Wat is een burn-out?

burnout_header

Wat is een burn-out?

Laatste update: 31-01-2024

Langdurige blootstelling aan een grote hoeveelheid stress kan zorgen voor oververmoeidheid met vele klachten die het leven beheersen. Burn-out is de term voor het gevoel 'opgebrand' te zijn en geen energie of motivatie meer te kunnen vinden voor verschillende bezigheden: iemand is op dat moment fysiek en mentaal compleet uitgeput. Wat is er bekend over een burn-out? En zitten we midden in een epidemie?

Redacteur: Saskia Wayenberg

Hoeveel mensen lopen rond met een burn-out?

Het aantal Nederlanders met burn-outklachten steeg in 2021 met 130.400 nieuw gediagnosticeerden[1].  En het lijkt alsof het probleem steeds groter wordt: momenteel heeft ongeveer één op de zeven mensen in Nederland last van burn-outklachten. Dat zijn meer dan een miljoen mensen.

Presentatrice Sophie Hilbrand praat met haar man over haar burn-out van vier jaar geleden. 

De belangrijkste oorzaak van een burn-out is meestal een extreem verstoorde balans tussen wat uitgevoerd moet worden, en wat diegene daarvoor terugkrijgt. Zowel op de werkvloer als thuis. Denk daarbij aan waardering of salaris, maar ook het terugzien van (positieve) resultaten en een fijn werkrooster. Een goed evenwicht tussen inspanningen en rust nemen is erg belangrijk.

Zonder rust wordt iemand steeds vermoeider.

Een burn-out is onlosmakelijk verbonden met stress. Wanneer we ons gestresst voelen maakt het lichaam zich klaar voor de fight or flight reactie: het hart gaat sneller pompen waardoor er meer zuurstof door het bloed stroomt en naar de spieren wordt gestuurd. De ademhaling versnelt en het zweet breekt uit. Ook worden de zintuigen sterker en maakt het lichaam een grote hoeveelheid stresshormonen aan. Een voorbeeld daarvan is adrenaline. De fight or flight reactie is niet per se negatief want daardoor zijn we op onze hoede. Die heftige reactie van het lichaam wordt pas negatief wanneer dat gevoel constant blijft aanhouden. Mensen die zich continu zorgen maken over bijvoorbeeld hun werk, relatie, kinderen en financiën herstellen niet meer van de fight or flight reactie waardoor zij non-stop actief zijn en altijd ‘aan’ staan. Ze krijgen gewoonweg geen rust meer.

Hoe werkt stress?

Wat doet langdurige blootstelling aan stress met ons lichaam? 

Wat doet langdurige blootstelling aan stress met ons lichaam? 

Wat doet langdurige blootstelling aan stress met ons lichaam? 

Wat doet langdurige blootstelling aan stress met ons lichaam? 

Overspannen, burn-out of depressief?

Soms is er al een langere tijd sprake van stress zonder dat de signalen van het lichaam worden opgepikt. Er wordt continu doorgevlogen en gerend maar ondertussen wordt de symbolische ‘binnenband’ steeds dunner of slapper en staat op het punt van leeglopen.

Journaliste Annegreet van Bergen vertelt over haar boek ‘De lessen van burn-out’. Hoe ontstaat het gevoel van opbranden en hoe kun je het herkennen?

Overspannen zijn wordt ook wel gezien als het voorstadium van een burn-out. op dat moment wordt iemand al weken of maanden blootgesteld aan een grote hoeveelheid stress. Kenmerkend voor overspannenheid is het slecht slapen, veel piekeren, niet meer goed kunnen concentreren en telkens weer het gevoel hebben dat je de controle aan het verliezen bent. Maar ook lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, hartkloppingen en buikpijn spelen een grote rol. Wanneer dergelijke klachten langer dan zes maanden aanhouden en er daarnaast sprake is van extreme moeheid, spreken we van een burn-out.

burnout_oververmoeid


Bij een burn-out gaat iemand, vaak jarenlang, over zijn grenzen. Hoe langer iemand doorloopt met burn-outklachten, des te langer de herstelperiode is. Daarnaast kunnen gebeurtenissen die een grote impact op het leven hebben, zorgen voor extra belasting en grote hoeveelheden stress. Denk aan het krijgen van een kind, trouwen, verhuizen en het ziek worden of overlijden van een naaste.

Hoe ervaren bn’ers verschillende stressklachten? En wie heeft weleens last gehad van een burn-out? De hele aflevering zien? Kijk op NPO3.

Tussen depressie en burn-out zit een grote overlap. Iemand die last heeft van een burn-out kan ook depressief zijn en de symptomen komen ontzettend overeen. Zowel concentratie- en slaapproblemen als een uitgeblust gevoel zijn kenmerken voor een depressie maar ook voor een burn-out. Toch zit er een groot en belangrijk verschil tussen het hebben van een burn-out en depressief zijn. GZ-psychologe C. Maassen vertelt dat het verschil zit in ‘kunnen’ en ‘willen’[2]. Iemand met een burn-out wil vaak ontzettend graag, maar kán gewoonweg niets meer. Dat is het tegenovergestelde bij iemand met een depressie: diegene heeft nergens zin in terwijl het lichamelijk (waarschijnlijk) wel mogelijk is. Een burn-out kan ook ‘overlopen’ in een depressie. Het is erg lastig te zeggen hoe en wanneer dat gebeurt. Dat een depressie soms moeilijk te onderscheiden is van een burn-out bevestigt ook psychiater en stressexpert Christiaan Vinkers[3]. Het hoge aantal burn-outs benoemt hij een ‘reëel probleem’ met een kanttekening:

Ernstige burn-outs zijn moeilijk te onderscheiden van depressies.

burnout_depressie

Waarom treft een burn-out vaker vrouwen?

Jaap van Muijnen, onderzoeker bij Nyenrode Business universiteit, vermoedt dat de reden hiervoor is dat vrouwen veel ballen tegelijkertijd hoog moeten houden[4]. Naast dat zij tegenwoordig vaak (fulltime) werken, voelen ze zich ook verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen, het huishouden en eventueel mantelzorg van hun ouders.

burnout_werken


Daarnaast hebben spanningen en stress een andere psychische en lichamelijke impact bij vrouwen dan bij mannen. Het hogere testosterongehalte bij mannen zorgt ervoor dat zij abstracter, creatiever en minder persoonlijk nadenken. Over het algemeen trekken vrouwen emotionele gebeurtenissen, zowel op de werkvloer als in de sociale kring, zich meer aan. Ondanks dat vrouwen een hoger risico hebben op het ontwikkelen van burn-outklachten, verschillen de symptomen niet van elkaar. 

Naast vrouwen, zijn twintigers en dertigers tegenwoordig vatbaarder voor burn-outklachten: de zogeheten millennials. Maar, waarom die groep?

Is veel werken de boosdoener?

Werk brengt in veel gevallen de nodige stress met zich mee, wat er uiteindelijk voor kan zorgen dat de welbekende emmer overloopt. Een lange periode van (ongezonde) stress en onvoldoende ontspanning kan er uiteindelijk voor zorgen dat iemand overspannen raakt, of zelfs een burn-out krijgt. Burn-outs komen voor in allerlei sectoren en het overkomt zowel advocaten als kapsters, managers van banken en loodgieters.

In de spraakmakende documentaire ‘Burning Out’ laat documentairemaker Jerome le Maire zien hoe uitgeputte dokters werken in een Parijs’ ziekenhuis. 

Van Muijnen besteedt in het Nationaal Salarisonderzoek[5] (2017) speciale aandacht aan de burn-out. Hij noemt als verklaring voor het toenemende aantal burn-outs de enorme wildgroei van tijdelijke contracten in alle sectoren en de onzekerheid die dit met zich meebrengt. Tweeverdieners en mensen met een vast contract lopen minder risico op het ontwikkelen van een burn-out omdat zij kunnen terugvallen op hun partner. In hetzelfde onderzoek benoemt hoogleraar arbeids- en organisatiepsycholoog Toon Taris dat de groei van het aantal burn-outs gelijkloopt met de economische groei. Volgens Taris kan dit ervoor zorgen dat de werkdruk stijgt omdat er gewoonweg meer werk gedaan moet worden.

Meer dan 160 bedrijven wisselen jaarlijks tijdens deze de Week van de Werkstress ideeën uit om werkstress te verminderen. De hele aflevering zien? Kijk op NPOStart.

Het is te simpel om te stellen dat een burn-out altijd komt door te veel en te hard werken. Er zijn ook mensen die een burn-out krijgen terwijl zij niet het gevoel hebben dat ze te hard werken. Een burn-out heeft alles te maken met de persoonlijkheid van iemand, de persoonlijke omstandigheden, een bepaalde aanleg en de relatie met naasten. Een combinatie van verschillende factoren zoals: angst om te falen, extreme gedrevenheid, een groot verantwoordelijkheidsgevoel, perfectionisme en graag de controle willen vasthouden, zorgen voor een verhoogd risico op burn-outklachten. Onverwerkte emoties en gevoelens spelen meestal ook een rol. In ieder mensenleven komt er veel kijken bij het hooghouden van alle ballen, of dat nu een hardwerkende advocaat is of een huismoeder die verantwoordelijk is voor de opvoeding van de kinderen en huishoudelijke taken.

burnout_stress

Heerst er een burn-outepidemie?

Af en toe lijkt het wel alsof er een epidemie heerst. De ene na de andere collega komt thuis te zitten met een burn-out, vaak tot hun eigen verbazing. Komt het dan wellicht door onze ‘manier’ van leven? Om mee te draaien in de huidige maatschappij moeten we constant op de hoogte blijven van de laatste trends. Iedere dag worden we overladen met grote hoeveelheden nieuws en informatie. Daarnaast staat ‘individualisme’ centraal: we proberen onszelf continu te ontplooien en gunnen onszelf op een dag geen uurtje rust. Dirk de Wachter, hoogleraar psychiatrie vertelt in een uitzending van Sophie in de mentale kreukels dat we in een lawaaierige wereld leven en altijd in de vijfde versnelling, waarin álles altijd maar snel moet.

We dreigen te leven in een ziekmakende wereld.

Hoogleraar psychiatrie Dirk de Wachter.

Ook is hij van mening dat de westerse mens geobsedeerd is met ‘leukigheid’, en dat wordt ons dagelijks ingefluisterd door verschillende media. Moeilijke situaties in het leven worden ‘weggefilterd’. Iedereen wil elkaar constant overtreffen en alles moet altijd leuker of beter. Dat zorgt voor een enorme druk die een onnodige hoeveelheid stress met zich meebrengt waarbij niet meer wordt gedacht aan échte ontspanning. In diezelfde uitzending beaamt Psychiater Bram Bakker dit en hij vertelt hoe smartphones en andere digitale apparaten onze energie vreten. Vooral op sociale media moet alles snel. Enorme groepen jongeren zijn de hele dag met hun hoofd bezig of met een apparaat. Volgens Bakker is de volgende uitspraak dan ook een misvatting:

Gebruikmaken van je telefoon is niet hetzelfde als ‘niets doen’[6].

burnout_telefoon1



Op school les in stress: jongeren moeten presteren onder druk met een overvolle agenda waarnaast de telefoon ook een belangrijke rol speelt.

Ik ben van mening dat veel mensen een burn-out krijgen door onze huidige, westerse manier van leven.


Ons hoofd moet energie leveren om die telefoon te kunnen bedienen en dat neemt het brein in beslag. Daardoor kun je je niet focussen op wat je écht aan het doen bent (en multitasken is niet mogelijk).

Met die levenswijze zijn we volgens Bakker ons brein aan het overbelasten. “En dan zijn we verbaasd wanneer het op een dag niet meer gaat: het is echt geen hogere wiskunde”, aldus Bakker.  

Burn-outs worden tegenwoordig nog steeds gezien als een individueel probleem, en zo worden ze ook behandeld. Terwijl we, gezien het percentage, beter kunnen spreken van een maatschappelijk probleem. 

Heb jij hulp nodig? Of maak jij je zorgen over iemand in je omgeving? Dan kun je (anoniem) contact opnemen met MIND Korrelatie via 0900 1450 (doordeweeks van 09:00 – 21:00). Of kijk op mindkorrelatie.nl voor de mogelijkheid om te chatten, e-mailen of WhatsAppen.

In het kort:

  • Een burn-out is onlosmakelijk verbonden met stress. Een lange periode van (ongezonde) stress en onvoldoende ontspanning kunnen uiteindelijk voor zorgen dat iemand overspannen raakt, of zelfs een burn-out krijgt.

  • Vrouwen krijgen vaker een burn-out dan mannen. Spanningen en stress hebben een andere psychische en lichamelijke impact bij vrouwen dan bij mannen. De symptomen komen wel overeen.

  • Er zit een grote overlap in symptomen van overspannenheid, burn-out raken en depressief zijn. Het grootste verschil zit in het ‘kunnen’ en het ‘willen’. Iemand met een burn-out wíl wel, maar kan niet meer.

  • Werk kan de hoofdoorzaak zijn van een burn-out, maar dit is lang niet altijd het geval. Persoonlijke eigenschappen, omstandigheden, aanleg en relaties met naasten spelen een belangrijke rol.

  • Het lijkt alsof we leven in een burn-outepidemie. De vraag heerst of dat komt door onze westerse manier van leven en het continu vergaren van enorme hoeveelheden informatie.

Geraadpleegde bronnen

    En je weet het!

    Anderen het laten weten?

    auteur

    Door Saskia Wayenberg

    Ook interessant om te weten