Waarom is vliegen vervuilend?
Waarom is vliegen vervuilend?
Laatste update: 03-11-2025
Een weekendje Barcelona of een vakantie naar New York: vliegen is vaak snel, makkelijk en relatief goedkoop. Maar vliegtuigen stoten ook veel stoffen uit die de opwarming van de aarde versnellen. Hier ontdek je hoeveel vliegtuigen gemiddeld uitstoten en of er manieren zijn om de uitstoot te verminderen.
Redacteur: Manon Vonkeman
Vliegtuigen stoten onder andere het broeikasgas CO2 uit. Broeikasgassen zijn stoffen die warmte van de zon vasthouden in de lucht. Daardoor blijft de aarde warm genoeg om op te leven. Dat heet het broeikaseffect. Maar vliegtuigen stoten ook andere stoffen uit, zoals stikstofoxiden en waterdamp. In hogere luchtlagen versterken die het broeikaseffect nog verder. Hoe sterker dit effect wordt, hoe warmer de aarde wordt. Door die opwarming smelten ijskappen, stijgt de zeespiegel, verdwijnen planten- en diersoorten en zijn er vaker natuurrampen.
Arjan Hensen, onderzoeker bij TNO, legt uit waarom meer broeikasgassen in de lucht de temperatuur op aarde verhogen. Bekijk hier de hele aflevering van Het Klokhuis over broeikasgassen terug.
Terwijl bij andere sectoren de uitstoot is gedaald, neemt het bij de luchtvaart nog steeds toe.
Hoeveel CO2 vliegtuigen uitstoten, hangt vooral van deze drie dingen af:
- Welke brandstof we gebruiken.
Dat is bijna altijd kerosine. Als je kerosine verbrandt, komt er veel CO2 vrij. CO2 blijft vervolgens lang in de lucht hangen, wel meer dan een eeuw. - Hoe vaak we vliegen.
Dit is enorm toegenomen in de afgelopen 30 jaar. Wereldwijd ging het in 2023 bijvoorbeeld om 4,3 miljard passagiers.[3] Privévluchten worden daarin nog niet eens meegenomen. En in datzelfde jaar vervoerden vliegtuigen ook nog eens 52 miljoen ton aan goederen.[4] - Hoe efficiënt vliegtuigen zijn.
Dat gaat over vragen als hoe zuinig een vliegtuig is en hoeveel mensen en spullen er mee kunnen. Dit is ook flink verbeterd. Dat komt onder andere omdat we vliegtuigen slimmer indelen. Ook zijn de motoren bijvoorbeeld zuiniger geworden. Toch duurt het vaak een tijd voordat die zuinigere vliegtuigen in omloop komen, legt de deskundige uit de volgende video uit.
De hele aflevering zien? Kijk dan op NPO Start.
De totale uitstoot van vliegreizen neemt dus al jaren toe. Volgens Milieu Centraal is de klimaatimpact van een vliegreis gemiddeld 10 tot 15 keer zo groot als die van een treinreis. Ook de benzineauto wint het vaak ruim van het vliegtuig, al helemaal als je met meer personen reist. Vooral korte vliegreizen zijn in verhouding erg vervuilend, omdat opstijgen en landen relatief veel brandstof kosten. Het gaat dan om afstanden tot 700 kilometer, bijvoorbeeld van Amsterdam naar Parijs (400 kilometer) of Londen (360 kilometer).[5]
Benieuwd naar de klimaatimpact van jouw reis? Die kan je hier berekenen.
"De meest vervuilende vorm van vervoer is het vliegtuig."
Wat stoten vliegtuigen nog meer uit naast CO2?
Lange tijd was er vooral aandacht voor de uitstoot van CO2. Pas de laatste jaren is er steeds meer bekend over andere stoffen die vliegtuigen uitstoten en het broeikaseffect versterken. Zoals stikstofoxiden, water(damp) en roetdeeltjes. Waarschijnlijk hebben deze zelfs een grotere impact dan CO2.[6] De luchtvaart stoot niet zoveel van deze niet-CO2-stoffen uit als andere industrieën. Toch is het effect groot, omdat de stoffen hoog in de lucht vrijkomen in plaats van op de grond.
Een van de grote verschillen met CO2 is dat deze stoffen korter in de lucht blijven hangen. Als je al het vliegverkeer zou stoppen, verdwijnt hun effect waarschijnlijk binnen een paar dagen. Terwijl dit bij CO2 meer dan een eeuw kan duren. Ook als we stoppen met CO2 uitstoten, houdt het effect dus nog heel lang aan.
Stikstofoxiden (NOx) zorgen bijvoorbeeld voor meer ozon en minder methaan in de lucht. Daardoor neemt de lucht meer warmte op. Daarnaast stoten vliegtuigen water(damp) uit. Dat klinkt misschien onschuldig, maar ook dat versterkt het broeikaseffect. Water neemt namelijk bepaalde soorten warmte op. Verder zorgen waterdamp en fijnstof samen voor condenssporen in de lucht. Die worden ook wel contrails genoemd. Dat zijn de witte strepen die je vaak ziet als een vliegtuig overvliegt. Deze condenssporen kunnen ervoor zorgen dat bepaalde wolken sneller vormen (cirruswolken). Deze wolken zorgen ervoor dat er meer warmte in de lucht blijft hangen. Een wolkenexpert legt in de volgende video uit hoe dat werkt:
Wie reizen er het meest met het vliegtuig?
Niet iedereen draagt evenveel bij aan de uitstoot van de luchtvaart. In 2018 vloog bijvoorbeeld 89% van de wereldbevolking niet. Veel van deze mensen hebben waarschijnlijk nog nooit gevlogen. Toch wordt verwacht dat het aantal vliegtuigpassagiers de komende jaren zal toenemen, vooral in landen zoals China en India. Als mensen daar meer geld te besteden hebben, zullen ze ook (vaker) gaan vliegen. Bovendien zorgt maximaal 1% van de wereldbevolking voor de helft van alle CO2-uitstoot die passagiersvliegtuigen veroorzaken. Vooral privévliegtuigen zorgen in verhouding voor enorm veel uitstoot, doordat ze heel weinig mensen meenemen.[7] Ook in Nederland zie je dat niet iedereen (veel) vliegt.
Welke Nederlanders vliegen er veel?
(Hoe) kan de luchtvaartsector verduurzamen?
Er is dus nog ruimte voor verbetering. We hebben vooral alternatieven nodig voor kerosine. De luchtvaart kijkt op korte termijn vooral naar het mengen van kerosine met biobrandstoffen. Biobrandstoffen worden gemaakt uit planten of dierlijke materialen en stoten minder CO2 uit dan fossiele brandstoffen, maar ze zijn niet altijd duurzaam. Voor de langere termijn zijn er ook ideeën als groene waterstof, synthetische (kunstmatige) kerosine en elektrisch vliegen. Maar die technieken zijn nog niet ver ontwikkeld. Het kan daarom nog tientallen jaren duren voordat dit werkelijkheid wordt, áls het lukt.
Twee innovaties op vliegtuiggebied:
Verder zijn er nog wat kleinere maatregelen die kunnen helpen, maar ook daar zitten wat haken en ogen aan. We zouden bijvoorbeeld meer passagiers of vracht mee kunnen nemen. Al zitten vliegtuigen gemiddeld al vrij vol, dus heel veel verbetering is niet mogelijk. Ook zouden sommige vliegroutes nog korter kunnen, wat brandstof bespaart. Maar dat maakt vliegen waarschijnlijk ook sneller en dus goedkoper, waardoor we weer meer gaan vliegen. Veel verschil voor de totale uitstoot zullen dit soort maatregelen daarom niet maken.
Helpt CO2-compensatie?
CO2-compensatie betekent dat je extra betaalt voor je vlucht om te ‘compenseren’ voor je uitstoot. Dat gaat bijvoorbeeld naar bomen plant-projecten. Toch zitten daar wat nadelen aan:
- Terwijl de CO2 van je vlucht direct in de lucht komt, kan het tientallen jaren duren voordat bomen zoveel CO2 opnemen, als dat al lukt.
- Ook gaat het meestal alleen om CO2 en niet om de uitstoot van andere stoffen.
- En uit onderzoek blijkt dat mensen juist eerder het vliegtuig nemen als CO2-compensatie een optie is. Dat effect is het sterkst als mensen zichzelf milieubewust vinden of ‘vliegschaamte’ voelen. Het geeft je dan het gevoel dat je wel kan vliegen: je koopt je schuldgevoel af.[8]
De beste manier om de luchtvaart minder vervuilend te maken is dan ook: minder vliegen. Bijvoorbeeld door dichtbij huis op vakantie te gaan of je zakenafspraak via je laptop te doen. Overigens is dat niet iets waar wij alleen zelf wat aan kunnen doen. Ook de overheid kan daar een rol in spelen. Zo kan de overheid bijvoorbeeld alternatief vervoer, zoals de trein, aantrekkelijker maken via investeringen en subsidies. Daarnaast kan de overheid tickets duurder maken via belastingen. Bijvoorbeeld door belasting op kerosine te heffen, want nu is het belastingvrij. Sommigen hebben hier ook kritiek op, omdat vliegen dan steeds meer iets wordt 'voor de rijken'.
Uit onderzoek blijkt dat campagnes om duurzamer gedrag te stimuleren vaak niet werken. Wat wel werkt is belonen of straffen, want je moet zelf de voordelen voelen. Bijvoorbeeld doordat het beter is voor je portemonnee om de trein te pakken.[9]
Ga je toch vliegen?
Dan heeft Milieu Centraal een aantal tips om je reis iets duurzamer te maken:
- Direct vliegen is beter dan vliegen met overstap, omdat opstijgen en landen relatief veel brandstof kost.
- Kies voor een vliegmaatschappij met moderne vliegtuigen (die zuiniger zijn).
- Als de vliegtuigen ongeveer even nieuw zijn, kies dan voor een charter of prijsvechter-vlucht. Deze zijn vaak voller en stoten daarom minder uit per persoon.
- Ga met de elektrische auto, trein of bus naar het vliegveld.
In het kort:
Vliegtuigen stoten verschillende stoffen uit die de opwarming van de aarde versterken, zoals CO2. Naar schatting draagt de totale uitstoot van de luchtvaart (dus inclusief CO2) voor zo’n 3,5% bij aan de opwarming van de aarde.
Niet meer dan 1% van de wereldbevolking zorgt voor de helft van alle CO2-uitstoot die passagiersvliegtuigen veroorzaken.
Ook in Nederland vliegt lang niet iedereen. De verschillen zijn groot.Vliegtuigen zijn al veel zuiniger geworden, maar vooral door de groei van de luchtvaart heeft dit weinig effect. Bovendien vliegen we nog steeds het meest op de vervuilende fossiele brandstof kerosine. Alternatieven zijn in ontwikkeling, maar het kan nog lang duren voor we ze op grote schaal gebruiken.
De belangrijkste maatregel om de uitstoot van de luchtvaart te verminderen, is daarom om vliegen minder aantrekkelijk te maken, zodat we het minder doen.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
