Wat doet muziek met ons?
Wat doet muziek met ons?
Laatste update: 24-07-2024
Muziek heeft een enorme impact op onze hersenen, emoties en gedrag. Het activeert ons brein en kan zelfs fysieke pijn verzachten. Hoe kunnen we die effecten toepassen in de gezondheidszorg? En worden we slimmer van muziek?
Redacteur: Jessie van den Broek
Wat gebeurt er in je hersenen als je naar muziek luistert?
De één houdt van Bach of de Beatles, de ander gaat liever los op house, rap of carnavalsmuziek... Iedereen heeft zo zijn eigen voorkeur, maar muziek laat maar weinig mensen koud. Je wordt er blij van, of juist verdrietig, of je krijgt vooral zin om te dansen. Hoe komt het dat die klanken ons zo in vervoering kunnen brengen?
Muziek activeert het hele brein, vertelt neuropsycholoog Erik Scherder. Als we naar muziek luisteren, worden tegelijkertijd allerlei verschillende hersengebieden actief. Muziek prikkelt bijvoorbeeld de motorische gebieden, die zorgen voor die onbedwingbare neiging om te dansen.
De motorische gebieden in onze hersenen worden geprikkeld door muziek.
Ook hersengebieden die met emotie te maken hebben, worden door muziek geactiveerd. Niet zo gek dus dat een muziekstuk je zo kan raken. En luister je naar muziek die je mooi vindt, dan maken je hersenen dopamine aan, hetzelfde stofje dat bijvoorbeeld vrijkomt als je iets lekkers eet, of als je verliefd bent. Dat zorgt dan weer voor een gelukzalig gevoel.
Als je naar mooie muziek luistert, maken je hersenen stofjes aan waardoor je je prettig voelt. Bekijk de hele uitzending op NPO Start.
Als we samen muziek maken, bijvoorbeeld door met z’n allen te zingen, maakt ons brein nog zo’n fijn stofje aan: oxytocine. Dat ‘liefdeshormoon’ zorgt ervoor dat we ons met anderen verbonden voelen. Zo zorgt muziek voor een gevoel van saamhorigheid.
Word je slimmer van muziek?
Muziekles is goed voor de hersenontwikkeling, weten we uit onderzoek. Bij kinderen die een muziekinstrument leren bespelen, wordt de verbinding tussen de linker- en rechterhersenhelft versterkt. Daardoor kunnen de hersenhelften tijdens hun ontwikkeling beter met elkaar communiceren, wat bijvoorbeeld belangrijk is voor het afstemmen van gedrag en emoties.
Muziek is een verrijking voor het brein
Bovendien hebben jongeren die een muziekinstrument bespelen sterkere verbindingen tussen verschillende taalgebieden in het brein. Daardoor kunnen ze de subtiele klankverschillen van gesproken taal beter van elkaar onderscheiden. Muziek maken stimuleert dus de taalvaardigheid.
De positieve effecten van het maken van muziek gelden trouwens niet alleen voor kinderen en jongeren, ook volwassenen hebben veel baat bij het maken van muziek. Mensen die regelmatig een instrument bespelen, zijn bijvoorbeeld creatiever dan anderen. En wie op latere leeftijd muziekles neemt, traint zijn prefrontale cortex en houdt zijn geheugen en probleemoplossend vermogen beter op peil.
Je hoort ook weleens dat luisteren naar klassieke muziek je cognitieve functies versterkt. Je zou er zelfs een hoger IQ van krijgen, suggereert een studie uit 1993. Maar, helaas voor alle liefhebbers: na verder onderzoek blijkt dat zogenaamde Mozart-effect toch niet te bestaan. Wie slimmer wil worden, kan dus beter zelf muziek maken in plaats van ernaar te luisteren.
Hoe kunnen we muziek gebruiken in de zorg?
Muziek heeft een helende werking: het kan stress verlagen en pijn verzachten. Daarmee is het in potentie een effectief, veilig en goedkoop middel tegen allerlei klachten. Een onderzoeksgroep van de het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) bekijkt bijvoorbeeld hoe livemuziek de pijnbeleving van patiënten op de chirurgieafdeling van het ziekenhuis beïnvloedt.
Muziek in het ziekenhuis maakt veel los bij de patiënten. Bekijk de hele uitzending op NPO Start.
De positieve effecten van muziek lijken al bij heel jonge patiëntjes te bestaan. Neuromusicoloog Artur Jaschke doet daar onderzoek naar op de afdeling neonatologie van het UMCG. Hij verwacht dat de muziek stressverlagend zal werken, waardoor de vroeggeboren baby’s zich beter zullen ontwikkelen. De eerste resultaten van het onderzoek zijn veelbelovend.
Muziektherapie kan ook uitkomst bieden voor mensen met bijvoorbeeld autisme, oorlogstrauma’s of een verstandelijke beperking. Over deze vorm van therapie wordt soms nog wat lacherig gedaan, maar veel mensen hebben er baat bij. Muziek kan vaak een omweg vinden in de hersenen, legt Jaschke uit. “Als de verbinding tussen hersengebied A en B niet meer zo goed is, weet de muziek toch ergens een weggetje te vinden.”
Dimo heeft autisme en is gek op muziek. Door muziektherapie kan hij beter contact maken.
Die sluiproute in de hersenen werkt ook bij veel mensen met geheugenproblemen, zoals dementie. Waar praten hen soms niet of nauwelijks meer lukt, gaat zingen vaak nog moeiteloos. Zangeres Maartje de Lint zingt daarom samen met mensen met dementie en hun geliefden of verzorgers.
"Het mooiste is als je ziet dat er door het zingen iets loskomt bij iemand." Bekijk de hele uitzending op NPO Start.
Beïnvloedt muziek ons gedrag?
Muziek kan effect hebben op hoe we ons gedragen, vaak zonder dat we het merken. Een tijdje geleden kwam zelfs in het nieuws dat bepaalde muzieksoorten, zoals hardhouse en heavy metal, crimineel gedrag zouden veroorzaken. Later bleek dat een misverstand te zijn: de onderzoekers ontdekten dat jongeren met een bepaalde muzieksmaak gemiddeld iets vaker het criminele pad op gaan, maar dat wil nog niet zeggen dat muziek de oorzaak is van dat criminele gedrag.
Toch heeft muziek tot op zekere hoogte invloed op wat we doen. Marketingbureaus maken er een hele studie van om te weten te komen hoe muziek het koopgedrag van consumenten kan beïnvloeden. Als een winkel achtergrondmuziek draait die past bij het imago van de zaak, hebben klanten eerder de neiging iets te gaan kopen. En ook in horecagelegenheden wordt de muziek vaak zorgvuldig geselecteerd, alles om ervoor te zorgen dat de consument zich op zijn gemak voelt.
Maar ook om het tegenovergestelde effect te bereiken – mensen wegjagen – kan muziek heel nuttig zijn. Rond sommige scholen en op treinstations moet vervelende muziek ervoor zorgen dat hangjongeren hun toevlucht ergens anders zoeken. In de IJpassage van station Amsterdam Centraal bijvoorbeeld, schalt ’s nachts het uiterst irritante Eftelingmuziekje Carnaval Festival uit de speakers. Sindsdien denken gestrande reizigers wel twee keer na voordat ze er op een bankje gaan liggen slapen.
Muziek uit de Efteling blijkt een effectief wapen in de strijd tegen hangjongeren op deze Schiedamse school en station Amsterdam Centraal.
In het kort
Muziek prikkelt allerlei verschillende hersengebieden. Onder andere de motorische gebieden en de gebieden die met emotie te maken hebben, worden actief als we muziek horen.
Muziekles is goed voor de hersenontwikkeling. Het stimuleert bijvoorbeeld de taalvaardigheid en zorgt voor een betere verbinding tussen de linker- en rechter hersenhelft.
Muziek kan stress verlagen en pijn verzachten. Daar zijn allerlei toepassingen bij te bedenken, van livemuziek in het ziekenhuis tot zingen met mensen met dementie.
Ook ons gedrag laat zich beïnvloeden door muziek. Op allerlei plekken, zoals winkels en op stations, wordt daar handig gebruik van gemaakt om bepaald gedrag te stimuleren of juist te ontmoedigen.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
