Wat is eenzaamheid en wat kun je ertegen doen?

Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn. Je kan je bijvoorbeeld heel verbonden voelen met iemand aan de andere kant van de wereld, maar je kan je ook heel eenzaam voelen terwijl je omgeven bent door andere mensen. Wel of niet eenzaam zijn hangt er dus van af of je een connectie voelt met anderen. Wanneer je structureel geen verbondenheid voelt spreek je van eenzaamheid. Je mist een hechte, emotionele band of hebt minder sociale contacten dan je zou willen. Hierdoor kan je je leeg, verdrietig, angstig of overbodig voelen.

Niet iedereen krijgt dit gevoel even snel: de een heeft behoefte aan een groot sociaal netwerk, terwijl een ander tevreden is met minder sociale contacten. Hierdoor is ook niet zomaar te zeggen of iemand eenzaam is. Als je zelf behoefte hebt aan meer - of meer betekenisvolle - contacten is er sprake van eenzaamheid. Bij sociale eenzaamheid heb je behoefte aan een groter sociaal netwerk. Je wil meer vrienden, kennissen of collega’s om je heen. Emotionele eenzaamheid houdt in dat je behoefte hebt aan een hechte, intieme band met (meer) mensen.

Eenzaamheid wordt vaak veroorzaakt door een opeenstapeling van factoren. Een slechte gezondheid kan een rol spelen. Meer dan de helft heeft één of meerdere aandoeningen, terwijl dit onder niet-eenzamen zo’n 30% is. Met een slechte gezondheid ben je soms minder mobiel, waardoor het lastiger is om deel te nemen aan sociale activiteiten. In andere gevallen kan het moeilijk zijn om contacten te leggen of onderhouden, zoals bij een depressie, dementie of autisme. Ook als je onzeker of heel verlegen bent, kan dat moeilijk zijn.

Naast aandoeningen en persoonlijkheidskenmerken, zijn er ook veel omgevingsfactoren die de kans op eenzaamheid kunnen vergroten. Denk bijvoorbeeld aan ingrijpende gebeurtenissen als overlijden, werkloosheid, geldproblemen, scheiden of een verhuizing, waardoor contacten wegvallen. Zelfs als sociale contacten wel aanwezig zijn, kun je last krijgen van eenzaamheid doordat ze kwalitatief niet goed zijn, bijvoorbeeld als je gepest wordt.

Sociale media spelen soms ook een rol. Je ziet bijvoorbeeld dat vrienden leuke dingen doen, wat een gevoel van eenzaamheid kan geven. Ook kan het een onrealistisch beeld van vriendschap scheppen: die honderden Facebookvrienden zijn niet allemaal ‘echte’ vrienden. Aan de andere kant zien sommigen sociale media ook juist als hulpmiddel. Zij gebruiken het om nieuwe contacten te leggen en te onderhouden.

Niet alleen worden mensen met een slechte gezondheid eerder eenzaam, omgekeerd leidt eenzaamheid ook tot een slechtere gezondheid. Hierdoor kunnen mensen in een vicieuze cirkel belanden, wat ernstige gevolgen met zich meebrengt. Eenzaamheid kan zo’n grote impact op de gezondheid hebben, dat het soms als het nieuwe roken gezien wordt. 

Mensen die zich eenzaam voelen zijn minder gelukkig en minder tevreden met hun leven. Bij langdurige eenzaamheid kan je last krijgen van slaapproblemen, stress en een depressie. Ook verhoogt het de kans op de ziekte van Alzheimer. Als je eenzaam bent, ben je ook sneller geneigd om te roken, te drinken en ongezond te eten. Hierdoor heb je een hogere kans op overgewicht, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Eenzaamheid kan zelfs leiden tot suïcide en vroegtijdig overlijden.

Gelukkig zijn er ook manieren om eenzaamheid tegen te gaan. Het is vooral belangrijk om een gezond en gevarieerd sociaal netwerk te hebben. Dit geeft je steun op sociaal, emotioneel en praktisch gebied. Als het niet lukt om zelf jouw sociale netwerk uit te bereiden, kan je professionele hulp zoeken, bijvoorbeeld bij de gemeente of bij de huisarts. Er zijn al verschillende initiatieven waarbij mensen met elkaar in contact worden gebracht. Ook krijgt eenzaamheid steeds meer aandacht, wat het probleem bespreekbaar maakt. Deze positieve ontwikkelingen helpen steeds meer mensen om uit hun isolement te komen.