Wat is een burn-out?

Een burn-out is onlosmakelijk verbonden met stress. Wanneer we ons gestresst voelen maakt het lichaam zich klaar voor de fight or flight reactie: het hart gaat sneller pompen waardoor er meer zuurstof door het bloed stroomt en naar de spieren wordt gestuurd. De ademhaling versnelt en het zweet breekt uit. Ook worden de zintuigen sterker en maakt het lichaam een grote hoeveelheid stresshormonen aan. Een voorbeeld daarvan is adrenaline. De fight or flight reactie is niet per se negatief want daardoor zijn we op onze hoede. Die heftige reactie van het lichaam wordt pas negatief wanneer dat gevoel constant blijft aanhouden. Mensen die zich continu zorgen maken over bijvoorbeeld hun werk, relatie, kinderen en financiën herstellen niet meer van de fight or flight reactie waardoor zij non-stop actief zijn en altijd ‘aan’ staan. Ze krijgen gewoonweg geen rust meer.

Bij een burn-out gaat iemand, vaak jarenlang, over zijn grenzen. Hoe langer iemand doorloopt met burn-outklachten, des te langer de herstelperiode is. Daarnaast kunnen gebeurtenissen die een grote impact op het leven hebben, zorgen voor extra belasting en grote hoeveelheden stress. Denk aan het krijgen van een kind, trouwen, verhuizen en het ziek worden of overlijden van een naaste.

Tussen depressie en burn-out zit een grote overlap. Iemand die last heeft van een burn-out kan ook depressief zijn en de symptomen komen ontzettend overeen. Zowel concentratie- en slaapproblemen als een uitgeblust gevoel zijn kenmerken voor een depressie maar ook voor een burn-out. Toch zit er een groot en belangrijk verschil tussen het hebben van een burn-out en depressief zijn. GZ-psychologe C. Maassen vertelt dat het verschil zit in ‘kunnen’ en ‘willen’[2]. Iemand met een burn-out wil vaak ontzettend graag, maar kán gewoonweg niets meer. Dat is het tegenovergestelde bij iemand met een depressie: diegene heeft nergens zin in terwijl het lichamelijk (waarschijnlijk) wel mogelijk is. Een burn-out kan ook ‘overlopen’ in een depressie. Het is erg lastig te zeggen hoe en wanneer dat gebeurt. Dat een depressie soms moeilijk te onderscheiden is van een burn-out bevestigt ook psychiater en stressexpert Christiaan Vinkers[3]. Het hoge aantal burn-outs benoemt hij een ‘reëel probleem’ met een kanttekening:

Ernstige burn-outs zijn moeilijk te onderscheiden van depressies.

Daarnaast hebben spanningen en stress een andere psychische en lichamelijke impact bij vrouwen dan bij mannen. Het hogere testosterongehalte bij mannen zorgt ervoor dat zij abstracter, creatiever en minder persoonlijk nadenken. Over het algemeen trekken vrouwen emotionele gebeurtenissen, zowel op de werkvloer als in de sociale kring, zich meer aan. Ondanks dat vrouwen een hoger risico hebben op het ontwikkelen van burn-outklachten, verschillen de symptomen niet van elkaar. 

Van Muijnen besteedt in het Nationaal Salarisonderzoek[5] (2017) speciale aandacht aan de burn-out. Hij noemt als verklaring voor het toenemende aantal burn-outs de enorme wildgroei van tijdelijke contracten in alle sectoren en de onzekerheid die dit met zich meebrengt. Tweeverdieners en mensen met een vast contract lopen minder risico op het ontwikkelen van een burn-out omdat zij kunnen terugvallen op hun partner. In hetzelfde onderzoek benoemt hoogleraar arbeids- en organisatiepsycholoog Toon Taris dat de groei van het aantal burn-outs gelijkloopt met de economische groei. Volgens Taris kan dit ervoor zorgen dat de werkdruk stijgt omdat er gewoonweg meer werk gedaan moet worden.

Het is te simpel om te stellen dat een burn-out altijd komt door te veel en te hard werken. Er zijn ook mensen die een burn-out krijgen terwijl zij niet het gevoel hebben dat ze te hard werken. Een burn-out heeft alles te maken met de persoonlijkheid van iemand, de persoonlijke omstandigheden, een bepaalde aanleg en de relatie met naasten. Een combinatie van verschillende factoren zoals: angst om te falen, extreme gedrevenheid, een groot verantwoordelijkheidsgevoel, perfectionisme en graag de controle willen vasthouden, zorgen voor een verhoogd risico op burn-outklachten. Onverwerkte emoties en gevoelens spelen meestal ook een rol. In ieder mensenleven komt er veel kijken bij het hooghouden van alle ballen, of dat nu een hardwerkende advocaat is of een huismoeder die verantwoordelijk is voor de opvoeding van de kinderen en huishoudelijke taken.

Ook is hij van mening dat de westerse mens geobsedeerd is met ‘leukigheid’, en dat wordt ons dagelijks ingefluisterd door verschillende media. Moeilijke situaties in het leven worden ‘weggefilterd’. Iedereen wil elkaar constant overtreffen en alles moet altijd leuker of beter. Dat zorgt voor een enorme druk die een onnodige hoeveelheid stress met zich meebrengt waarbij niet meer wordt gedacht aan échte ontspanning. In diezelfde uitzending beaamt Psychiater Bram Bakker dit en hij vertelt hoe smartphones en andere digitale apparaten onze energie vreten. Vooral op sociale media moet alles snel. Enorme groepen jongeren zijn de hele dag met hun hoofd bezig of met een apparaat. Volgens Bakker is de volgende uitspraak dan ook een misvatting:

Gebruikmaken van je telefoon is niet hetzelfde als ‘niets doen’[6].

Burn-outs worden tegenwoordig nog steeds gezien als een individueel probleem, en zo worden ze ook behandeld. Terwijl we, gezien het percentage, beter kunnen spreken van een maatschappelijk probleem.