Wat zijn de Decembermoorden?
Wat zijn de Decembermoorden?
Laatste update: 08-11-2024
Op 8 december 1982 zijn in Fort Zeelandia (Paramaribo) 15 vooraanstaande Surinamers vermoord onder het bewind van Desi Bouterse. De slachtoffers zijn gemarteld en geëxecuteerd. In 2023 veroordeelt het Hof van Justitie in Suriname Bouterse in hoger beroep tot 20 jaar cel voor zijn rol in de Decembermoorden. Lees en bekijk hier wat er precies gebeurde op deze 8 en 9 december.
Redacteur: Saskia Wayenberg
Wat gaat er vooraf aan de Decembermoorden?
Op 25 november 1975 wordt Suriname onafhankelijk en wordt Henck Arron de eerste premier. In de jaren daarna verslechtert de economie en stijgt de werkloosheid in een razend tempo. Dat komt mede door het tempo waarin de onafhankelijkheid moet worden bereikt. De situatie zorgt voor veel spanningen onder de Surinaamse bevolking. Velen vragen zich af of Arron het land wel kan leiden. Hij pakt maatschappelijke problemen nauwelijks aan en wordt verdacht van corruptie en fraude. Hoewel Arron ook wordt beschuldigd van verkiezingsfraude wordt hij in het nieuwe kabinet (1977) opnieuw premier.
"We hebben onze toekomstidealen nog niet kunnen realiseren."
Op 25 februari 1980 plegen 16 onderofficieren van het Surinaams Nationaal Leger, waaronder sergeant Desiré Delano (Desi) Bouterse, een staatsgreep. Ze zetten Arron en zijn regering af en nemen ze gevangen. Maar in de jaren daarna blijkt dat zij niet goed voorbereid zijn op de vele verantwoordelijkheden die komen kijken bij het regeren. Het land lijkt opnieuw slachtoffer te worden van corruptie. Daarnaast wordt een aantal militairen verdacht van vriendjespolitiek, wapenhandel en cocaïnehandel. De onderdrukking door de militaire machthebbers neemt toe. Hierdoor groeit het verzet onder de bevolking.
Desi Bouterse
In maart 1982 volgt een nieuwe staatsgreep. Deze keer door een kleine groep militairen, waaronder sergeant-majoor Wilfred Hawker. Maar een deel van de groep loopt over naar de vijand: het kamp van Bouterse. Daardoor mislukt de staatsgreep. Hawker wordt door ‘kamp Bouterse’ gedwongen een verklaring af te leggen. Op televisie verschijnen beelden waarop hij zwaargewond te zien is. Na zijn verklaring wordt hij geëxecuteerd. De executie van Hawker schudt de bevolking van Suriname wakker. Blijkbaar is kamp Bouterse in staat om iedereen die hen tegenspreekt om het leven te brengen, zonder enige vorm van proces.
De gewonde sergeant Hawker, die kort na deze beelden geëxecuteerd wordt.
De vakbonden en de bevolking van Suriname eisen meer democratie en er vinden meerdere demonstraties plaats waarbij Bouterse voor dictator wordt uitgemaakt. Wanneer in oktober 1982 Maurice Bishop, de president van de eilandengroep Grenada, een bezoek brengt aan de machthebbers in Suriname wordt hij door hen hartelijk ontvangen. Evenals Bouterse zit Bishop in een revolutionair proces en met het bezoek aan Suriname wil Bishop kijken hoe zij het er vanaf brengen. De rest van Suriname kan het bezoek van Bishop aan de militaire machthebbers niet waarderen en er volgen stakingen en demonstraties.
De grootste vakbond van Suriname (de Moederbond) organiseert onder leiding van Cyrill Daal ook een demonstratie, vlakbij een massabijeenkomst die gepland stond voor Bishop. De demonstratie trekt veel meer mensen dan de massabijeenkomst, met een woedende en beledigde Bouterse tot gevolg. Bishop zegt: "Je zal de krachten die niet voor je zijn moeten elimineren, anders zullen ze jou elimineren." Vlak daarna volgen er wraakacties. Vakbondleider Cyrill Daal wordt gevangengenomen. Uiteindelijk worden Daal en 14 andere vooraanstaande Surinamers gedood: een bloedbad dat niemand verwachtte.
"Maurice Bishop, de charismatische leider van de revolutie op het eiland Greneda, is het grote voorbeeld voor Desi Bouterse."
Wat gebeurt er op 8 en 9 december 1982 in Paramaribo?
In de nacht van 7 op 8 december slaan de militairen van Bouterse keihard toe. Om 2 uur ’s nachts openen zij de aanval en verwoesten ze de radiostations ABC en Radika, de drukkerij van het dagblad De Vrije Stem en het gebouw van de Moederbond. Daarnaast worden 16 tegenstanders van het militaire bewind uit hun bed gehaald en overgebracht naar Fort Zeelandia in Paramaribo: het voormalige hoofdkwartier van Bouterse. De arrestanten zijn advocaten, journalisten, militairen, universiteitsdocenten, een vakbondsleider en een ondernemer.
De gevangenen worden in Fort Zeelandia opgesloten en gemarteld. In het kantoor van Bouterse worden ze streng toegesproken, beschuldigd en neergezet als zogenaamde ‘vijanden van de revolutie’ door de 3 hoofden van het leger: Horb, Bhagwandas en Bouterse. Op 8 december volgt de executie op bastion Veere, het buiten-gelegen platform. 15 van de 16 voorvechters van recht, democratie en vrijheid worden vermoord. Deze gebeurtenissen staan bekend als de Decembermoorden.
Slachtoffers van de Decembermoorden
Fred Derby wordt als enige gevangene om onbekende redenen dezelfde dag nog vrijgelaten. 18 jaar na de moorden doet Derby zijn verhaal bij journalist Carlos Durham. Voor zijn dood in 2001 legt Derby tijdens een politieverhoor zijn verklaringen af.
Hij stelt in zijn verklaring dat de hel losbreekt in de ruimte waar de andere gevangenen nog wachten op hun doodvonnis zodra de geweerschoten te horen zijn. “Iedereen begon te rennen in de hoop zichzelf te redden. Terwijl ik rende zag ik Baboeram tegen de muur staan, de stenen muur, en terwijl hij bad, begon hij met zijn hoofd tegen de muur te slaan tot bloedens toe."
In de documentaire 'Het dilemma van Derby' doen Derby en zijn vrienden en familie hun verhaal.
De verschillende verklaringen, van zowel Bouterse als de militairen die er aan het werk waren en Derby, komen niet met elkaar overeen. Daardoor zijn de omstandigheden waarop de 15 mensen om het leven zijn gekomen nooit volledig opgehelderd. Er gaan verschillende verhalen rond. Na deze beruchte nacht in 1982 legt Bouterse de volgende ochtend een verklaring af waarin hij vertelt dat zijn regering die nacht een poging tot een machtsovername, die op kerstnacht zou plaatsvinden, vroegtijdig heeft kunnen stoppen.
De verklaring van Bouterse op de Surinaamse televisie na de Decembermoorden.
In deze verklaring vertelt hij echter niet dat 15 van de 16 gevangenen door zijn manschappen zijn geëxecuteerd. Op 10 december legt Bouterse nog een verklaring af, waarin hij vertelt waarom de 15 mensen zijn doodgeschoten. Zelf ontkent hij iedere betrokkenheid bij de moorden.
Zijn verklaring luidt als volgt: "Toen woensdagmiddag (8 december) het transport van de verdachten van het Fort Zeelandia naar de kazerne op technische problemen stuitte, werd besloten dit transport in de avonduren plaats te doen vinden. Bij dit transport ondernam een aantal der aangehoudenen, vermoedelijk op instigatie van twee der aangehouden militairen, een wilde vluchtpoging. Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet."
Een ooggetuige, die als militair werkzaam was tijdens de gebeurtenissen op Fort Zeelandia, doet zijn verhaal. Daaruit blijkt geen enkele overeenkomst met de verklaring van Bouterse.
Hoe werden de 15 slachtoffers van de Decembermoorden om het leven gebracht?
In 1983 brengt het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) een rapport naar buiten met daarin verklaringen van de medewerkers van het mortuarium waar de lijken van de Decembermoorden binnen zijn gebracht. In het rapport staat dat de lichamen sporen van zware mishandeling vertonen, zoals botbreuken en meer verwondingen hebben die niet afkomstig zijn van geweerschoten. Ook zijn de slachtoffers van voren neergeschoten waaruit geconcludeerd kan worden dat zij niet op de vlucht waren, zoals Bouterse beweerde in zijn verklaring.
Familie van de slachtoffers vertellen in de documentaire 'De zonen van Suriname' hoe zij de lichamen aantroffen in het mortuarium.
Wat ik zag waren eigenlijk stukgeslagen lichamen.
Nirmala, de zus van Soerendre Rambocus
Nabestaanden herdenken de decembermoorden met bloemen en een kranslegging in Fort Zeelandia.
Worden de daders van de Decembermoorden berecht?
In 2000 komt er gerechtelijk onderzoek naar de gebeurtenissen in Fort Zeelandia. Door allerlei omstandigheden start er pas 7 jaar later een proces. Daarbij zijn 25 verdachten opgepakt. Toenmalig president Bouterse is de hoofdverdachte in de zaak. Maar een amnestiewet in 2012 lijkt de verdachten te beschermen tegen berechting. Ook weet Bouterse allerlei manieren te bedenken waarmee hij het proces kan vertragen. Zo geeft hij in juni 2016 aan dat hij de zaak stopzet in verband met ‘gevaar voor staatsveiligheid’. Tegenstanders van Bouterse zijn het zat en noemen de acties van Bouterse om het proces te vertragen puur machtsmisbruik. In 2017 eist het OM een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 20 jaar.
Bouterse ontsnapt op 9 februari 2017 wéér aan zijn strafeis en wederom wordt het proces uitgesteld.
Op 29 oktober 2018 krijgt Bouterse de mogelijkheid om zich tegenover de rechter te verantwoorden voor zijn aandeel in de Decembermoorden. Hij kiest ervoor geen gebruik te maken van dit 'laatste woord'. Op 29 november 2019 doet de Surinaamse Krijgsraad uitspraak. Twee verdachten, Etienne Boerenveen en Jimmy Stolk, worden vrijgesproken. Bouterse krijgt 20 jaar cel, maar tekent bezwaar aan. In 2021 wordt hij opnieuw veroordeeld. Bouterse gaat in hoger beroep tegen de uitspraak. In 2023 veroordeelt het Surinaamse Hof van Justitie hem definitief tot 20 jaar cel voor zijn rol bij de Decembermoorden. Bouterse is niet bij de uitspraak aanwezig en komt later ook niet opdagen om zijn straf uit te zetten. Sindsdien is hij op de vlucht.
In het kort
Henck Arron is de eerste premier van het onafhankelijke Suriname, maar onder zijn leiding verslechtert de economie en stijgt de werkloosheid in een razend tempo. Een aantal militairen van het leger, onder wie sergeant Desiré Delano (Desi) Bouterse, plegen in 1980 een staatsgreep waarin ze Arron en zijn regering afzetten en gevangen nemen.
De onderdrukking van de bevolking neemt toe onder deze militaire machthebbers. Een tweede poging tot een staatsgreep weten ze neer te slaan.
In oktober 1982 brengt Maurice Bishop, de president van Grenada, een bezoek aan de machthebbers in Suriname. De Moederbond (een vakbond) organiseert tegelijkertijd een demonstratie tegen de machthebbers, die meer bezoekers trekt dan de bijeenkomst met Bishop.
Als reactie hierop neemt de regering – onder leiding van Bouterse – 16 tegenstanders van de regering gevangen op Fort Zeelandia. 15 van deze gevangen worden gemarteld en geëxecuteerd.
Bouterse ontkent iedere betrokkenheid bij de moorden en weet het proces meerdere keren te vertragen.
Na verschillende rechtszaken veroordeelt het Hof van Justitie in Suriname Bouterse definitief tot 20 jaar cel. Bouterse is sindsdien voortvluchtig.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
