Hoe erg is overgewicht?
Hoe erg is overgewicht?
Laatste update: 04-07-2023
Kijk eens om je heen in de bus of in de supermarkt. Grote kans dat je omringd bent door mensen met wat kilootjes te veel. Wereldwijd én in Nederland hebben we steeds vaker last van overgewicht. In de jaren tachtig had een derde van de Nederlanders overgewicht, nu is de helft te zwaar. Hoe erg is dat eigenlijk?
Redacteur: Eva Munnik
Wanneer heb je overgewicht?
Als je te zwaar bent, heb je te veel vetweefsel in je lichaam. Met de Body Mass Index (BMI) kun je berekenen of je te zwaar bent. Bij een BMI van 25 tot 30 spreken we van overgewicht. Boven de dertig wijst op obesitas. En als je BMI boven de 40 is, noemen we dat morbide obesitas: een ernstige vorm van overgewicht. Overigens is een gezond BMI per bevolkingsgroep verschillend.
Een hoogleraar voeding en gezondheid legt uit wanneer overgewicht een probleem wordt.
Overgewicht kan allerlei oorzaken hebben, maar meestal ligt het aan wat je eet. Je krijgt meer voedingsstoffen binnen dan je nodig hebt. Dat leidt tot meer lichaamsvet. Ook te weinig bewegen speelt mee: een derde van de wereldbevolking sport niet genoeg. Andere oorzaken zijn onder andere psychische problemen, erfelijkheid of medische problemen, zoals een traag werkende schildklier.
Bovendien hebben sommige bevolkingsgroepen meer kans op overgewicht dan andere. Zo zijn mensen met een lager opleidingsniveau, met bepaalde etnische achtergronden zoals Turks, Surinaams en Antilliaans, chronisch zieken en kinderen van mensen met overgewicht eerder te zwaar.
Worden we steeds dikker?
Tussen 1975 en 2016 is het aantal mensen met overgewicht op onze aardbol bijna verdrievoudigd. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) spreekt in de jaren negentig al van een wereldwijde pandemie. Ook Nederlanders worden steeds dikker. Was ruim veertig jaar geleden nog een op de drie Nederlanders te zwaar, nu is dat ruim de helft.
Hoe komt het dat we steeds dikker worden? Kort samengevat: in het Westen is eten goedkoop en makkelijk te krijgen. De schappen liggen vol en de prijzen in supermarkten zijn de afgelopen decennia gedaald. In veel gezinnen werken beide partners en is er minder tijd om te koken. Daarom wordt er regelmatig eten besteld of komen er kant-en-klaarmaaltijden op tafel. In die gerechten zitten veel zout en vetten en weinig groentes, dus weinig vezels, vitamines en mineralen. En ook in samengestelde gerechten zoals pasta’s en sauzen zitten veel toegevoegde suikers.
Discussie over de vraag: 'Is dik zijn je eigen schuld?'
En veel mensen bewegen te weinig. Onze banen zijn vaker dan vroeger lichamelijk minder belastend. Veel mensen werken bijvoorbeeld de hele dag op een computer. Ook hebben we bijna allemaal een auto. ’s Avonds ploffen we neer op de bank om de hele avond te zappen of alle afleveringen van een serie te bingewatchen op Netflix. Onderzoek toont een verband aan tussen het aantal uren televisiekijken en het risico op obesitas.
Zijn mensen met overgewicht ongezond?
Als je te zwaar bent, kun je last krijgen van veel gezondheidsproblemen. De WHO voorspelt zelfs dat obesitas traditionele gezondheidsproblemen zoals ondervoeding en infecties in zal halen als belangrijkste oorzaak van ziektes. Te zware mensen lopen een veel groter risico op diabetes type 2. Ook verergert overgewicht (de kans op) ademhalingsproblemen, hart- en vaatziekten, gewrichtsklachten, hoge bloeddruk, kanker en hartfalen. Dikke mannen hebben een grotere kans op hart- en vaatziekten, want het vet hoopt zich bij hen meer op rond hun buik. Hoe zwaarder je bent, hoe groter de kans op aandoeningen.
Overgewicht is vaak ongezond, maar niet altijd. Forse mensen die regelmatig bewegen en gebalanceerd eten, hebben bijvoorbeeld minder kans op hart- en vaatziekten dan mensen met een normaal gewicht die niet gezond leven. Om lang te leven en fit te blijven, moet je niet diëten, maar regelmatig bewegen en goed eten.
Volle vrouwen komen in opstand
Maakt overgewicht je ongelukkig?
Mensen met overgewicht worden vaak bespot. Het vooroordeel is dat te zware mensen lui en gulzig zijn of geen zelfdiscipline hebben. Een 42-jarige Enschedese vertelt in de media hoe ze tijdens het hardlopen wekelijks wordt uitgescholden voor ‘vetklep’ en ‘varken’. Je zou dus denken dat te zware mensen daardoor minder gelukkig zijn dan slanke mensen, maar dat is niet zo.
Fat shaming
Bij fat shaming praat je negatief over iemand met overgewicht. Sommige mensen denken hiermee iemand te motiveren om af te vallen, andere mensen doen het om te pesten. Fat shaming werkt in ieder geval averechts en kan ervoor zorgen dat mensen psychische klachten gaan ontwikkelen.
Uit een Canadees onderzoek blijkt dat te zware mensen minder vaak depressief zijn. Dat komt volgens de wetenschappers uit Canada door het FTO-gen, dat ook wel bekend staat als ‘obesitas-gen’. Het is verantwoordelijk voor overgewicht maar beschermt volgens de onderzoekers ook tegen depressie. Volgens de Canadezen verkleint het gen de kans op depressie terwijl het tegelijkertijd het risico op obesitas vergroot. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bevestigt dat van alle Nederlanders de iets te zware mensen het meest tevreden zijn. Maar met te veel overgewicht zijn we wel minder gelukkig.
In dit Amerikaanse restaurant vinden ze dat je niet moet zitten met je gewicht. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Hoe kom je van overtollige kilo’s af?
Afvallen is big business. Zoek online naar diëten en je vindt ontelbaar veel hits variërend van ‘afvallen met afslankthee’, ‘zes simpele tips die honderd procent zeker werken’, ‘met appelazijn afvallen in drie simpele stappen’ tot ‘wat zijn goede afslankpillen?’, ‘afvallen zonder sporten’ en ‘afvallen met slim fruit’. Maar diëten zijn moeilijk vol te houden en als er al resultaat bereikt wordt, vallen mensen vaak terug, het zogeheten jojo-effect.
Wat werkt nou echt? Gezonder en minder eten en meer bewegen, zeggen de meeste artsen. Als je meer energie verbrandt dan je binnenkrijgt, val je af. Voor extreem overgewicht kan een combinatie tussen een gezonde leefstijl en een operatie, zoals een maagverkleining, helpen.
Bij Wanda Mellema hielpen een maagballon en later een maagverkleining niet.
In het kort
Met behulp van de Body Mass Index berekenen we of iemand te zwaar is. Overgewicht kan allerlei oorzaken hebben, maar meestal ligt het aan wat je eet.
Vergeleken met ruim 45 jaar geleden, is het aantal te zware mensen op onze aardbol verdrievoudigd. Dat komt onder andere omdat in het Westen voedsel in grote hoeveelheden verkrijgbaar is. Ook bewegen we minder door kantoorbanen.
Als je te zwaar bent, kun je last krijgen van veel gezondheidsproblemen. Maar niet iedereen met overgewicht is ongezond, het draait er vooral om of je gezond eet en genoeg beweegt.
Er zijn verschillende studies over de relatie tussen gelukkig en dik zijn. Iets te zware Nederlanders zijn tevreden. Hele dikke mensen zijn minder gelukkig.
Diëten heeft vaak geen zin. Volgens artsen is de beste manier om af te vallen gezonder en minder eten en meer bewegen.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
