Wat doet opgroeien tussen twee culturen met je?

Wat doet opgroeien tussen twee culturen met je?

Laatste update: 02-06-2025

Als minstens één van je ouders uit het buitenland komt, groei je vaak op tussen twee culturen. Met de Nederlandse cultuur en die van je ouders. Wanneer je in het midden staat van twee werelden, kan het ingewikkeld zijn om je eigen weg te vinden. Maar het kan je ook sterker maken. Welke uitdagingen en voordelen dat met zich meebrengt, lees je in dit artikel.

Redacteur: Ansen Zheng

Wanneer ben je bicultureel?

Je bent bicultureel wanneer je verbonden bent met twee of meer culturen. Dit kunnen de culturen van verschillende landen zoals Suriname en Nederland zijn, maar ook de culturen van zoals Hindoestanen en Friezen. Bicultureel zijn is een breed begrip en je kan hieronder vallen wanneer:

Daarnaast is het niet per se zo dat je als bicultureel persoon een even sterke band moet hebben met beide culturen. In dit artikel gaat het over (klein)kinderen van migranten die, naast de Nederlandse cultuur, thuis opgroeien met een andere cultuur.

Hoe ga je met twee culturen om?

Als migrant verhuis je om verschillende redenen naar een ander land, zoals voor werk, veiligheid of een beter leven. Voor je kinderen brengt dat een unieke uitdaging met zich mee: het balanceren tussen twee culturen. Als bicultureel kind groei je thuis op met de cultuur van je ouders, terwijl je vaak wel naar Nederlandse scholen en sportverenigingen gaat. Hierdoor voelt het ene kind zich meer verbonden met de cultuur van hun ouders, terwijl het andere kind zich helemaal op laat gaan in de Nederlandse cultuur. Hier hebben verschillende factoren invloed op:

Ik-cultuur versus wij-cultuur
Het grootste verschil in culturen is vaak of de cultuur draait om de ‘ik’ of de ‘wij’. In een ik-cultuur, zoals in Nederland of Amerika, staan je eigen mening en persoonlijke vrijheid centraal. Kinderen leren om zelfstandig te zijn en direct te zeggen wat ze denken. Je maakt vaak keuzes die goed zijn voor jezelf, zoals welk beroep je wil. Dit kan fijn zijn, maar het kan soms ook leiden tot eenzame gevoelens of minder aandacht voor anderen.

In een wij-cultuur, zoals in de Marokkaanse of Surinaamse cultuur, is de groep vaak belangrijker dan het . Je leert om respect te hebben voor je familie, vooral voor oudere familieleden. Er wordt vaak indirect gecommuniceerd om de vrede te bewaren. Als je bijvoorbeeld spontaan wordt uitgenodigd voor het eten, zeg je eerder ‘Nee joh, ik zou je niet tot last willen zijn’ dan dat je heel direct ja of nee zou zeggen. Ook wordt er verwacht dat je voor elkaar zorgt en de eer van de familie hooghoudt.

Deze ik- en wij-cultuur kunnen botsen. Bijvoorbeeld als je een beroep kiest met minder zekerheid, zoals in de cultuursector. In een wij-cultuur is het namelijk belangrijk dat je een stabiele toekomst hebt, zodat je goed voor jezelf en je familie kan zorgen. Daarom worden over het algemeen stabiele beroepen zoals arts of advocaat meer gewaardeerd. In de video hieronder vertelt Sioe Jeng over de verwachtingen van haar Chinese ouders en hoe dat haar heeft beïnvloed:

De Amsterdamse Sioe Jeng: 'Wat mijn ouders van mij verwachtte, was toch wel heel erg dat normatieve plaatje.' De hele aflevering van Spot On (KRO-NCRV) zien? Bekijk het hier.

Hoewel verschillende culturen kunnen botsen, kunnen ze soms ook heel goed naast elkaar bestaan. Bijvoorbeeld wanneer je als Turkse Nederlander thuis Turks praat met je ouders en het Suikerfeest viert, maar op school Nederlands praat en ook meedoet aan Koningsdag. Of je de culturen bij elkaar vindt passen, verschilt per persoon. Dat hangt af van je eigen ervaringen.

De rol van je ouders
Ook je ouders hebben invloed op hoe je met twee culturen omgaat. Nederlands onderzoek laat zien dat als je ouders sterk vasthouden aan hun eigen cultuur, ze vaker traditionele ideeën doorgeven. Denk aan respect voor , duidelijke man-vrouw rollen, en het belang van hard werken. Dit kan zorgen voor spanningen als je om je heen ook in aanraking komt met , zoals zelfstandigheid en gelijkheid.

Een voorbeeld is de partnerkeuze. Veel traditionele ouders willen dat hun kind een partner kiest uit dezelfde cultuur. Wanneer dit niet gebeurt, kunnen er soms ernstige gevolgen zijn. Je kan verstoten worden door je familie, er kan racisme zijn binnen de familie of je moet de relatie beëindigen:

'Ik wist ook wel van tevoren dat het problemen kan opleveren thuis.' Bekijk de hele aflevering van Pete en de Bananen (VPRO) op NPO start.

Als je als ouder zelf goed overweg kan met beide culturen, kan je je kind ook beter helpen om beide werelden te begrijpen en te combineren. In de video hieronder, vergelijkt Melvin, een tweede generatie migrant, zijn eigen opvoeding met hoe hij zijn zoon probeert op te voeden:

'Zoals mijn ouders ons hebben opgevoed, was altijd heel erg beschermd.' Wil je meer van de aflevering van Vaarwel Vaderland (MAX) zien? Bekijk het op NPO start.

De rol van je omgeving
Je omgeving bepaalt ook voor een groot deel hoe jij je voelt als bicultureel persoon. In een multiculturele omgeving is het vaak makkelijker om bicultureel te zijn, omdat mensen gewend zijn aan verschillende achtergronden. In een grote en stad als Amsterdam, worden er feesten en activiteiten georganiseerd voor allerlei culturen. Hierdoor is er meer ruimte om beide culturen te laten zien en te vieren. Terwijl er in kleine dorpen vaak minder diversiteit is. Daardoor val je meer op als je anders bent. Omdat mensen daar minder gewend zijn aan andere culturen, begrijpen ze jouw gewoontes misschien niet goed. Als je je anders gedraagt dan de meeste mensen, kan je vreemd worden aangekeken. Het kan dan makkelijker zijn om je aan te passen aan de manieren van de meerderheid.

De rol van religie
Geloof kan zowel een positieve als een negatieve invloed hebben. Aan de ene kant kan het geloof zorgen voor houvast en een . Dit kan juist positief zijn als je als bicultureel persoon heel erg zoekende bent in waar je bij hoort. Aan de andere kant kan het geloof ook botsen met de waarden in Nederland over bijvoorbeeld onderwerpen zoals seksualiteit en . En wanneer het geloof zichtbaar is, zoals bij een hoofddoek of keppeltje, kan het ook leiden tot meer discriminatie. In de volgende video praat een groep Marokkaanse Nederlanders over de rol van religie in hun leven:

Het geloof kan houvast bieden, maar je kan er ook mee worstelen. De hele aflevering van Poldermocro's (BNNVARA) zien? Kijk op NPO start.

Wat zijn de uitdagingen van bicultureel zijn?

Het is niet altijd makkelijk om met twee verschillende culturen op te groeien. Het kan zijn dat je minder vaak het gevoel hebt dat je ergens bijhoort. Of dat je het gevoel hebt dat anderen je niet goed begrijpen. Het kan ook zijn dat je niet altijd goed weet hoe je moet reageren: bij de ene cultuur wordt er misschien verwacht dat je gehoorzaam bent en bij de andere cultuur dat je uitkomt voor je eigen mening. Hieronder staan drie andere uitdagingen beschreven waar je mee te maken kan hebben.

Twee maskers, één ik
Iedereen heeft wel een idee van wie ze zijn en waar ze bij horen. Maar volgens onderzoek kan de vraag “wie ben ik?” extra lastig te beantwoorden zijn als je opgroeit met twee culturen. In deze zoektocht naar jezelf als bicultureel persoon, vraag je je misschien af: ‘Ben ik te Nederlands voor mijn familie?’ of juist: ‘Ben ik te anders voor mijn Nederlandse vrienden?’. Je probeert vaak te voldoen aan de verwachtingen van beide groepen. Je gedraagt je bijvoorbeeld anders bij je vrienden dan bij je familie.

Hoewel iedereen zich wel aanpast aan zijn omgeving, schakel je als bicultureel persoon telkens tussen de gedragsregels van twee verschillende culturen. Hierdoor vergeet je soms wat jij zelf belangrijk vindt. Het kan dan lastig zijn om te weten wie je echt bent en waar je voor staat. Soms voelt het alsof je in beide situaties een masker opzet en nergens helemaal jezelf kan zijn. Je kan je hierdoor gevoelens van eenzaamheid en uitsluiting ervaren.

Door deze twijfels kan het moeilijker zijn en langer duren om jezelf te leren kennen. Om zichzelf beter te begrijpen is Miryam in onderstaande video afgereisd naar Marokko, waar haar ouders vandaan komen. Dit om een antwoord te vinden op waar ze nou echt thuishoort:

'Ik voel me nooit helemaal comfortabel, bij beide kanten niet.' De hele aflevering van Poldermocro's (BNNVARA) vind je op NPO start.

De gevolgen van discriminatie
Een andere uitdaging die je tegenkomt als bicultureel persoon, is discriminatie. Volgens cijfers uit 2023 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft 1 op de 5 migrantenkinderen dit meegemaakt, vooral vanwege hun huidskleur of afkomst.

Als je je vaak buitengesloten voelt of gediscrimineerd wordt, doet dat iets met je. Het kan je zelfvertrouwen en je mentale gezondheid aantasten. Je kan je ook minder verbonden voelen met Nederland(ers). Uit onderzoek blijkt dat biculturele kinderen vaker slecht in hun vel zitten, minder grip op hun leven ervaren en zich eenzamer voeler dan klasgenoten zonder migratieachtergrond. In de video hieronder vertelt Amber, die een Indische afkomst heeft, dat ze zich anders voelde op school:

'Bij Nederlandse vriendinnetjes werd ik eigenlijk gewoon weggestuurd bij het eten. Als kind heb ik daar heel hard om gehuild.' De hele aflevering van Vaarwel Vaderland (MAX) zien? Kijk op NPO start.

De druk om te slagen
Ook na school, als je gaat werken, kan je migratieachtergrond nog steeds veel invloed kan hebben op je mentale gezondheid. Onderzoek van de Tilburgse universiteit laat zien dat je als biculturele werknemer gevoeliger bent voor een burn-out dan je medewerkers zonder een migratieachtergrond. Een veelvoorkomende reden is dat je het gevoel kunt hebben dat je jezelf extra moet bewijzen door je afkomst. Ook kun je druk voelen vanuit je ouders, die graag willen dat jij iets maakt van de kansen die zij voor jou mogelijk hebben gemaakt. Die verwachtingen kunnen zwaar voelen.

Wat zijn de krachten van bicultureel zijn?

Als bicultureel persoon zit je misschien niet altijd te wachten op twee verschillende leefwerelden, maar het kan je ook heel veel opleveren. Recent onderzoek benadrukt dat je juist door deze unieke uitdagingen veel sterke eigenschappen kan ontwikkelen. Je leert om je snel aan te passen aan je omgeving, kijkt met een brede blik naar de wereld en je kunt makkelijk contact maken met mensen van verschillende achtergronden.

Tweetaligheid en creativiteit
Bicultureel opgroeien betekent vaak ook tweetalig opgroeien. Door het constant schakelen tussen talen, word je goed in het aanpassen aan verschillende situaties of groepen. Tweetalig opgroeien is niet alleen handig, het maakt je ook intelligenter:

Psychologe Evy Woumans legt uit dat tweetalig zijn voordelen heeft voor je intelligentie. Bekijk de hele aflevering van De Kennis van Nu (NTR) op NPO start.

Onderzoek laat ook zien dat je door tweetaligheid sneller kunt en beter wordt in problemen oplossen. Doordat je meerdere perspectieven hebt meegekregen in je opvoeding, kan je goed een probleem van verschillende kanten bekijken. Hierdoor kun je het op een betere en creatievere manier oplossen. Wanneer je bijvoorbeeld mee moet denken over een oplossing voor eenzaamheid bij ouderen, dan kan jij als bicultureel persoon vanuit twee culturen uitleggen wat ouderen waardevol zouden vinden.

Sociale flexibiliteit
Ook krijg je veel verschillende manieren van leven mee. Bij je familie gelden er misschien andere gedragsregels dan bij je vrienden. Dat maakt je sociaal flexibel. Je begrijpt sneller wat er van je wordt verwacht. Deze flexibiliteit helpt je om goed met anderen om te gaan, ook als ze een andere achtergrond hebben dan jij. Dit is erg waardevol in een wereld die steeds diverser wordt.

Unieke identiteit
Volgens Italiaanse onderzoekers zien veel mensen die met twee culturen zijn opgegroeid dit als iets positiefs. Het helpt bij je persoonlijke ontwikkeling en maakt je identiteit rijker. De uitdagingen zorgen ervoor dat je eerder nadenkt over wie je bent en wat bij je past. Je hoeft niet te kiezen tussen de culturen, maar kunt het beste van beide combineren. Dat geeft juist extra mogelijkheden. Het kan soms lastig zijn, maar helpt je uiteindelijk om een sterke eigen identiteit te ontwikkelen. In de video hieronder, vertelt Emin over het Turks en Nederlands zijn:

'Die is dus een tompouce, maar die is ook een baklava.' De hele aflevering van Vaarwel Vaderland (MAX), vind je op NPO start.

In het kort:

Opgroeien tussen twee culturen is soms lastig, maar het kan je ook sterker maken.
Bicultureel zijn betekent dat je verbonden bent met twee of meer culturen, bijvoorbeeld die van je ouders en van Nederland.
Je identiteit ontwikkelen is vaak ingewikkeld, omdat je moet schakelen tussen verschillende verwachtingen.
Biculturele jongeren ervaren vaker druk, eenzaamheid en discriminatie dan jongeren zonder migratieachtergrond.
Als bicultureel persoon helpen je tweetaligheid en sociale flexibiliteit je om makkelijk te schakelen tussen verschillende omgevingen, creatief te denken en open te staan voor anderen.
Dankzij de uitdagingen van bicultureel zijn, leer je op den duur een sterke en unieke identiteit te bouwen waarin je het beste van beide culturen kunt combineren.