Wie is Susan Sontag?

Sontag is als ze 5 jaar oud al stoer, stellig en bloedserieus. Op die leeftijd zegt ze al: 'Ooit ga ik de Nobelprijs winnen.' Ze belooft zichzelf als tiener om schrijver te worden. Vanaf haar eerste essays heeft ze al succes. Dat komt voor Susan zelf niet als verassing. 'Ik wíst dat ik erkenning zou krijgen. Het leven was een roltrap, geen ladder,' schrijft ze later in haar dagboek. Hierin heeft ze gelijk. De roltrap schiet haar direct naar de sterren.

Maar de gevestigde orde moet niks van haar en haar teksten hebben. Ze zet namelijk vraagtekens bij hokjes, hiërarchieën en tegenstellingen. Hoog en laag verschillen niet voor haar, maar gaan hand in hand. Sontag is geïnteresseerd in álles: kunst en kijken, ziekte en politiek, oorlog en pornografie. Overal stelt ze dezelfde vragen bij. 'Wat is metafoor en wat is werkelijk?' en 'Wat is nou het ding zelf en wat is het symbool?'

Ze vindt dat de interpretatie van kunst onze zintuigen vergiftigt. Interpretatie zorgt, net als de uitlaatgassen en de dampen van zware industrie, dat de echte wereld vertroebelt en we een schaduwwereld zien. 'We moeten juist leren meer te zien, meer te horen, meer te voelen', zegt Sontag. 

Bij fotografie gebeurt hetzelfde. Gewapend met onze camera stappen we door de wereld, waardoor we de wereld alleen nog zien als een 'verzameling potentiële foto’s'. We plakken fragmenten van de werkelijkheid aan elkaar en zien de echte werkelijkheid niet meer. Daarom ziet ze ook foto’s als schaduwwereld, waar wij allemaal verslaafd aan zijn.

Rondom ziekte focust Sontag op hoe taal hier een 'warzone' van heeft gemaakt, met winnaars en verliezers. 'Een kruistocht tegen kanker'; 'ziekte is een straf'. Sontag waarschuwt voor dit denken in metaforen, een ziekte is geen mythe. 'Het is zo makkelijk om de realiteit buiten te sluiten, maar ik wil die juist zoveel mogelijk tot me nemen.'

Maar Sontag is naast stoer en stellig ook erg ambivalent. Als ze schrijft over ziekte verzwijgt Sontag namelijk dat ze zelf kanker heeft. In haar stukken over seksualiteit en 'camp' deelt ze niks over haar eigen biseksualiteit. Terwijl ze twijfels uit over fotografie, poseert ze zelf vaak en graag voor foto’s. En ze benadrukt in haar werk het belang van het gebruiken van je zintuigen, maar leeft zelf vooral in haar hoofd. 

Dit geeft ze ook toe. Ze biedt liever plezier of verandering dan comfort of troost. Daar hoort ook het aanpassen van je standpunten bij. Sontag krijgt het label dat ze ‘waarschijnlijk de meest intelligente vrouw van Amerika’ is, maar de Nobelprijs wint ze niet. Tot haar dood blijft ze schrijven en hopen. Terwijl ze hier ook af en toe over moppert: 'Waarom won ik de Nobelprijs nog niet?'