gif_arendt.mp4

Hannah Arendt is geboeid door het kwaad. Zelf moest ze in 1933 Duitsland ontvluchten omdat ze joods is. In haar boek 'Oorsprong van het <a href="#ex235" target="_self" data-explainid="ex235">Totalitarisme</a>' vraagt ze zich af hoe iemand tijdens het middageten rustig kan luisteren naar Mozart. En later die dag een bevel kan geven voor het transport van duizend joden naar strafkampen.

Hannah Arendt 

Grote Geesten - Hannah Arendt

Hannah Arendt

Wie is Hannah Arendt?

Explainer

Geschiedenis

Mary Wollstonecraft

Grote Geesten - Mary Wollstonecraft

Wie is Mary Wollstonecraft?

Cultuur

gif_baldwin.mp4

James Baldwin

Grote Geesten - James Baldwin

Wie is James Baldwin?

gif_erasmus.mp4

Erasmus

Grote Geesten - Erasmus

Wie is Erasmus?

In de ogen van Heidegger heeft filosofie en wetenschap de mens en de wereld uit elkaar gedreven. De mens doet alsof de wereld een verzameling dingen is die wetenschappelijk verklaard en technisch beheerst kan worden.&nbsp;&nbsp; &nbsp; Neem een rivier. In onze tijd zien we de rivier als iets dat ons wat kan opleveren. Met een stuwdam kunnen we bijvoorbeeld elektriciteit opwekken. Maar we vergeten dat die rivier ook een oorspronkelijke betekenis heeft voor een gemeenschap die eromheen woont. Voor hen is die rivier geen te beheersen object, maar van grote invloed op wie ze zijn.&nbsp;&nbsp; &nbsp; Heidegger spreekt eerder al, in zijn hoofdwerk Sein und Zeit (Zijn en Tijd), van &lsquo;zijnsvergetelheid&rsquo;. Dat houdt in dat we vergeten hoe we echt leven en zijn. We kijken te snel naar praktische dingen of hebben te snel een technische kijk op de wereld. Volgens Heidegger vergeten we daardoor dat we niet tegenover de wereld staan, maar &iacute;n de wereld leven.&nbsp;&nbsp; &nbsp; De wens om de wereld te beheersen, kan volgens Heidegger uitdraaien op de vernietiging van de wereld. In 1947 niet zo&rsquo;n vreemde opmerking. Twee jaar eerder bleek de verwoestende kracht van techniek, toen atoombommen Hiroshima en Nagasaki verwoestten.&nbsp;

Martin Heidegger

Grote Geesten - Martin Heidegger

Wie is Martin Heidegger?

De mens laat zich volgens hem niet zomaar leiden door een ander. &ldquo;Sapere aude!&rdquo; schrijft Kant in 1784. In het Nederlands vertaald: durf te denken!&nbsp;
Omdat we een geweten hebben kunnen we de verantwoordelijkheid voor wat we doen volgens hem niet zomaar afschuiven op een ander. Maar daarvoor moeten we wel vrij zijn. Want alleen een vrij mens kan bij zichzelf nagaan of de dingen die hij doet rechtvaardig zijn.

Immanuel Kant

Wie is Immanuel Kant?

Cogito, ergo sum. Oftewel: ik denk, dus ik ben. Met die wereldberoemde woorden legt Descartes de basis voor de moderne filosofie. Dat zinnetje staat voor een nieuwe manier om onszelf en de wereld om ons heen te onderzoeken. Descartes zegt dat je echte kennis niet zomaar kan baseren op tradities en gewoontes. Zelfs onze eigen zintuigen zijn niet genoeg bewijs. Echte kennis begint bij het twijfelen aan alles wat we geloven en waarnemen. Ons eigen verstand is volgens Descartes het startpunt van kennis. Vandaar: ik denk, dus ik ben.&nbsp;&nbsp; &nbsp; Hij is een van de eerste denkers van de Verlichting. Bij de Verlichting staat centraal dat je niet blind een overtuiging volgt, maar kritisch nadenkt. Durf te twijfelen. Descartes woont 20 jaar in Nederland, waar hij vindt dat er meer vrijheid is om te denken dan in Frankrijk.&nbsp; &nbsp; Descartes maakt een scherp onderscheid tussen ons denken en ons lichaam. Het lichaam heeft volgens hem geen gedachten of wil. Je kan het zien als een voorgeprogrammeerde machine. Het denken is juist vrij en bewust van zichzelf. Dit heet het dualisme en leidt tot veel kritiek, ook vandaag nog. Neurowetenschappers stellen dat wij niets meer zijn dan een biologische machine. Die vrijheid van Descartes is een illusie. Descartes zou hen deels gelijk geven. Ja, het lichaam is een machine. Maar over het denken kunnen we dat niet zeggen. Een machine voert namelijk blind zijn programma uit, maar het verstand kan twijfelen en andere gewoontes ontwikkelen.&nbsp;&nbsp;

René Descartes

Grote Geesten - René Descartes

René Descartes

Wie is René Descartes?

Op haar achttiende schrijft Simone de Beauvoir in haar dagboek: &lsquo;Wees niet &lsquo;juffrouw de Beauvoir&rsquo;, maar wees jezelf.&rsquo; Hiermee geeft ze zichzelf de opdracht om zich vooral niet sociaal wenselijk te gedragen. Ze wil z&eacute;lf haar leven bepalen en invullen.&nbsp;&nbsp;
Ze vormt samen met haar studiegenoot en grote liefde, Jean Paul Sartre, de basis van een groep existentialisten. Deze groep filosofen ontmoet elkaar in rokerige caf&eacute;s in Parijs en gelooft dat elk mens zelf verantwoordelijk is voor hun leven. Elke keuze die je zelf maakt, bepaalt je toekomst. Je kan niet de schuld geven aan god of andere mensen. Volgens de Beauvoir zijn de omstandigheden waarin je leeft hierbij wel belangrijk. De een heeft veel meer vrijheid om keuzes te maken dan de ander.&nbsp;&nbsp;
Getrouwde vrouwen mogen in die tijd weinig zonder toestemming van hun <a href="https://npokennis.nl/story/319/wat-zijn-de-gevolgen-van-een-mannenwereld" target="_blank" rel="noopener">man</a>. Ze mogen niet werken, geen bankrekening openen en niet zomaar op reis. Het boek van de Beauvoir De Tweede Sekse (1949) zorgt daarom voor veel reacties. Ze schrijft hierin: &ldquo;Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt tot vrouw gemaakt.&rdquo; Deze zin wordt later wereldberoemd. De Beauvoir vindt dat meisjes vanaf jonge leeftijd leren om klein te blijven en zich aan te passen. Bijvoorbeeld door veel sprookjes, waarin vrouwen alleen maar mooi zijn en vooral wachten om gered te worden door een man. Ze moedigt vrouwen aan om <a href="https://npokennis.nl/longread/7996/hoe-streed-de-nederlandse-vrouw-voor-onafhankelijkheid" target="_blank" rel="noopener">zelf de controle</a> over hun leven te nemen.&nbsp;
In haar eigen leven doet ze dat zelf ook. In haar relatie met Sartre maken ze afspraken die vernieuwend zijn in die tijd. Ze zijn elkaars grote liefde, maar hebben ook hun eigen vrije leven. Zo spreken ze af dat ze ook seks mogen hebben met anderen, zolang ze het eerlijk aan elkaar vertellen. Dat zorgt soms ook heus voor jaloezie. Want hierbij is het de vraag wat de vrijheid van de &eacute;&eacute;n betekent voor de vrijheid van de ander. Maar het hebben van hun eigen leven maakt hun liefde niet minder: na de dood van de Beauvoir in 1986 worden ze samen in hetzelfde graf begraven.&nbsp;&nbsp;

Simone de Beauvoir

Wie is Simone de Beauvoir?

gif_multatuli.mp4

Multatuli is eigenlijk een schuilnaam voor Eduard Douwes Dekker. Volgens hem hebben mensen namelijk vaak vooroordelen over een naam. In het Latijn betekent Multatuli &ldquo;Ik heb veel geleden&rdquo;. Zijn gevoel voor rechtvaardigheid brengt hem vaak in problemen. Met zijn beroemde boek Max Havelaar of de Koffijveilingen der Nederlansche Handel-Maatschappij levert hij kritiek op de misstanden van de Nederlandse koloniale politiek in de kolonie Nederlands-Indi&euml;.&nbsp;&nbsp;

Multatuli 

Grote Geesten - Multatuli

Multatuli

Wie is Multatuli?

Wie is émilie?

Émilie du Châtelet

Émilie du Châtelet

Wie is Emilie du Châtelet?

Wetenschap

Wie is Émilie du Châtelet?

Volgens Foucault is de mens opgebouwd als een ui: als je de schillen een voor een verwijdert op zoek naar de kern, dan zie je dat de kern leeg is. De ui bestaat dus uit die schillen. Op vergelijkbare manier wordt de mens wie hij is door de taal, geschiedenis en maatschappij waarin hij leeft.

Michel Foucault

Grote Geesten - Michel Foucault

Wie is Michel Foucault?

gif_coornhert.mp4

Coornhert heeft vanwege zijn keuzes veel verloren. In een tijd waar katholieken en protestanten constant met elkaar op de vuist gaan, wil Coornhert juist de vrede herstellen. De mens is vrij, stelt Coornhert, om met behulp van verstand zijn eigen keuzes te maken. Calvinisten zijn er daarentegen juist van overtuigd dat God je met een bepaalde reden op de wereld heeft gezet.
Ook de katholieken zijn niet blij met Coornhert. Hoewel hij van huis uit katholiek is, noemt hij de kerk corrupt. De katholieke Spanjaarden nemen hem in 1567 gevangen, omdat hij een belangrijk adviseur is van de rebel Willem van Oranje.
Tijdens zijn gevangenschap schrijft Coornhert zijn boek Boeventucht. Daarin schrijft hij dat het geen zin heeft om gevangenen te slaan of te mishandelen in de vorm van lijfstraffen. Het strafrecht moet niet zijn gebaseerd op wraak maar op logische overwegingen. Zet gevangenen liever aan het werk, dan heb je nog wat aan ze.
Na zijn gevangenschap vestigt hij zich in 1576 in Haarlem, waar hij zijn belangrijkste boek schrijft: Wellevenskunst. Zoals al zijn boeken is het in het Nederlands geschreven, en niet in het Latijn wat gebruikelijk is. Boeken moeten volgens hem voor iedereen toegankelijk zijn.
Als in Haarlem in 1581 het katholicisme wordt verboden, blijft hij vechten voor geloofsvrijheid. In 1585 vlucht hij naar Gouda. Hier gaan de mensen minder streng om met het geloof. Aan de gevel van zijn oude huis hangt tot vandaag de dag zijn portret gebeiteld in steen.&nbsp;&nbsp;

Dirck Coornhert

Grote Geesten - Dirck Coornhert

Wie is Dirck Coornhert?

Waarom is beweging zo belangrijk? Zijn E-nummers slecht voor je? En waarom worden we kaal? Dat en meer ontdek je op deze pagina.

thema_gezondheidvoeding_socialimage

Gezondheid

Voeding

Gezondheid & Voeding

Hoe kom je uit de schulden? Sparen we genoeg voor ons pensioen? En waarom zou je beleggen? Hier vind je antwoord op je vragen over geld en inkomen. 

thema_geldinkomen_socialimage

Geld

Inkomen

Geld & Inkomen

Van muziek en games tot reizen en festivals: we vinden het heerlijk om even lekker te ontspannen. Ontdek er hier meer over.

thema_lifestylevrijetijd_socialimage

Lifestyle

Vrije tijd

Lifestyle & Vrije tijd

Wat is deepfake? Hoe wordt een nieuw vaccin getest? En hoe erg is klimaatverandering? NPO Kennis duikt in de wereld van wetenschap en technologie.

thema_techwetenschap_socialimage

Tech

Tech & Wetenschap

Van de Oudheid tot de Nederlandse festivalcultuur: ontdek de verhalen achter de belangrijkste gebeurtenissen, personen en objecten uit onze geschiedenis en cultuur.

thema_geschiedeniscultuur_socialimage

Geschiedenis & Cultuur

Wat gebeurt er als je verliefd bent? Waarom hebben we aanraking nodig? En hoe werkt een orgasme? Dat en meer ontdek je bij NPO Kennis.

thema_liefderelaties_socialimage

Liefde

Relaties

Liefde & Relaties

Van woningnood tot stress op de werkvloer: hier vind je alle NPO Kennis verhalen over wonen en werken op een rij.

thema_wonenwerken_socialimage

Wonen

Werken

Wonen & Werken

Van de verkiezingen tot grote protestacties: ontdek hier meer over de politieke en maatschappelijke kwesties die de samenleving bezighouden.

thema_politieksamenleving_socialimage

Politiek

Samenleving

Politiek & Samenleving

In de serie Grote Geesten van omroep <a href="https://www.human.nl/" title="Human.nl" target="_blank" rel="noopener">Human</a> komen indrukwekkende denkers tot leven, mensen van toen waarop we voortbouwen, de schouders waarop we nu staan. Wat kunnen we leren van hun leven en denken? En hoe leven zij voort in onze huidige samenleving?

HUMAN wil mens en wereld vooruit helpen door autonomie en verantwoordelijkheid te bevorderen. Oa door verschillende perspectieven van maatschappelijke vraagstukken te tonen.

HUMAN

Grote Geesten - programmaheader

Grote Geesten