Wat maakt een orkaan zo verwoestend?
Wat maakt een orkaan zo verwoestend?
Laatste update: 03-08-2023
Dakpannen die van de daken worden gesmeten, elektriciteitspalen die dwars op verlaten wegen liggen en soms meer regen in één storm dan we in Nederland in een jaar te verduren krijgen. Hoe ontstaat een orkaan en waarom richt hij zoveel schade aan? En wachten ons in de toekomst ook deze allesvernietigende tropische stormen?
Hoe ontstaat een orkaan?
Het belangrijkste ingrediënt voor de geboorte van een orkaan is de temperatuur van het zeewater. Alleen als het water in de oceaan warmer is dan 27 °C, zal er een orkaan ontstaan. Uit het warme zeewater stijgt vochtige warme lucht op, die afkoelt en zich vormt tot meerdere regenwolken. Tijdens deze condensatie komt er veel warmte vrij en blijft de lucht stijgen. Het wolkendek breidt zich uit, terwijl er steeds meer condens naar boven wordt gestuwd. Een alsmaar sterker wordende storm gaat onder invloed van de draaiing van de aarde en de windstromen tollen. Pas als er land is bereikt en de orkaan niet langer wordt voorzien van ‘brandstof’, zal hij in kracht afnemen en uitdoven.
Het zeewater bereikt logischerwijs niet in ieder deel van onze oceanen de grens van 27 °C. In delen van de Atlantische en de Stille Oceaan gebeurt dit onder invloed van de zomer en de zon wel. Dit luidt dan direct het begin in van hurricane season.
Orkanen met een vrouwennaam zijn gevaarlijker dan een orkaan met een mannennaam.
Wat voor schade richt een orkaan aan?
Boven zee valt er weinig aan te richten, maar een orkaan dreigt wel verwoestend te worden wanneer er land in zicht is. Met windsnelheden van boven de 250 kilometer per uur waaien daken van huizen, breken bomen als luciferhoutjes en worden voertuigen van de weg geblazen.
De mogelijke schade die een orkaan kan aanrichten wordt gemeten met behulp van de Schaal van Saffir-Simpson. Een orkaan van de zwaarste categorie is maar liefst 250 keer verwoestender dan een orkaan van categorie 1.
De ene orkaan is gevaarlijker dan de ander. Daarom worden ze ingedeeld in categorieën.
Indirect kan de wind voor een nog groter rampscenario zorgen. Door de hoge snelheid waarmee een orkaan op het land afkomt, wordt het zeewater voor de storm uit gestuwd. Tijdens orkaan Katrina in augustus 2005 worden er onder invloed van deze surge winds golven van meer dan vijftien meter hoog gemeten. De Amerikaanse stad New Orleans ligt grotendeels onder zeeniveau en wordt het zwaarst getroffen. Door de extreme regenval en de hoge golven breken de dijken en komt New Orleans voor 80% onder water te staan. Orkaan Katrina kost 1800 mensen het leven, terwijl het inwoneraantal van New Orleans meer dan halveert. Veel inwoners kunnen pas maanden later weer terugkeren naar hun vaak verwoeste huis.
Twee bewoners, een radio-dj en de crisismanager van New Orleans blikken terug op Katrina.
Orkanen zorgen voor menselijke slachtoffers en richten ook onvoorstelbaar veel materiële schade aan. In september 2017 wordt de balans na orkaan Harvey opgemaakt en staat er onder de streep een bedrag van 125 miljard dollar. Harvey gaat de boeken in als de natste orkaan ooit: in het Texaanse dorpje Nederland valt in vijf dagen anderhalve meter neerslag. Huizen zijn na orkanen die hevige regenval met zich meebrengen vaak onbewoonbaar door de schimmel of ingestort onder de enorme kracht van het water.
Ook nadat een orkaan is verdwenen, kan hij nog levens eisen. Eind augustus 2018 stelt de gouverneur van Puerto Rico het dodental van orkaan Maria, die het eiland in 2017 treft, bij van 64 naar 2975. Het gaat om zogeheten indirecte slachtoffers, zo blijkt uit een rapport van de George Washington University. Niet alleen Puerto Ricanen die zijn verdronken moeten worden meegeteld, maar ook hartpatiënten die tijdens Maria sterven omdat ziekenhuizen lange tijd zonder stroom komen te zitten.
Kan een orkaan ook Nederland treffen?
Door het te koude zeewater zal een orkaan de tocht richting Europa voorlopig niet overleven en Nederland dus niet bereiken. Onze eilanden in het Caribisch gebied liggen helaas op een minder gunstige plek. Op 6 september 2017 trekt het oog van orkaan Irma over Sint Maarten en ook Saba en Sint Eustatius worden getroffen. De storm eist meerdere levens en 9 van de 10 van de huizen op Sint Maarten loopt schade op.
Het is voor het eerst in achttien jaar dat een orkaan op de Bovenwindse Eilanden op dergelijke schaal vernietiging aanricht. In 1999 is het orkaan Lenny die op de eilanden voor een ravage zorgt. In de straten van Philipsburg, de hoofdstad van Sint Maarten, staat het water een meter hoog. Uiteindelijk kost Lenny zeventien mensen het leven.
Noodhulp
Sint Maarten bestaat uit een Frans en een Nederlands deel. Het Nederlandse gedeelte is sinds 1 oktober 2010 een apart land binnen ons koninkrijk en behoort daarom niet tot de Europese Unie. Hierdoor kan Sint Maarten na orkaan Irma eigenlijk geen beroep doen op Europese noodfondsen. Omdat het Franse deel wél een EU-lidmaatschap heeft, besluit Brussel een uitzondering te maken.
Koningin Beatrix en Prins Claus bezoeken in 1999 de getroffen Bovenwindse Eilanden.
Iedere orkaan vindt zijn oorsprong rond de evenaar. Hier schijnt de zon loodrechter op de aarde, en dus ook op de zee. Het zorgt er niet alleen voor dat het zeewater daar de beruchte 27 °C kan halen, maar ook dat de temperatuur er constanter is dan bij ons.
Veel tropische stormen die rond de evenaar ontstaan, zullen zich niet tot een orkaan ontpoppen. Door de passaatwinden rond de evenaar wordt zo’n storm in het geval van Nederland naar het koudere Europese water gestuwd, waar de orkaan zal afzwakken en uitdoven.
Een flinke storm is ons niet vreemd, maar waarom kennen we in Nederland geen orkanen?
Ook wonen we in Nederland onder een straalstroom, die in onze omgeving vaak koudere lucht aanvoert. Deze harde wind waait op zo’n tien kilometer hoogte en zal een orkaan uit elkaar trekken. Alleen de overblijfselen daarvan kunnen onze kust nog bereiken, waar ze niet meer zullen voorstellen dan een lagedrukgebied.
Ondanks de veilige ligging van Nederland zorgt de opwarming van de aarde - en daarmee de opwarming van het zeewater - wel voor gevaar. Wanneer in de toekomst het zeewater tussen ons en de evenaar decennium na decennium warmer wordt, zal een orkaan steeds dichterbij kunnen komen. Een orkaan die op Nederland afstevent: het zou gezien onze lage ligging catastrofale gevolgen hebben.
Een orkaan zou ook in Nederland een hoop schade aanrichten.
Klimaatverandering zal niet per definitie meer orkanen opleveren, maar orkanen worden in de toekomst wel steeds beter gevoed. Hoe warmer het zeewater, hoe meer brandstof de orkaan opneemt. Hoe heter de lucht, hoe meer regen een orkaan zal bevatten. Tel daar de smeltende ijskappen en het dus hogere waterpeil bij op, en de gevolgen zijn niet te overzien. De kracht en de impact van een orkaan zal in de toekomst dus steeds groter worden.
Kun je je tegen orkanen beschermen?
‘Shoot At Hurricane Irma’, zo luidt het Facebook-evenement in september 2017. Het trekt de interesse van 53.000 mensen en nog eens 25.000 Amerikanen geven aan mee te doen. Wetenschappers roepen direct op niet deel te nemen aan het evenement. Niet alleen is schieten op een orkaan gevaarlijk, maar ook is het gezien de enorme kracht van een orkaan volkomen nutteloos. Die is zo groot dat - in een vergelijking van de Amerikaanse meteorologische instantie NOAA - de gehele wereldbevolking in 1993 minder dan 20% van de energie verbruikt die een orkaan bezit.
Een orkaan tegenhouden is vooralsnog dus onwaarschijnlijk, maar we kunnen ons wel voorbereiden op een tropische storm. Hoogleraar Rob Nijsse benadrukt onder meer de noodzaak van georganiseerde en gestructureerde wederopbouw. “Anders gaat iedereen z’n eigen provisorische optrekje weer in elkaar timmeren en schroeven en dan ben je te laat. De wederopbouw móet nu goed gebeuren. Anders heb je deze ramp bij de volgende orkaan weer.”
Ook Nederland kan een belangrijke rol spelen in het beperken van orkaanschade, want we staan wereldwijd bekend als dijkenbouwers en beschermers tegen water. Watergezant Henk Ovink wordt in 2012 na orkaan Sandy door de Amerikaanse regering om zijn hulp en expertise gevraagd.
De oplossingen van vandaag bieden geen antwoord op de problemen van morgen.
Henk Ovink in 2015, watergezant Nederland en adviseur Amerikaanse regering van Obama.
Het 'ervaren' Nederland is voor veel landen een belangrijke partner in de strijd tegen water.
In samenwerking met Nederlandse en Amerikaanse bedrijven wil Ovink Hollandse middelen als dijken, duinen en waterkeringen naar de VS brengen. Ovink wordt de belangrijkste adviseur van de Amerikaanse minister van Huisvesting en stoomt als lid van Hurricane Sandy Rebuilding Task Force – een taakgroep die projecten ontwikkelt voor de wederopbouw - de VS klaar voor de stormachtige toekomst.
In het kort
Het belangrijkste ingrediënt voor de geboorte van een orkaan is de temperatuur van het zeewater. Pas als er land is bereikt en de orkaan niet langer wordt voorzien van ‘brandstof’, zal hij in kracht afnemen en uitdoven.
Door windsnelheden van soms boven de 250 kilometer per uur breken bomen als luciferhoutjes en worden voertuigen van de weg geblazen. Met name extreme regenval en overstromingen maken een orkaan levensgevaarlijk.
Door het te koude zeewater zal een orkaan de tocht richting Europa voorlopig niet overleven en Nederland dus niet bereiken. Onze eilanden in het Caribisch gebied liggen helaas op een minder gunstige plek.
Een orkaan bevat teveel energie om hem tegen te kunnen houden. Nederland kan een belangrijke rol spelen in het beperken van orkaanschade, want we staan wereldwijd bekend als dijkenbouwers en beschermers tegen water.
En je weet het!
Anderen het laten weten?