Wat is dyslexie?
Wat is dyslexie?
Laatste update: 03-03-2023
Dyslexie betekent letterlijk: beperkt lezen. Het woord werd al in 1887 bedacht door de Duitse taalkundige Rudolph Berlin. De leesstoornis komt overal op de wereld voor. Waaraan herken je dyslexie? Hoe ontstaat woordenblindheid? En is er een behandeling?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Waaraan herken je dyslexie?
Iemand met dyslexie vindt het moeilijk om de link te leggen tussen letter en klank. Het is lastig om losse letters te vertalen naar hele woorden. We noemen het daarom ook wel woordblindheid. Het leesvaardigheidsniveau van dyslectici ligt veel lager dan je zou verwachten op basis van IQ en leeftijd. Het heeft, net als de leerstoornis dyscalculie, niets te maken met intelligentie.
Er is niet één variant van dyslexie die voor iedereen met de diagnose geldt. Sommige dyslectici hebben vooral moeite met spellen terwijl anderen juist problemen ervaren bij het (hardop) lezen. Dan kunnen de letters bijvoorbeeld verspringen of staan ze ondersteboven. De Zweedse programmeur Victor Widell ontwierp een script waarmee je kan ervaren hoe het is om een tekst te lezen met dyslexie. Hij wil zo laten zien dat het met dyslexie een topsport is om iets te lezen wat voor mensen zonder de leesstoornis heel makkelijk is.
Wat is dyslexie?
Op de basisschool is dyslexie te herkennen bij kinderen die een achterstand opbouwen op taalgebied, ondanks het eindeloze oefenen. Ze leren vaak minder snel nieuwe woorden of letters, vinden het moeilijk om hun eigen naam te schrijven en lezen meestal langzamer. Maar niet alle kinderen die moeite hebben met taal hebben ook dyslexie. Dat moet eerst uitgebreid getest worden. Dyslexietesten bestaan uit een aantal vaste onderdelen waarbij gekeken wordt naar de leesvaardigheid en spelling van het kind.
Wat is de oorzaak van dyslexie?
Naar de oorzaken van dyslexie wordt nog steeds veel onderzoek gedaan. Er zijn verschillende theorieën over wat er misgaat in de hersenen. Onze hersenen bestaan uit een linker- en rechterhelft. Die werken samen maar hebben ook hun eigen taken. De rechterhersenhelft heeft bijvoorbeeld te maken met het herkennen van gezichten, fantasie en creativiteit. Terwijl alles rondom taal, rationeel denken, logica en strategie in de linkerhersenhelft zit. Tijdens de samenwerking tussen de hersengebieden vindt informatieoverdracht plaats. Wetenschappers vermoeden dat bij dyslectici die informatieoverdracht niet optimaal verloopt of dat bepaalde hersengebieden, bijvoorbeeld rondom woordherkenning, minder activiteit hebben.
“Het is net zoiets als autorijden in het buitenland. Het gaat best, maar je moet je constant blijven concentreren.” De hele aflevering zien? Kijk op 2Doc.
Uit internationale onderzoeken blijkt dat de aandoening zich minder heftig uit in landen waar een taal wordt gesproken die een minder ingewikkelde spellingsleer heeft. Als de taal erg consistent is en iedere letter één eigen klank heeft ontstaat er veel minder verwarring. Dat is het geval met Fins en bijvoorbeeld Italiaans: waar je een o hoort, schrijf je een o, en weet je dat je die ook uitspreekt als een o. Het Nederlands is bijvoorbeeld al een stuk ingewikkelder. Je kan de c bijvoorbeeld uitspreken als een s, zoals in cel, maar ook als een k. Bij een woord als circus gebruik je zowel de eerste als de tweede variant.
Is dyslexie erfelijk?
In Nederland is de invloed van erfelijkheid ongeveer dertig procent. Als beide ouders dyslectisch zijn, heeft het kind zestig procent kans om het ook te krijgen. Maar er is nog weinig bekend over welke exacte genen dat veroorzaken. Er kan daarom nog geen DNA-test worden afgenomen om de diagnose te stellen.
(Hoe) kan dyslexie behandeld worden?
In het behandelingstraject voor dyslexie worden allerlei handvatten aangereikt om zo goed mogelijk om te gaan met de stoornis. In lichtere gevallen van dyslexie kunnen kinderen hierdoor leren om zonder veel extra moeite met de groep mee te kunnen. In ernstiger gevallen kan een dyslecticus leren de stoornis te compenseren, bijvoorbeeld door andere vaardigheden aan te leren.
Voor iemand die is gediagnosticeerd met dyslexie wordt een zorgplan opgesteld en extra begeleiding aangeboden op school. Wanneer die begeleiding niet voldoende resultaat oplevert, kan gezorgd worden voor aanvullende behandeling van een (jeugd)psycholoog, logopedist en/of orthopedagoog die gespecialiseerd is in dyslexie. Hoewel er dus allemaal manieren zijn om er beter mee te leren omgaan, is het niet helemaal te verhelpen.
Nergens anders ter wereld krijgen kinderen zoveel hulp voor de zware leesstoornis dyslexie als in Nederland. Is dat terecht? De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
In het kort
Dyslectici hebben moeite om de link te leggen tussen leesteken en klank: de vertaling van losse letters naar hele woorden.
Naar de oorzaken van dyslexie wordt nog steeds veel onderzoek gedaan. Wel weten we dat er iets misgaat in de hersenen en dat erfelijkheid een rol kan spelen.
Dyslexie is niet te verhelpen, maar er kunnen veel handvatten worden aangereikt waardoor het makkelijker wordt om ermee om te gaan.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
