Wat is autisme?
Wat is autisme?
Laatste update: 16-10-2024
Autisme heeft vele gezichten, het uit zich bij iedereen anders. De hersenen van iemand met autisme verwerken de stroom aan informatie, die gedurende de dag binnenkomt, op een andere manier dan de hersenen van mensen zonder autisme. Dat leidt tot overprikkeling van de zintuigen. Wat zijn hiervan de oorzaken? Is autisme erfelijk? En is het een ‘mannending’?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Wat is Autisme Spectrum Syndroom (ASS)?
Hoewel autistische stoornissen in de kern op elkaar lijken, kunnen zij zich op veel verschillende manieren uiten. In het handboek DSM-5 zijn ze sinds 2013 allemaal ondergebracht in het Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Het is een verzamelnaam voor ontwikkelingsstoornissen en gedragskenmerken die wijzen op een onvermogen om op een passende wijze op anderen te reageren. Bij mensen met autisme is de ‘sociale antenne’ in het omgaan met anderen minder goed ontwikkeld en dat kan problemen opleveren voor henzelf en hun omgeving. Ook beperkte, repetitieve of stereotiepe gedragspatronen zijn kenmerkend.
Autisme is aangeboren en ruim één procent van de Nederlanders –zo’n 200.000 mensen - heeft een andere informatieverwerking in de hersenen. De meeste mensen met autisme hebben een normale tot hoge intelligentie. Zo’n 30% heeft een verstandelijke beperking. Autisme is niet te zien aan de buitenkant, waardoor het voor de buitenwereld vaak lastig te begrijpen is.
Mensen met autisme hebben een andere informatieverwerking in de hersenen. De stroom aan informatie die gedurende de dag binnenkomt verwerken mensen met autisme op een andere manier dan mensen zonder autisme. Bij mensen zonder autisme wordt alle informatie die via de zintuigen binnenkomt automatisch gefilterd. Bij iemand met autisme gebeurt dat niet, wat leidt tot overprikkeling van de zintuigen.
In deze opstelling hangen beeldschermen en hoofdtelefoons, die de chaos, overprikkeling en alle details weergeven waarmee mensen met autisme dagelijks te maken hebben (2008).
Hoewel mensen met autisme eerlijk, recht door zee en perfectionistisch kunnen zijn en oog voor detail en technisch inzicht bij hen vaak sterke punten zijn, hebben zij vaak moeite met het houden van overzicht. Als gevolg van de enorme hoeveelheid prikkels, is er een aantal kenmerken die in de meeste gevallen opvallen. Die doen zich voor op de volgende gebieden: sociale interactie, het kunnen verplaatsen in de ander, planning en organisatie, taal en een beperkt gedragsrepertoire. Maar hiervoor geldt, iedere persoon met autisme is anders.
Hoogleraar psychiatrie Robert Schoevers vertelt over de verstoorde communicatie bij mensen met autisme. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
De beperkingen in de interactie zijn (vaak) zeer uiteenlopend: van mensen met autisme die zich volledig afsluiten voor contact met andere mensen, tot zij die wel spontaan contact maken maar daarbij bijzonder gedrag vertonen. Bij mensen met autisme is vaak stereotiep gedrag te zien. Ze vertonen dit gedrag om zoveel mogelijk bescherming te creëren tegen de vele prikkels die ze binnenkrijgen. Ze klampen zich daarom vast aan bepaalde gewoonten, patronen, handelingen en bovenal: vaste routines.
Wat zijn de oorzaken van autisme?
Ondanks veel onderzoek is er over de oorzaken van autisme nog steeds weinig bekend. Het wordt tegenwoordig wel sneller en vaker opgemerkt. Mogelijk omdat het leven nu complexer en hectischer is in vergelijking met vroeger. Daar komt bij dat wetenschappers tot de jaren 70 autisme nog niet zien als een aangeboren hersenontwikkelingsstoornis, maar als het gevolg van een harteloze moeder. Bovendien krijgen veel kinderen in die tijd nog de verkeerde diagnose of geen diagnose.
De Amerikaanse kinderpsycholoog Bruno Bettelheim ziet zogenaamde "ijskastmoeders" als de veroorzakers van autisme.
De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Dit betekent niet dat autisme alleen voorkomt bij kinderen. Integendeel, autisme wordt voor tachtig procent erfelijk bepaald en wordt dus via genen van ouder op kind doorgegeven. Daarom wordt er veel onderzoek gedaan naar de genen die de kansen op autisme kunnen verhogen. Bekend is dat zussen en broers van kinderen met autisme er maar liefst twintig tot zestig keer zoveel kans op hebben.
De diagnose op latere leeftijd
Ouderen krijgen tegenwoordig nog op latere leeftijd de diagnose autisme. Voor veel van hen vallen dan alle puzzelstukjes op de juiste plaats en begrijpen zij waarom ze zijn zoals ze zijn.
Omgevingsfactoren zoals bijvoorbeeld luchtvervuiling of een zeer strenge opvoeding spelen geen rol bij de ontwikkeling van autisme. Verwaarloosde kinderen kunnen wel tekenen vertonen die overeenkomen met de symptomen, maar deze verdwijnen vaak langzaam wanneer zij in een stabiele situatie verder opgroeien.
Autisme gaat niet om vreemd gedrag maar om ‘normaal’ menselijk gedrag in extreme mate.
Is autisme een 'mannending'?
Uit onderzoeken blijkt dat mannen vier keer zo vaak de diagnose 'autistische stoornis' krijgen dan vrouwen. Om die reden wordt autisme soms ook wel een ‘mannending’ genoemd.
Toch wordt dit door veel onderzoekers en wetenschappers in twijfel getrokken. Volgens klinisch psycholoog Els Blijd-Hoogewys is het mogelijk dat autisme anders tot uiting komt bij vrouwen dan bij mannen. Het vrouwelijke brein is van nature beter in staat te compenseren, camoufleren, plannen, organiseren en vrouwen zijn sociaal vaak beter ontwikkeld. Dit kan ervoor zorgen dat het onopgemerkt blijft bij meisjes en vrouwen, terwijl zij constant aan het vechten zijn tegen de chaos in hun hoofd.
"Van vrouwen wordt verwacht dat ze socialer zijn, meer begrip tonen en meer empathie hebben. Dat is niet vanzelfsprekend."
Het zou ook kunnen dat er een breder autismespectrum is en dat autisme bij sociale, communicatieve mannen net zo over het hoofd wordt gezien als bij vrouwen. Ook is het zo dat wanneer een kind autisme heeft, er eerst gekeken wordt naar de vader, om te zien of hij ook autisme heeft. Aan de moeder wordt vaak niet gedacht.
Meer docu's op 2Doc
Wil je meer achtergrond in beeld zien over autisme? Bekijk dan de website van 2Doc.
In het kort
Autisme is aangeboren en ruim één procent van de Nederlanders heeft een vorm van autisme. Bij mensen met autisme wordt de stroom aan informatie door de hersenen niet gefilterd, wat leidt tot overprikkeling van de zintuigen.
Over de oorzaken van autisme is nog veel onduidelijk. Kenmerken doen zich voor op de volgende gebieden: sociale interactie, het kunnen verplaatsen in de ander, planning en organisatie, taal en een beperkt gedragsrepertoire.
Autisme komen vier keer zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Wetenschappers trekken dit in twijfel: autisme is volgens hen minder goed herkenbaar bij meisjes.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
