Waardoor overstroomde Nederland in 1953?

Op zaterdag 31 januari steekt een storm op boven de Atlantische Oceaan. Het centrum bereikt ‘s middags de oostkust van Schotland. Deze storm, die boven de gehele Noordzee heerst, houdt aan tot zondagochtend. Om een maximale stijging van de zeespiegel te kunnen veroorzaken, moet deze noordwesterstorm 6 tot 12 uur duren. En dat gebeurt. De storm heeft windsnelheden van meer dan 100 kilometer per uur en de zeespiegel stijgt na 12 uur nog steeds. Daardoor is de vloedstand in deze periode extreem hoog.

Door deze ongelukkige samenloop van omstandigheden zwiept het water tot ongekende hoogtes langs de kust en in de zeegaten. Om 11 uur ‘s avonds is de waterstand tijdens eb nog zo’n meter hoger dan de normale vloedstand op deze dag. Zaterdagnacht ebt de zee niet af en boven op die toen al hoge stand komt de opzetten. Daardoor stijgt de waterstand tot ruim 3 meter boven de normale vloedtop.

Urenlang beukt het vloedwater op de lage en zwakke dijken. En dan gaat het mis. De dijken breken door op plekken in West-Brabant, Zeeland en op de Zuid-Hollandse eilanden. Ook de Texelse dijken zijn niet bestand tegen het kolkende water. Rond 5 uur ’s nachts breken bijna overal de dijken door. De gevolgen zijn niet te overzien: binnen een halfuur staan sommige dorpen in de polder tot wel 3 meter onder water. Dit gaat zelfs zo snel dat veel bewoners moeten vluchten naar de zolder of het dak van hun huis. Sommigen komen daar dagenlang vast te zitten zonder eten en drinken. Velen worden alsnog gegrepen door het water en verdrinken.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt al snel duidelijk dat veel dijken in Nederland niet hoog genoeg zijn voor de absolute zeespiegelstijging, waarbij de hoogte van het water stijgt. Daarnaast zijn de dijken ook erg verzwakt tijdens de oorlogsjaren door slecht onderhoud en verwaarlozing. Maar geld en een goed plan voor de structurele verbetering van de dijken is er niet en slechts een aantal kleine projecten komt van de grond.

De naoorlogse economische wederopbouw van Nederland heeft voorrang en de kustbescherming is geen prioriteit. Johan van Veen, civiel ingenieur bij Rijkswaterstaat, is zich al jaren van van de mogelijke gevaren van zeespiegelstijging bewust en voorziet een watersnoodramp. Hij ziet in het bouwen van stormvloedkeringen en het dichten van zeegaten een oplossing. Het plan dient hij kort vóór de ramp in bij de minister. Twee dagen na het indienen van zijn oplossingen vindt de ramp plaats, die hij op basis van zijn uitgebreide studies voorzag.

Een combinatie van de slechte staat van de dijken en de ongelukkige samenloop van omstandigheden – het eb dat uitblijft, het water dat al hoog staat, de vloed die op komst is en het feit dat het springtij is – leidt tot de grootste naoorlogse natuurramp van Nederland. Na de ramp is één ding heel duidelijk: dit mag nooit meer gebeuren.

Tijdens en vlak na de ramp is de wederopbouw van de dijken al snel in volle gang. Grote hoeveelheden klei, die niet in de omgeving te vinden zijn, worden aangevoerd vanuit Antwerpen. Duitsland en België voorzien Nederland daarnaast van stortsteen. Miljoenen zandzakken worden met veel haast naar het rampgebied overgebracht.

De schade aan de dijken ontstaat hoofdzakelijk door overloop. Tijdens opgaande vloed jaagt de storm het water over de dijken waardoor het profiel van binnenuit wordt aangetast. Bij de tegenaanval op het water komt heel waterstaatkundig Nederland in beweging.

Onder leiding van de minister van Verkeer en Waterstaat, Jacob Algera, wordt op 21 februari 1953 (3 weken na de Watersnoodramp) de Deltacommissie opgericht. Johan van Veen wordt secretaris. Door zijn uitgebreide studies en plannen voor het Deltagebied kan er snel met de Deltawerken worden begonnen. Van Veen is hierdoor de grondlegger van de Deltawerken.

Als eerst worden alle zeegaten afgesloten met dammen en worden de dijken versterkt. Daarna volgen de . In dit verhaal ontdek je meer over de bouw van de Deltawerken.