Waarom was Suriname een kolonie van Nederland?
Waarom was Suriname een kolonie van Nederland?
Laatste update: 29-10-2024
Creolen, marrons, Hindoestanen, Javanen, Chinezen: in Suriname wonen veel verschillende bevolkingsgroepen naast elkaar. Deze mix aan culturen is ontstaan tijdens de koloniale geschiedenis van het land. Hoe is Suriname destijds een Nederlandse kolonie geworden? En wanneer werd Suriname onafhankelijk?
Redacteur: Niek van Lent
Hoe komt Suriname in Nederlandse handen?
In Suriname leven in de vijftiende eeuw verschillende inheemse groepen, zoals de Arowakken en de Karaïben. Nadat Columbus in 1492 Amerika bereikt, veroveren Europese landen grote delen van het Amerikaanse continent, op zoek naar goud. De veroveringen kosten miljoenen inwoners van Zuid-Amerika het leven als gevolg van oorlogen en de meegebrachte besmettelijke ziekten als mazelen en pokken. Ook in het huidige Suriname proberen Spanjaarden, Engelsen en Fransen zich te vestigen. In 1651 stichten de Engelsen de eerste suiker- en tabaksplantages in het gebied.
De landing van Columbus.
Nederland richt zich aanvankelijk op de handel in Azië. In opdracht van Nederland gaat de Engelse zeevaarder Henry Hudson met zijn bemanning op zoek naar een nieuwe handelsroute naar Azië via het noordoosten. Wanneer ze op ijs stuiten besluit hij een route te zoeken via Amerika. Zo varen ze naar de oostkust van Noord-Amerika. Met het schip de Halve Maen varen de scheepvaarders op 11 september 1609 de rivier op die we nu kennen als de Hudson.
Bij elke wind een erg goede haven.
Stuurman Robert Juet over 'Manhattan' in het scheepsjournaal.
Een replica van de Halve Maen vaart richting Manhattan (2009).
De bevindingen van de ontdekkingsreizigers wekken de belangstelling van Nederlandse handelaren. Zij stichten handelsposten en richten de West-Indische Compagnie (WIC) op in 1621. De WIC verkrijgt van de Nederlandse staat een monopolie op alle handel in het westen. Het gebied rondom de Hudson wordt omgedoopt tot Nieuw-Amsterdam, waar wat dorpjes ontstaan waaronder Breukelen (Brooklyn) en Heemstede (Hempstead).
Voor zestig gulden kopen de Nederlanders het eiland van de oorspronkelijke bevolking. Die zijn zich er niet van bewust dat ze permanent afstand doen van het land.
Gezicht op Nieuw-Amsterdam, rond 1664.
In 1664 bezetten de Engelsen Nieuw-Amsterdam, in aanloop naar de Tweede Engelse Zeeoorlog. Hoewel er twee forten staan zijn de Nederlanders niet goed voorbereid om de nederzetting te verdedigen. De Engelsen nemen de kolonie in zonder ook maar één schot te lossen. Ze dopen de kolonie om tot New York. Lees hier meer over de Engelse Zeeoorlogen.
Wie het fort in een kolonie bezit, is de eigenaar van de gehele kolonie.
Nederland reageert door het Engelse fort Willoughby te bezetten in het huidige Paramaribo. Ze denken dat in deze Engelse kolonie in Zuid-Amerika meer te halen valt. Door een gebrek aan kruit voor de kanonnen aan Engelse zijde weten de Nederlanders, na een strijd van slechts drie uur, het fort (en daarmee de Engelse kolonie) te veroveren. Ze dopen Fort Willoughby om tot fort Zeelandia. De Nederlanders krijgen zeggenschap over het hele gebied, dat samen met andere Nederlandse omliggende gebieden bekend komt te staan als Nederlands-Guyana, bestaande uit de koloniën Berbice, Essequibo, Demerara (Cayenne kortstondig) en Suriname.
Na de Tweede Engelse oorlog spreken de partijen af dat de Engelsen het voormalig Nieuw-Nederland behouden in ruil voor Suriname. Een goede deal voor Nederland: Suriname is een zeer winstgevend gebied, rijk aan kostbare producten.
Welke rol speelt Nederland in de slavenhandel?
De Nederlandse slavenhandel begint in de zeventiende eeuw. De WIC koopt tot slaaf gemaakten aan de West-Afrikaanse kust, verscheept en verkoopt ze aan plantage-eigenaren in Amerika, de Nederlandse Antillen en Suriname. Daar verrichten ze vervolgens dwangarbeid op de plantages. De producten (katoen, suikerriet) worden door de handelaren weer voor veel geld verkocht in Europa.
Sommige tot slaaf gemaakten weten te ontsnappen aan de slavernij op de plantages. Zij vluchten het tropisch regenwoud in en staan bekend als marrons. Zij bouwen in de bossen gemeenschappen op met een eigen cultuur, waarin hun Afrikaanse afkomst terug te zien is. Regelmatig vallen ze plantages aan om anderen te bevrijden. Tot op de dag van vandaag leven in Suriname marrongemeenschappen. Op 10 oktober vieren inwoners elk jaar de Dag van de Marrons, sinds 2010 een officiële feestdag in Suriname. Wil je meer weten over het verzet van de marrons tegen de slavernij? Lees en bekijk dan deze story.
De marrons vertellen elkaar verhalen om de geschiedenis levend te houden. De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start.
Na ruim 200 jaar slavernij schaft Nederland op 1 juli 1863 de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen af. Tijdens Keti Koti wordt jaarlijks op 1 juli de afschaffing van de slavernij gevierd en herdacht. De naam betekent 'ketenen verbroken' en verwijst naar de boeien waarmee de tot slaaf gemaakten geketend werden.
Ondanks de officiële afschaffing, werken veel voormalig tot slaaf gemaakten de eerste tien jaar nog verplicht als contractarbeiders op plantages. Nakomelingen van tot slaaf gemaakten staan bekend onder de naam creolen. Zij vormen nog steeds een groot deel van de Surinaamse bevolking. Nederland haalt na de afschaffing van slavernij ook contractarbeiders uit Azië om op de plantages te werken, onder wie Hindostanen, Javanen en Chinezen. Zij krijgen vaak weinig - of zelfs verkeerde - informatie over het werk. Eenmaal aangekomen moeten zij hard werken in slechte omstandigheden. Ook krijgen zij weinig betaald. Velen van hen kunnen niet terug naar hun vaderland en blijven in Suriname wonen.
Tegenwoordig leven er ook nog veel nazaten van de contractarbeiders in Suriname.
Hoe wordt Suriname onafhankelijk?
De Tweede Wereldoorlog vormt een keerpunt in de geschiedenis. Na de oorlog krijgen overzeese gebieden meer zelfstandigheid. De inwoners van Suriname mogen voortaan zelf hun land besturen en krijgen kiesrecht. In 1954 worden deze afspraken definitief vastgelegd.
"Paramaribo was een armoedige stad, [...] een auto was een bezienswaardigheid. Als je een fiets had was je rijk." De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Het zelfbestuur in Suriname is lange tijd niet gebaseerd op politieke idealen maar op etniciteit: politieke partijen vertegenwoordigen een etnische bevolkingsgroep, met aanhangers met dezelfde afkomst. De verschillende groepen zijn het lange tijd niet eens over de toekomst van het land.
Verschillende bewoners en politici geven hun mening over de eventuele onafhankelijkheid van Suriname. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Er gaan vlak na de oorlog weleens geluiden op voor onafhankelijkheid, met name in de creoolse elite. Toch vindt de meerderheid van de bevolking Suriname daar nog niet rijp voor. Wel moet het land zich voorbereiden op onafhankelijkheid. Wanneer de politieke partij NPK in 1973 aan de macht komt, gaat dat op slag rigoureuzer: de premier stelt dat Suriname uiterlijk 1975 onafhankelijk moet zijn.
De onafhankelijheid heeft geen prominente plaats in de verkiezingen, maar wordt daarna plots aangekondigd. Dit leidt tot veel weerstand. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
In Nederland is ook het progressieve kabinet-Den Uyl van mening dat koloniën niet meer van deze tijd zijn. De Tweede Kamer stemt in met de onafhankelijkheid. Vanaf 25 november 1975 is Suriname, na ruim 300 jaar in Nederlandse handen te zijn geweest, een onafhankelijk land.
Beelden van de festiviteiten rondom de onafhankelijkheid.
Suriname onafhankelijk
Premier Arron en oppositieleider Lachmon presenteren de Surinaamse vlag.
Surinamers vieren feest nadat de grondwet is aangenomen.
Koningin Juliana ondertekent de onafhankelijkheid van Suriname.
Den Uyl en Arron ondertekenen de onafhankelijkheid van Suriname.
Prinses Beatrix viert de onafhankelijkheid samen met de Surinaamse politici.
Het Onafhankelijkheids-plein in Paramaribo.
Welke banden zijn er nu nog met Nederland?
Rond de Surinaamse onafhankelijkheid komen veel Surinamers naar Nederland. Zij volgen de Surinaamse vrouwen die eerder al aan de slag zijn gegaan in Nederland; ondermeer vanwege tekorten in de zorg. Tegenwoordig bestaat de Surinaamse gemeenschap in Nederland uit ruim 350.000 mensen, met diverse culturele achtergronden. Meer informatie over deze Surinaamse migratie vind je hier.
Surinamers in Nederland
Hoewel Nederlands in Suriname de officiële taal is, leert het merendeel van de Surinaamse bevolking Nederlands als tweede taal. In Suriname zijn er meer dan twintig talen, waaronder het Sranantongo, Javaans en Chinees. Sranantongo groeit uit tot lingua franca: een gemeenschappelijke taal tussen mensen met verschillende moedertalen. De culturele verscheidenheid is niet alleen terug te zien in de taal, maar in alle aspecten van de samenleving: van nationale feestdagen tot kunst en van religie tot de Surinaamse keuken.
De politieke relaties tussen Suriname en Nederland verlopen stroef. Een van de struikelblokken is het ontwikkelingsgeld. Na de onafhankelijkheid zou Nederland Suriname financieel blijven steunen. Volgens sommigen bemoeit Nederland zich te veel met de besteding van dit geld. Bovendien schort Nederland de betaling meerdere keren op, onder andere vanwege de Decembermoorden in de jaren tachtig en de rol van Desi Bouterse daarin.
De Decembermoorden blijven een pijnpunt in de relatie tussen de twee landen. De politieke relatie tussen Nederland en Suriname blijft lange tijd moeizaam. Als na tien jaar presidentschap van Desi Bouterse een einde komt en in 2020 Chan Santokhi als nieuwe president van Suriname gekozen wordt, zien Nederlandse politici weer kansen tot meer samenwerking. In 2023 veroordeelt het Hof van Justitie in Suriname oud-president Desi Bouterse definitief tot twintig jaar cel voor zijn betrokkenheid bij de martelingen en executies van zijn tegenstanders.
In 2018 noemt minister Blok Suriname een mislukte staat vanwege de ‘etnische opdeling’. Waarom is dit zo’n pijnlijke uitspraak van een Nederlandse minister?
In het kort
Als gevolg van de oorlog met Engeland in de zeventiende eeuw verruilt Nederland Nieuw-Amsterdam voor het huidige Suriname.
De WIC brengt tot slaaf gemaakte Afrikanen naar Suriname om op de plantages te werken. De culturele samenstelling van de bevolking weerspiegelt het koloniale verleden.
Na de Tweede Wereldoorlog krijgt Suriname meer zelfbestuur. Op 25 november 1975 wordt het land officieel onafhankelijk.
Culturele banden tussen Nederland en Suriname zijn er ook vandaag de dag nog, bijvoorbeeld door migratie en de taal. Op politiek gebied verloopt de relatie lange tijd moeizaam door het 10-jaar durende presidentschap van Desi Bouterse.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
