenmaal opgewarmd geeft water ’s avonds juist warmte af. Dan werkt het ineens tegen je.
En dan heb je nog mensen zelf. Daar zijn er in de stad ook meer van. En dat zorgt ook voor meer warmte. We rijden auto, gebruiken vaker airco’s, koken in huis en werken in fabrieken, winkels en kantoren. Al die activiteiten stoten warmte uit. Daar komt luchtvervuiling nog bij. In de stad hangt vaak meer fijnstof en andere vervuilende stoffen in de lucht. Die houden warmte vast en blokkeren het ontsnappen van die warmte naar boven.
Wat zijn de gevolgen van die warme steden?
Hitte in de stad is niet alleen vervelend, het kan ook schadelijk zijn voor je gezondheid. Vooral voor kwetsbare mensen, zoals ouderen en kinderen. Op hete dagen raakt je lichaam de warmte moeilijk kwijt. Door de hitte kan je bijvoorbeeld last krijgen van jeuk, krampen, uitputting of zelfs een hitteberoerte. En als het ’s nachts warm blijft, slapen we ook vaak slechter. Ook de luchtkwaliteit wordt bij hoge temperaturen slechter, waardoor je extra klachten kan krijgen als je luchtwegproblemen hebt. Je ziet dat door hitte de sterfte oploopt, legt hoogleraar Klimaat en rampen Maarten van Aalst uit:
"In augustus 2020 hadden we het in Nederland over 600 extra doden door de hitte."
Dieren kunnen trouwens ook last van hittestress. Net als mensen zoeken ze verkoeling, maar die is in de stad vaak lastig te vinden. Zelfs gebouwen, constructies en asfalt kunnen lijden onder de hitte. Beweegbare bruggen kunnen bijvoorbeeld vast komen te zitten. En in asfalt kunnen scheuren ontstaan.
Wat zijn de oplossingen?
Als we willen dat de stad leefbaar blijft dan moeten we dus iets doen aan het hitte-eilandeffect. Wat daarbij in ieder geval belangrijk is: veel meer bomen planten. En ook kleine aanpassingen kunnen helpen. Denk aan groene parkeerplaatsen, bermen of stroken met gras of planten in plaats van beton of asfalt.
10% meer groen in een stad vermindert het hitte-eiland effect in die stad met gemiddeld 0,6ºC.
Factsheet Groen en Wonen, Wageningen University & Research
Je zou ook kunnen denken: waarom plaatsen we niet gewoon meer airco's in woningen en andere gebouwen, zodat die in ieder geval koel blijven? Maar hoogleraar landschapsarchitectuur Sanda Lenzholzer legt uit waarom airco's het probleem juist versterken in plaats van oplossen:
Bekijk hier de hele aflevering van het programma.
Wat wel kan zorgen voor meer verkoeling zijn lichtgekleurde daken. Hoe lichter het oppervlak, hoe beter het zonlicht wordt teruggekaatst. Dat heet het albedo-effect. Een wit dak blijft bijvoorbeeld koeler dan een zwart dak. Bij muren en straten is dit niet altijd handig, omdat het zonlicht dan wordt teruggekaatst naar de straat en de mensen die daar zijn.
Naast het kiezen van lichtere kleuren kan je ook kiezen voor bouwmaterialen die minder warmte opnemen en het sneller afgeven, zoals hout en bamboe. En ook hier geldt weer dat vergroening kan helpen. Zo zorgen groene daken niet alleen voor verkoeling, maar vangen ze ook regenwater op en geven dat langzaam weer af. Al die maatregelen samen kunnen ervoor zorgen dat de temperatuur in grote steden weer wat aangenamer wordt.
Voorbeelden van vergroening van steden
In het kort:
In steden is het vaak warmer dan op het platteland, vooral op zomerse dagen. Dat komt doordat steden overdag vaak sneller opwarmen en ’s nachts minder snel afkoelen.
Dit soort gebieden worden hitte-eilanden of Urban Heat Islands (UHI’s) genoemd.
Hoge gebouwen, weinig wind, veel steen en weinig groen zorgen ervoor dat de warmte blijft hangen. Ook mensen, verkeer en airco’s stoten extra warmte uit.
Die hitte is niet alleen vervelend, maar ook schadelijk voor mens en dier. Ook gebouwen en wegen kunnen er schade door oplopen.
Onder andere meer groen in de stad, lichter gekleurde daken en meer water kunnen helpen om steden koeler en prettiger te maken.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
