Wat is ADHD?
Wat is ADHD?
Laatste update: 26-09-2024
Moeite met aandacht vasthouden, niet stil kunnen zitten en impulsieve keuzes maken. Dit zijn allemaal kenmerken van ADHD. Bij mensen met ADHD werkt het brein anders dan bij de meeste mensen. Welke vormen van ADHD zijn er? Wat is het verschil voor mannen, vrouwen en kinderen? En welke behandelingen bestaan ervoor?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Welke vormen van ADHD zijn er?
Er zijn 3 verschillende vormen van ADHD. ADHD zonder hyperactiviteit heet ADHD-I (ook wel bekend als ADD). Mensen met dit type ADHD zijn vaak dromerig, chaotisch en hebben een korte concentratieboog. Daarnaast is er ADHD-H. Mensen met dit type ADHD zijn vooral impulsief en hyperactief. ADHD-C is een combinatie van de twee andere types en komt het meest voor.
De afkorting ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Vertaald naar het Nederlands is dat "aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit". ADHD is grotendeels erfelijk bepaald. Het zit dus vaak in de familie. Dat betekent niet dat kinderen van iemand met ADHD altijd zelf ADHD krijgen. Je omgeving kan de aanleg versterken of juist verzwakken. Denk hierbij aan een moeder die rookt of drinkt tijdens de zwangerschap, of bijvoorbeeld veel prikkels en stress in de omgeving waar je opgroeit.
ADHD bestaat al eeuwenlang. In de Oudheid schrijft Hippocrates bijvoorbeeld over mensen met 'een verminderde vasthoudendheid omdat de ziel snel overgaat naar de volgende indruk’.
Wat zijn de kenmerken van ADHD?
ADHD ziet er niet bij iedereen hetzelfde uit. De symptomen hangen sterk af van het type ADHD dat iemand heeft. De volgende kenmerken horen allemaal bij ADHD, maar dat betekent dus niet dat iemand met ADHD ze allemaal heeft.
Mensen met ADHD:
- Hebben moeite met concentratie en zijn snel afgeleid
- Kunnen zich ondanks helemaal verliezen in onderwerpen waar ze gepassioneerd over zijn.
- Zijn vaak onrustig. Stil zitten is moeilijk
- Zijn vaak enthousiast
- Zijn afwezig of dromerig
- Missen een ‘remfunctie’ en zijn daarom impulsief
- Zijn erg gevoelig en hebben daarom veel begrip voor emoties van anderen
- Hebben moeite met plannen en zijn chaotisch
- Zijn vaak creatief
- Hebben moeite met het reguleren van hun emoties en raken snel overweldigd
"Het filter beschermt de processor." De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Komt ADHD alleen voor bij kinderen?
Ook volwassenen kunnen ADHD hebben. Symptomen kunnen wel veranderen of soms verminderen naarmate je ouder wordt. Volwassenen met ADHD kunnen hun lichamelijke hyperactiviteit vaak beter onder controle houden, maar kunnen nog last hebben van een rusteloos gevoel in hun hoofd.
De diagnose ADHD komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Dat betekent niet dat mannen meer aanleg hebben. Maar vrouwen zijn vaak beter in het camoufleren van de symptomen, waardoor ADHD bij hen langer onopgemerkt blijft.
Sommige mensen komen er pas op latere leeftijd achter dat ze ADHD hebben. Dit komt omdat je soms pas op latere leeftijd tegen problemen aanloopt in hun dagelijks leven als je bijvoorbeeld gaat studeren of op jezelf gaat wonen. Ook komen er veel mensen pas achter dat ze ADHD hebben nadat één van hun kinderen is gediagnosticeerd. Zo kan je jarenlang met onverklaarbare klachten lopen, tot de diagnose eindelijk is gesteld.
Zo'n diagnose op latere leeftijd kan fijn zijn voor volwassenen. Zonder diagnose is het namelijk lastig om hulp of begrip te krijgen voor je ADHD. Mensen met ADHD die nooit hebben geleerd hoe ze met hun symptomen om moeten gaan, presteren vaak onder hun kunnen. Dat kan zorgen voor een slecht zelfbeeld en faalangst.
Net zoveel ouderen als jongeren hebben ADHD, vaak zonder dat ze het zelf weten. Jarenlang lopen zij met onverklaarbare klachten, tot de diagnose wordt gesteld.
De laatste jaren is er een enorme stijging in het aantal mensen waarbij ADHD of ADD vastgesteld is. Het is niet duidelijk of die stijging komt doordat meer mensen daadwerkelijk ADHD hebben of doordat jaren geleden veel gevallen met ADHD niet zijn erkend en vooral op kinderen werd gefocust.
Waarom krijgen vrouwen vaak pas laat de diagnose ADHD?
Naar schatting krijgt zo’n 30 tot 50% van de vrouwen met ADHD geen diagnose of pas op late leeftijd. Dit heeft onder andere te maken met dat onderzoek in het verleden vooral gericht was op jongens en mannen. Op meisjes en vrouwen werd tot voor kort weinig onderzoek gedaan, omdat onderzoekers ervan uitgingen dat de maandelijkse cyclus of hormoonschommelingen de onderzoeksresultaten zouden beïnvloeden.
Vaak denken mensen dat iemand met ADHD opstandig is en soms zelfs agressief. Dit klopt ook voor jongens (ADHD-H), maar meisjes zijn meestal dromerig en besluiteloos (ADHD-I). Het gedrag van jongens vindt de omgeving sneller vervelend waardoor men eerder hulp zoekt. Hierdoor worden zij vaak op jongere leeftijd gediagnostiseerd.
Zo komt Eveline er bijvoorbeeld pas na haar zwangerschap achter dat ze ADHD heeft. Bekijk de hele aflevering van Nadia (VPRO/Human Factor TV) via NPO Start.
En als een meisje wel druk is komt het alsnog anders tot uiting. Vaak kletsen ze veel en praten ze voor hun beurt. Vooroordelen zorgen ervoor dat we ADHD hierbij niet snel herkennen. We vinden het namelijk normaal dat meisjes of vrouwen van kletsen houden. Ook hierdoor wordt er minder snel aan de bel getrokken.
Verder leren vrouwen al op jonge leeftijd om zich aan te passen aan wat er van hen verwacht wordt. Ze leren dat ze niet zo mogen opvallen. Als je dan ander gedrag vertoont, leer je jezelf manieren aan om dit te verbergen. Dit zorgt er ook voor dat de omgeving de eventuele aanwezigheid van ADHD moeilijker herkent.
Omdat mensen de klachten bij vrouwen vaak eerder zien als een karaktereigenschap wordt de diagnose ADHD bij vrouwen minder snel gesteld. Vrouwen voelen zich hierdoor vaak onbegrepen, uitgeput en gefrustreerd. Ze moeten veel harder werken dan mensen zonder ADHD. Hierdoor kunnen ze opgebrand raken en vaker last hebben van een depressie of burn-out.
Welke behandelingen zijn er voor ADHD?
Als je ADHD hebt kun je gedragstherapie volgen. Je leert dan hoe je kunt omgaan met de obstakels die ADHD kan opleveren in je dagelijks leven, en de therapeut probeert je slechte zelfbeeld te veranderen. Ook wordt er veel groepstherapie gegeven, zodat mensen kunnen leren van elkaars ervaringen en elkaar kunnen helpen.
Ook bestaan er ADHD-medicijnen. Voor veel mensen met ADHD zorgt die medicatie voor meer rust en overzicht in hun hoofd. Er zijn veel verschillende soorten medicatie. De bekendste is Ritalin, maar andere medicijnen als Concerta, Medikinet en Equasym kunnen ook helpen. Een arts moet samen met de patiënt goed kijken welk medicijn het beste past, en hoe hoog de dosering moet zijn.
"Je merkt op de polikliniek hoe blij mensen zijn met medicatie."
In de afgelopen 10 jaar is het gebruik van ADHD-medicatie verviervoudigd. In Nederland slikken op dit moment ruim 200 duizend mensen de pillen. De medicatie wordt ook steeds vaker zonder recept gebruikt, vooral onder jongeren om zich bijvoorbeeld beter te concentreren bij het studeren.
Er bestaat discussie over het gebruik van ADHD-medicijnen. Door de toename van gebruik zonder recept hebben zorgverleners weinig controle over het gebruik en de risico's. Ook werken de medicijnen niet voor iedereen. Zo kan gebruik van ADHD-medicatie voor sommige mensen zorgen voor slaapproblemen, stemmingswisselingen of angst. Medicatie is dus niet altijd een passende oplossing en kan vaak goed in combinatie met gedragstherapie worden geslikt.
In het kort
De afkorting ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. ADHD is grotendeels erfelijk bepaald. Het zit dus vaak in de familie.
Mensen met ADHD vinden het vaak lastig om gestructureerd en geconcentreerd te werken. Ook zijn ze vaak onrustig. Daarnaast zijn ze vaak creatief, enthousiast en gevoelig.
ADHD komt niet alleen voor bij kinderen. Je kunt ook op latere leeftijd nog een diagnose krijgen. ADHD gaat niet meer over, maar symptomen kunnen wel veranderen naarmate je ouder wordt.
We kunnen symptomen van ADHD behandelen met gedragstherapie en/of medicijnen. Tijdens de gedragstherapie leer je om te gaan met ADHD en de medicijnen kunnen je symptomen afzwakken en zorgen voor meer rust.
De diagnose ADHD komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwe. Dat betekent niet dat mannen meer aanleg hebben. Bij 30-50% van de vrouwen komt de diagnose pas op latere leeftijd. Omdat er minder onderzoek is gedaan naar symptomen bij vrouwen en zij vaak beter zijn in het camoufleren van kenmerken.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
