Hoe werkt de donorwet in Nederland?

Het vervangen van zieke door gezonde organen wordt al vele eeuwen geprobeerd. De allereerste verhalen over deze ingrepen komen al uit de . Maar pas in de twintigste eeuw vinden de eerste succesvolle orgaantransplantaties plaats. Dat komt door veel ontwikkelingen die in die tijd worden gedaan. Zo ontdekt Karl Landsteiner in 1901 dat bloed ingedeeld kan worden in verschillende groepen en vindt Nobelprijswinnaar Alexis Carrel in 1912 een manier om bloedvaten opnieuw met elkaar te verbinden.

Door deze belangrijke bevindingen en technologische ontwikkelingen duurt het niet lang voordat aantoonbaar succesvolle orgaantransplantaties worden uitgevoerd. De eerste geslaagde niertransplantatie ooit vindt plaats in 1954 bij een eeneiige tweeling, uitgevoerd door de Amerikaanse chirurg Joseph Murray.

Vanwege de gebrekkige kennis over het afweersysteem leek deze transplantatie gedoemd te mislukken, maar toch waagt Murray de gok. Door het identieke weefsel van de twee broers ontstaat er geen afstoting en het risicovolle experiment slaagt. Met deze gelukte operatie opent Murray deuren voor vele anderen.

Twaalf jaar na de operatie van Murray vindt ook in Nederland de eerste niertransplantatie plaats. Vanwege het succes ontstaat er discussie over regelgeving, maar een nieuwe wet laat door onderlinge verdeeldheid op zich wachten. Lange tijd komt het dan ook niet verder dan het donorcodicil. Dat is een pasje waarop staat welke keuze je maakt over orgaandonatie na je overlijden. In die tijd was het verplicht om het pasje altijd op zak te hebben.

Maar dit verandert op 1 februari 1998, wanneer de Wet op de orgaandonatie (WOD) wordt aangenomen. Vanaf nu is het het donorcodicil niet meer nodig, maar wordt de keuze vastgelegd in het donorregister. Iedere meerderjarige burger kan zelf kiezen of hij of zij organen en weefsels beschikbaar stelt na het overlijden. Daarnaast kan men de beslissing nemen om de keuze over te laten aan een specifiek persoon of andere nabestaanden. Maakt iemand helemaal geen keuze, dan kan er na overlijden nog toestemming worden gevraagd aan echtgenoten of familieleden. Door het register is het niet meer nodig om een pasje op zak te hebben.

Door de lange wachtlijsten en het grote tekort aan orgaandonoren komt er weer een nieuwe donorwet, die in 2018 wordt aangenomen en in 2020 ingaat. Dit donorsysteem staat ook wel bekend als het ‘ja-tenzij systeem’. Het houdt in dat je actie moet ondernemen als je géén donor wil zijn.

, krijg je een brief waarin staat dat je je keuze moet vastleggen in het Donorregister. Je hebt 4 opties:

Als je géén keuze vastlegt, dan kom je in het register te staan met 'geen bezwaar tegen donatie'. Dat betekent dat je automatisch donor wordt. De overheid informeert je hierover via een brief. Je kan je keuze altijd weer aanpassen, ook als het op 'geen bezwaar' is gezet. 

Mensen kunnen orgaandonatie een eng idee vinden. Ze vinden het bijvoorbeeld een naar idee dat hun organen na hun overlijden nog worden gebruikt of denken daar liever niet over na. Soms komt de angst ook door misverstanden. Zo zijn sommige mensen bang voor een te snelle verwijdering van organen, terwijl je nog niet echt dood bent. Dan worden begrippen als coma en hersendood door elkaar gehaald. Bij coma is de uitval van hersenfuncties niet volledig, of is er nog kans op herstel. In het geval van hersendood zijn alle hersenfuncties gestopt en is herstel niet meer mogelijk - het is uitgesloten dat een patiënt ooit nog ontwaakt. Een beademingsmachine kan er in dit geval voor zorgen dat de rest van de organen in leven blijft en nog gebruikt kunnen worden. 

Er bestaat soms ook een angst dat nabestaanden van een donorpatiënt de kans niet meer krijgen om afscheid te kunnen nemen van hun dierbare. Maar dat is een fabel: na de donoroperatie is het nog steeds mogelijk om uitgebreid afscheid te nemen.

Een ander argument tegen orgaandonatie is dat je niet zelf kan bepalen wie jouw organen krijgt. Dat kan bijvoorbeeld ook een roker, alcoholist of (voormalig) crimineel zijn. Voor sommige mensen is dat een reden om geen orgaandonor te worden.

Mensen die een religie aanhangen, worstelen soms ook met de vraag of ze orgaandonor willen worden. De meningen hierover verschillen. Soms willen ze hun lichaam bijvoorbeeld intact laten na hun dood. Maar er zijn ook gelovigen die vanuit naastenliefde juist wel willen doneren. 

Veel mensen die er wel voor kiezen om orgaandonor te worden, vinden het een mooi idee dat ze na hun overlijden nog iets goeds kunnen betekenen voor anderen. Je kan als donor meerdere levens redden of de kwaliteit van leven van ernstig zieke mensen verbeteren.