Wat zijn de Decembermoorden?

In 1980 plegen zestien onderofficieren van het Surinaams Nationaal Leger, waaronder sergeant Desiré Delano (Desi) Bouterse, op 25 februari van dat jaar een coup. Tijdens deze staatsgreep worden Arron en zijn regering afgezet en gevangengenomen. Zowel Suriname als Nederland geven deze sergeantencoup het voordeel van de twijfel. Maar in de jaren daarna blijkt dat zij niet goed voorbereid zijn op de vele verantwoordelijkheden die komen kijken bij het regeren, en het land lijkt wederom slachtoffer te worden van corruptie. Daarnaast wordt een aantal militaire functionarissen verdacht van vriendjespolitiek, wapenhandel en cocaïnehandel. De onderdrukking door de militaire machthebbers neemt toe, evenals de weerstand onder de bevolking, die zich meer en meer gaat verzetten.

In maart 1982 volgt wederom een coup. Deze keer door een kleine groep militairen, waaronder luitenant Soerindre Rambocus en zijn collega sergeant-majoor Wilfred Hawker. Tijdens deze staatsgreep loopt een deel van de compagnie over naar de vijand: het kamp van Bouterse. Daardoor mislukt de coup.

Hawker wordt door ‘kamp Bouterse’ gedwongen een verklaring af te leggen. Op televisie verschijnen beelden van hem waarop hij zwaargewond te zien is. Na zijn verklaring wordt hij geëxecuteerd. De executie van Hawker schudt de bevolking van Suriname wakker. Blijkbaar is kamp Bouterse in staat om iedereen die hen tegenspreekt om het leven te brengen, zonder enige vorm van proces.

Naast Hawker worden ook andere invloedrijke Surinamers opgepakt voor medeplichtigheid aan de coup. Hoewel de betrokkenheid van een aantal van de Surinamers niet duidelijk is, worden ze toch opgesloten. Strafpleiters John Baboeram, Eddy Hoost en Harold Riedewald nemen de verdediging van deze mensen op zich. Ze zijn van mening dat het geen echte coupplegers zijn aangezien ze een regime naar huis willen sturen dat destijds zelf ook niet op een democratische manier aan de macht is gekomen.

De vakbonden en de bevolking van Suriname eisen meer democratie en er vinden diverse demonstraties plaats waarbij Bouterse voor dictator wordt uitgemaakt. Wanneer in oktober 1982 Maurice Bishop, de president van de eilandengroep Grenada, een bezoek brengt aan de machthebbers in Suriname wordt hij door hen hartelijk ontvangen. Evenals Bouterse zit Bishop in een revolutionair proces en met het bezoek aan Suriname wil Bishop kijken hoe zij het er vanaf brengen. De rest van Suriname kan het bezoek van Bishop aan de militaire machthebbers niet waarderen en er volgen stakingen en demonstraties in Paramaribo.

De grootste vakbond van Suriname (de Moederbond) organiseert onder leiding van Cyrill Daal ook een demonstratie, vlakbij een massabijeenkomst die gepland stond voor Bishop. De demonstratie van de Moederbond trekt aanzienlijk meer toeschouwers dan de massameeting met een woedende Bouterse tot gevolg. Hij en Bishop voelen zich geschoffeerd en Bishop zegt dan ook: “Je zal de krachten die niet voor je zijn moeten elimineren, anders zullen ze jou elimineren”.
Vlak daarna volgen de represailles. Omdat Cyrill Daal als vakbondsleider het toenemende verzet tegen het bewind van Bouterse leidt, vormt hij een bedreiging en wordt gevangengenomen.

Een uitspraak van Bouterse, die een aantal dagen later resulteert in de dood van Daal en veertien andere vooraanstaande Surinamers: een bloedbad dat niemand verwachtte.

Vijftien van de zestien voorvechters van recht, democratie en vrijheid worden in Fort Zeelandia die nacht gemarteld en vermoord. Onder hen vier advocaten, vijf journalisten, twee militairen, twee universiteitsdocenten, een vakbondsleider en een ondernemer.

De arrestanten worden in Fort Zeelandia opgesloten in twee ruimtes: in de ene ruimte zitten elf arrestanten en in de andere ruimte vijf. De ruimtes zijn van boven open, waardoor ze tijdens hun uren in gevangenschap zicht hebben op het hoger gelegen kantoor van Bouterse. Gevangenen Rambocus, Sheombar, Slagveer en Kamperveen worden rond half negen als eersten via de draaitrap naar het kantoor van Bouterse gebracht. Daar zitten de drie hoofden van het leger: Horb, Bhagwandas en Bouterse. De arrestanten worden streng toegesproken, beschuldigd en neergezet als zogenaamde ‘vijanden van de revolutie’. Daarna volgt de executie op bastion Veere, het buiten-gelegen platform.

Fred Derby, de enige arrestant die de Decembermoorden heeft overleefd, stelt in zijn verklaring dat de hel losbreekt in de ruimte waar de andere gevangenen nog wachten op hun doodvonnis zodra de geweerschoten vanuit hun cel te horen zijn.  “Iedereen begon te rennen in de hoop zichzelf te redden. Terwijl ik rende zag ik Baboeram tegen de muur staan, de stenen muur, en terwijl hij bad, begon hij met zijn hoofd tegen de muur te slaan tot bloedens toe”. 

Derby wordt om onbekende redenen en als enige gevangene diezelfde dag nog vrijgelaten. Achttien jaar na de moorden doet Derby zijn verhaal bij journalist Carlos Durham. Hij vertelt wat er gebeurt vanaf het moment dat hij van zijn bed wordt gelicht tot het moment dat hij weer thuis wordt afgeleverd. Zo vertelt hij: “En de mensen werden dus daar met huilen en schreeuwen en toestanden gebracht. En dat duurde niet zo lang. Daarna hoorde je dus schoten, repeterende schoten”. Voor zijn dood (2001) legt Derby tijdens een politieverhoor zijn verklaringen af.

De verschillende verklaringen, van zowel Bouterse als de militairen die er aan het werk waren en Derby, komen niet met elkaar overeen. Daardoor zijn de omstandigheden waarop de vijftien oppositieleiders die nacht op Fort Zeelandia om het leven zijn gekomen nooit volledig opgehelderd en doen er verschillende verhalen de ronde. Na deze beruchte nacht in 1982 legt Bouterse de volgende ochtend een verklaring af waarin hij vertelt dat zijn regering die nacht een poging tot een machtsovername, die op kerstnacht zou plaatsvinden, vroegtijdig heeft kunnen stoppen.

In deze verklaring vertelt hij echter niet dat vijftien van de zestien van de vooraanstaande Surinamers door zijn manschappen zijn geëxecuteerd. Op tien december legt Bouterse nog een verklaring af, waarin hij vertelt waarom de vijftien mensen zijn doodgeschoten. Zelf ontkent hij iedere betrokkenheid bij de moorden. Zijn verklaring luidt als volgt:

"Toen woensdagmiddag (8 december) het transport van de verdachten van het Fort Zeelandia naar de kazerne op technische problemen stuitte, werd besloten dit transport in de avonduren plaats te doen vinden. Bij dit transport ondernam een aantal der aangehoudenen, vermoedelijk op instigatie van twee der aangehouden militairen, een wilde vluchtpoging. Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet."