Wie is Socrates?

Socrates is de eerste in de Westerse filosofie die de mens centraal stelt in zijn denken. Hij spoort mensen aan om zelf na te denken en niet domweg op het oordeel van anderen af te gaan. Het grootste deel van zijn leven brengt Socrates door op straat en op de markt van Athene. Hij moedigt stadgenoten aan om kritische vragen te stellen over hun goden, hun waarden en zichzelf. Hij praat met iedereen.  
 
Socrates noemt later zijn gesprekstechniek wel de ‘vroedvrouwtechniek’. Hij ziet het als zijn opdracht om mensen te helpen zelf het juiste inzicht te ‘baren’ (een vroedvrouw hielp vroeger bij bevallingen, vandaar ‘baren’). Hij vindt dat echte inzichten alleen van binnenuit kunnen komen. Anderen kunnen die niet aan je leren of opleggen. Hij stelt zijn gesprekspartner urenlang lastige en prikkelende vragen waarop hij zelf het antwoord ook niet weet. Hierdoor dwingt Socrates zijn gesprekspartner zijn verstand te gebruiken en zelf na te denken over leven en gewoonten, over goed en kwaad. Vaak ziet die ander op een gegeven moment in dat zijn eigen ideeën niet kloppen. 
 
Hierdoor wordt Socrates door de machthebbers gezien als een irritante man, die de staat in de weg zit. Op zijn 70ste werd Socrates beschuldigd van het “niet geloven in de goden van de staat’ en van het “misleiden en bederven van de jeugd”. Hij moet ophouden met zijn werk, anders wacht hem de gifbeker. Hij weigert daarin mee te gaan en staat erop dat zijn familie en vrienden niet om zijn leven zullen smeken. Hij drinkt rustig de gifbeker leeg en voert daarna met zijn vrienden een laatste filosofische discussie.

Socrates zelf heeft nooit de moeite genomen om zijn ideeën vast te leggen. Wat we van hem weten heeft zijn beroemde leerling Plato opgeschreven.