James Baldwin

Grote Geesten - James Baldwin

Wie is James Baldwin?

Explainer

Cultuur

Geschiedenis

Wie is James Baldwin? 

De essays van De Montaigne gaan over allerlei dingen: spijt, eerlijkheid, slapen, eten, vriendschap en zijn eigen goede en slechte kanten. Hij is de eerste denker die ook over zichzelf schrijft.&nbsp;Hierdoor gaat hij in tegen het oude idee dat filosofie moet gaan over abstracte dingen en een waarheid die altijd hetzelfde blijft. Voor zo&rsquo;n waarheid zijn mensen volgens Montaigne te goedgelovig, te ijdel en veranderen mensen zelf te veel.&nbsp;&nbsp;
Dat betekent niet dat je niets kunt doen of leren. Door jezelf te onderzoeken, leer je hoe je kunt handelen op een manier die bij jou past. Dit is praktische kennis en wijsheid, geen grote filosofische waarheid. Montaigne vindt bescheidenheid de beste kwaliteit van mensen. Zijn motto is "Que sais-je?" wat betekent: "Wat weet ik?" Hierdoor geef je toe dat je niet alles weet, wat je bescheiden maakt.&nbsp;&nbsp;
Montaigne sterft op 59-jarige leeftijd. Hij schrijft: "Het nut van het leven ligt niet in de lengte ervan, maar wat u er mee doet." Het maakt dus niet uit hoe lang je leeft, maar wel wat je in je leven doet en bereikt.&nbsp;&nbsp;

Michel de Montaigne

Grote Geesten - Michel de Montaigne

Wie is Michel de Montaigne?

In de ogen van Heidegger heeft filosofie en wetenschap de mens en de wereld uit elkaar gedreven. De mens doet alsof de wereld een verzameling dingen is die wetenschappelijk verklaard en technisch beheerst kan worden.&nbsp;&nbsp; &nbsp; Neem een rivier. In onze tijd zien we de rivier als iets dat ons wat kan opleveren. Met een stuwdam kunnen we bijvoorbeeld elektriciteit opwekken. Maar we vergeten dat die rivier ook een oorspronkelijke betekenis heeft voor een gemeenschap die eromheen woont. Voor hen is die rivier geen te beheersen object, maar van grote invloed op wie ze zijn.&nbsp;&nbsp; &nbsp; Heidegger spreekt eerder al, in zijn hoofdwerk Sein und Zeit (Zijn en Tijd), van &lsquo;zijnsvergetelheid&rsquo;. Dat houdt in dat we vergeten hoe we echt leven en zijn. We kijken te snel naar praktische dingen of hebben te snel een technische kijk op de wereld. Volgens Heidegger vergeten we daardoor dat we niet tegenover de wereld staan, maar &iacute;n de wereld leven.&nbsp;&nbsp; &nbsp; De wens om de wereld te beheersen, kan volgens Heidegger uitdraaien op de vernietiging van de wereld. In 1947 niet zo&rsquo;n vreemde opmerking. Twee jaar eerder bleek de verwoestende kracht van techniek, toen atoombommen Hiroshima en Nagasaki verwoestten.&nbsp;

Martin Heidegger

Grote Geesten - Martin Heidegger

Wie is Martin Heidegger?

Schrijver Iris Murdoch ontwikkelt haar eigen filosofische idee&euml;n tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen veel mannen aan het front waren om te vechten. Filosofen focussen in die tijd vooral op waarneembaar gedrag, dus wat je aan de buitenkant kan zien. Volgens hen is alleen zichtbaar gedrag het bewijs van juiste keuzes of goede bedoelingen. Maar Murdoch vindt die blik te beperkt. Wat je denkt, voelt en verlangt, is ook belangrijk. 'Het is niet stil en duister binnenin,' schrijft ze.&nbsp;
Stel je voor: een schoonmoeder vindt haar schoondochter maar ordinair. Ze praat luid en draagt geen nette kleren. Maar haar zoon is heel erg verliefd. De schoonmoeder vraagt zich af: ben ik misschien jaloers of ouderwets? Dan kijkt ze nog eens naar haar schoondochter en ziet ze dat ze juist spontaan en speels is. Dit is een bekend voorbeeld uit het filosofische werk van Murdoch. Het beantwoordt meteen de belangrijkste vraag in haar werk: hoe ben je een goed mens?&nbsp;
De schoonmoeder uit het voorbeeld durft verder te kijken dan haar eigen <a href="https://npokennis.nl/longread/7752/hoe-bewust-ben-jij-je-van-je-vooroordelen" target="_blank" rel="noopener">vooroordelen</a>. Wanneer we aandacht geven aan een ander, zonder aan onszelf te denken, leren we een persoon echt kennen. Murdoch noemt deze manier van kijken 'liefde'. En liefde is de motor die ons helpt om te groeien.&nbsp;
Maar dat is nog niet zo eenvoudig voor ons, omdat we ego&iuml;stisch en koppig zijn. Het 'dikke vette ego' staat in de weg. We zitten gevangen in ons 'web van zelfverheerlijkende en troostende wensen en dromen', schrijft Murdoch. Dit betekent dat we bevestiging zoeken om ons een goed gevoel te geven. Deze kunnen ons tegenhouden om de werkelijkheid te zien en te groeien. Wie het goede wil ontdekken, moet volgens Murdoch leren boven zichzelf uit te stijgen.&nbsp;

Iris Murdoch

Grote Geesten - Iris Murdoch

Wie is Iris Murdoch?

David Hume

Grote Geesten - David Hume

Wie is David Hume?

Geluk bereik je volgens Epicurus door pijn te vermijden en het genot na te streven. Zijn manier van denken wordt ook wel hedonisme genoemd. Vriendschap vindt hij &eacute;&eacute;n van de belangrijkste dingen van het leven. Hij nodigt mensen graag uit om een kijkje te nemen in zijn ommuurde tuin waar hij met vrienden een gemeenschap vormt. Ook slaven en vrouwen zijn er welkom. En dat is ongebruikelijk in die tijd.
Om geluk te krijgen roept Epicurus de &lsquo;hedonistische calculus&rsquo; in het leven. Deze calculus, of anders gezegd rekensom, waarschuwt dat je niet als een kip zonder kop het genot moet achtervolgen. Laat genot liggen als je weet dat die later voor een groter ongemak zorgt en verdraag liever even wat pijn als daarna het genot groter wordt.
Epicurus gaat niet uit van een kosmos met een hoger doel en goden die zich met de loop van je leven bemoeien. Hij ziet de wereld als &lsquo;los zand&rsquo;. Hij stelt zich de wereld voor als een verzameling van atomen zonder verdere zin of bedoeling. We leven ons leven en na de dood ben je verdwenen. Angst voor de dood is volgens Epicurus dan ook niet nodig. Want wanneer wij er zijn, is de dood er niet, en wanneer de dood er is, zijn wij er niet meer.&nbsp;&nbsp;

Epicurus 

Grote Geesten - Epicurus

Epicurus

Wie is Epicurus?

Jean-Paul Sartre

Grote Geesten - Jean-Paul Sartre

Wie is Jean-Paul Sartre?

John Stuart Mill

Wie is John Stuart Mill?

Karl Popper

Grote Geesten - Karl Popper

Wie is Karl Popper?

Wetenschap

Erasmus

Grote Geesten - Erasmus

Wie is Erasmus?

Magnus Hirschfeld

Grote Geesten - Magnus Hirschfeld

Wie is Magnus Hirschfeld?

Hannah Arendt is geboeid door het kwaad. Zelf moest ze in 1933 Duitsland ontvluchten omdat ze joods is. In haar boek 'Oorsprong van het <a href="#ex235" target="_self" data-explainid="ex235">Totalitarisme</a>' vraagt ze zich af hoe iemand tijdens het middageten rustig kan luisteren naar Mozart. En later die dag een bevel kan geven voor het transport van duizend joden naar strafkampen.

Hannah Arendt 

Grote Geesten - Hannah Arendt

Hannah Arendt

Wie is Hannah Arendt?

Waarom is beweging zo belangrijk? Zijn E-nummers slecht voor je? En waarom worden we kaal? Dat en meer ontdek je op deze pagina.

thema_gezondheidvoeding_socialimage

Gezondheid

Voeding

Gezondheid & Voeding

Hoe kom je uit de schulden? Sparen we genoeg voor ons pensioen? En waarom zou je beleggen? Hier vind je antwoord op je vragen over geld en inkomen. 

thema_geldinkomen_socialimage

Geld

Inkomen

Geld & Inkomen

Van muziek en games tot reizen en festivals: we vinden het heerlijk om even lekker te ontspannen. Ontdek er hier meer over.

thema_lifestylevrijetijd_socialimage

Lifestyle

Vrije tijd

Lifestyle & Vrije tijd

Wat is deepfake? Hoe wordt een nieuw vaccin getest? En hoe erg is klimaatverandering? NPO Kennis duikt in de wereld van wetenschap en technologie.

thema_techwetenschap_socialimage

Tech

Tech & Wetenschap

Van de Oudheid tot de Nederlandse festivalcultuur: ontdek de verhalen achter de belangrijkste gebeurtenissen, personen en objecten uit onze geschiedenis en cultuur.

thema_geschiedeniscultuur_socialimage

Geschiedenis & Cultuur

Wat gebeurt er als je verliefd bent? Waarom hebben we aanraking nodig? En hoe werkt een orgasme? Dat en meer ontdek je bij NPO Kennis.

thema_liefderelaties_socialimage

Liefde

Relaties

Liefde & Relaties

Van woningnood tot stress op de werkvloer: hier vind je alle NPO Kennis verhalen over wonen en werken op een rij.

thema_wonenwerken_socialimage

Wonen

Werken

Wonen & Werken

Van de verkiezingen tot grote protestacties: ontdek hier meer over de politieke en maatschappelijke kwesties die de samenleving bezighouden.

thema_politieksamenleving_socialimage

Politiek

Samenleving

Politiek & Samenleving

In de serie Grote Geesten van omroep <a href="https://www.human.nl/" title="Human.nl" target="_blank" rel="noopener">Human</a> komen indrukwekkende denkers tot leven, mensen van toen waarop we voortbouwen, de schouders waarop we nu staan. Wat kunnen we leren van hun leven en denken? En hoe leven zij voort in onze huidige samenleving?

HUMAN wil mens en wereld vooruit helpen door autonomie en verantwoordelijkheid te bevorderen. Oa door verschillende perspectieven van maatschappelijke vraagstukken te tonen.

HUMAN

Grote Geesten - programmaheader

Grote Geesten