Het Eurovisie Songfestival: wat zijn de belangrijkste momenten?
Het Eurovisie Songfestival: wat zijn de belangrijkste momenten?
Laatste update: 15-05-2025
Het Eurovisie Songfestival is een jaarlijks terugkerende traditie in Europa. Het songfestival is meer dan een liedjesprogramma. Het kan ook zorgen voor verbroedering, doorbreekt maatschappelijke taboes of stipt politieke gevoeligheden aan.
Redacteur: Tess de Bruijn
Goed afgekeken van het Italiaanse liedjesfestival van San Remo organiseert de European Broadcasting Union in 1956 het Eurovisie Songfestival. Het Songfestival heeft bij de oprichting voornamelijk een sociaal doel: de liedjeswedstrijd moet het verscheurde Europa na de wereldoorlogen bijeenbrengen.
Gaat het stemmen altijd eerlijk?
Aan dit eerste Songfestival in het Zwitserse Lugano doen slechts zeven landen mee: Zwitserland, België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Duitsland en Nederland. Om het programma te vullen voert ieder land twee liedjes op. Nederland stuurt Jetty Paerl en Corry Brokken naar Lugano met twee juryleden.
Alle Nederlandse inzendingen voor het Eurovisie Songfestival zien? Kijk dan hier.
Tot 1975 kent het Eurovisie Songfestival een jury met twee leden per land. Het lukt Luxemburg niet om twee juryleden voor te dragen, maar daar heeft het Zwitserse gastland wel een oplossing voor. Zwitserland draagt twee leden uit eigen land voor en geeft ze de bevoegdheid op ieder land te kunnen stemmen. Het verbaast dan ook niemand dat de Zwitserse Lys Assia er met de hoofdprijs vandoor gaat.
Een jaar na haar verlies in Lugano brengt Corry Brokken in 1957 'Net als toen' ten gehore en gaat met de hoofdprijs naar huis.
In 1968 is het Songfestival voor het eerst in kleur te zien voor de gelukkige kijker met een kleurentelevisie. Van tevoren verwacht iedereen dit jaar dat de Britse popster Cliff Richard er met de winst vandoor gaat met zijn nummer 'Congratulations'. Toch verliest hij met 1 punt van de Spaanse Massiel met haar nummer 'La, La, La'. Cliff zegt dat dit komt door manipulatie van de Spaanse dictator Franco. Veertig jaar later suggereren Spaanse documentairemakers dat Franco inderdaad juryleden heeft omgekocht om Spanje te laten winnen, om zo toerisme te stimuleren en zijn regime in een goed daglicht te stellen:
Hoe 'Congratulations' van 'La, La, La' verloor
Welke invloed heeft de internationale politiek?
Het Songfestival is een manier om internationale aandacht te vragen voor misstanden in je land. De EBU probeert het songfestival politiek neutraal te houden. Maar door de jaren heen zijn er meerdere politieke statements voorgekomen:
Tijdens het Songfestival van 1978 weigert Jordanië bijvoorbeeld om het nummer van Israël ‘Abanibi’ uit te zenden. Het land laat bloemen zien in plaats van het nummer. Als later op blijkt dat Israël de wedstrijd gaat winnen breekt Jordanië de uitzending zelfs af en doet alsof België op de eerste plaats eindigt.
De winnende inzending van het Eurovisie Songfestival van 1978.
Ook tijdens het Songfestival van 2000 komt Israël in het nieuws, omdat de Israëlische groep Ping Pong met zowel Syrische als Israëlische vlaggen zwaait terwijl deze landen een conflict hebben. Hiermee roepen ze op tot vrede in het Midden-Oosten. De Israëlische Broadcasting Authority is er niet van gediend en stuurt de groep naar huis.
In 2009 klinkt opnieuw een vredesboodschap vanuit Israël: de Palestijnse Mira Awad en de Joodse Noa pleiten in 'There Must Be Another Way', gezongen in zowel het Engels, Hebreeuws als het Arabisch, voor vrede in het Midden-Oosten.
'There Must Be Another Way'.
In 2024 en 2025 is er kritiek op de deelname van Israël aan het songfestival, vanwege de oorlog in Gaza. In 2025 hebben zelfs diverse oud-deelnemers opgeroepen om het land uit te sluiten. Maar de EBU stelt dat Israël wel mee mag doen, zolang het lied geen politieke boodschap heeft.
Naast het Midden-Oosten zijn er meer politieke boodschappen die een podium krijgen bij het songfestival. Ook vanuit Oost-Europa worden sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de jaren 90.
Bijvoorbeeld de spanningen tussen Rusland en Oekraïne zijn vaak een thema tijdens het Songfestival. In 2005 zendt Oekraïne het protestlied van de Oranjerevolutie 'Razom nas bahato' in, wat als anti-Russisch en een aanval op Poetin wordt gezien. De EBU besluit daarom dat de tekst moet worden aangepast. In 2007 komt de Oekraïnse inzending opnieuw in opspraak als Verka Serduchka in het nummer ‘Dancing Lasha Tumbai’ de tekst “Russia goodbye” en "Ruski no no no" lijkt te zingen:
Verka Serduchka met 'Dancing Lasha Tumbai'.
Verder wint Oekraïne in 2016 met een nummer over de wandaden van de Sovjet-Unie. In 2017 besluit Rusland het Songfestival te boycotten omdat gastland Oekraïne deelnemer Samojlova weigert toe te laten in het land, omdat zij de wet heeft overtreden door tijdens de Russische bezetting op de Krim op te treden.
Sinds 2022 is Rusland uitgesloten van deelname aan het songfestival, vanwege de Russische inval in Oekraïne en dit jaar wint Oekraïne opnieuw met Kalush Orchestra en het nummer 'Stefania'. Hoewel het winnende land de volgende editie mag organiseren, is dit door de oorlog in Oekraïne niet mogelijk.
Ook de deelname van Armenië en Azerbeidzjan zorgt regelmatig voor spanningen door het conflict over de regio Nagorno-Karabach, waar beide landen al jaren ruzie over hebben. Zo werden in 2009 mensen in Azerbeidzjan ondervraagd door de geheime dienst als ze op de Armeense inzending Inga & Anush hadden gestemd. Het jaar erna, in 2010, werden beelden van de regio waar het conflict over gaat, getoond bij de Armeense inzending. En toen in 2012 het songfestival in Azerbeidzjan werd georganiseerd weigerde Armenië mee te doen.
Welke rol speelt vriendjespolitiek?
Bij de puntenverdeling van het songfestival is er een combinatie van een jury en stemmen uit alle deelnemende landen. Op basis daarvan krijgen landen punten. Hierbij lijkt op te vallen dat buurlanden vaak op elkaar stemmen.
De Universiteit Twente onderzoekt in 2006 het stemgedrag gedurende de voorgaande 30 jaar. Hieruit blijkt inderdaad dat landen over het algemeen vaker stemmen op liedjes van landen uit dezelfde regio. Een historische band tussen twee landen speelt hierbij een grote rol. Vriendjespolitiek is dus wel degelijk aanwezig.
Frankrijk, Groot-Brittannië, Spanje, Italië en Duitsland helpen het lot een beetje. Zij geven een flinke financiële bijdrage aan het festival en komen daarmee automatisch in de finale terecht met het gastland. Het gastland legt immers ook een flinke smak geld neer om het festival te organiseren.
Sinds 2015 mag ook Australië meedoen aan het songfestival. Dit is bijzonder, omdat ze geen lid zijn van de European Broadcasting Union, de EBU. Maar er wordt eenmalig een uitzondering gemaakt vanwege het 60-jarig bestaan van het songfestival, omdat het al jarenlang enorm populair is in Australië. Al voor de deelname van Australië werd het programma er door miljoenen mensen bekeken. Het land mag daarna vaker meedoen. Hier betaalt de Australische omroep net zo veel geld voor als de landen die automatisch in de finale terecht komen, maar Australië moet wel gewoon meedoen met de halve finales om zich voor de finale te kwalificeren.
Hoe gebruiken deelnemers het Songfestival om taboes rondom diversiteit te doorbreken?
Hoewel het festival in de eerste plaats bedoeld is als een viering van muziek, biedt het ook ruimte voor artiesten om thema’s rondom diversiteit aan te kaarten. Door de jaren heen is het Songfestival uitgegroeid tot een platform waar diverse artiesten hun stem laten horen. Zo wint de Israëlische Netta Barzilai in 2018 met een nummer over zelfacceptatie en het tegengaan van stereotypes. Zelf is zij jarenlang gepest omdat ze niet dun genoeg zou zijn.
Ook verschijnen er regelmatig lhbtqia+ artiesten op het podium. Een voorbeeld is de winst van Oostenrijker Tom Neuwirth in 2014. Hij trad op met het nummer ‘Rise Like a Phoenix’ in zijn drag queen persona Conchita Wurst, een vrouw met baard. Maar het bekendste voorbeeld is misschien wel de winst van Dana International in 1998. De Israëlische doet dat jaar als eerste openlijke transgender vrouw mee aan het Songfestival en gaat er met de winst vandoor.
Hier is te zien hoe Dana stralend haar winnende nummer ‘Diva’ na de overwinning nogmaals zingt.
De Finse deelnemer Krista Siegfried kust in 2013 aan het eind van haar optreden een van haar danseressen. Dit om te protesteren tegen een politieke beslissing van de Finse regering om het homohuwelijk niet te legaliseren. In Turkije besluiten ze na de kus de tweede halve finale niet uit te zenden.
De zoen van Krista met een van haar danseressen.
In 2015 brengt de Finse groep Pertii Kurikan Nimipäivät, PKN, de moeilijkheden van mensen met een beperking onder de aandacht. De vier verstandelijk gehandicapte punkers zingen en schreeuwen hun frustraties eruit.
PKN zingt hun 85 seconde durende nummer Aina Mun Pitää: vrij vertaald betekent dit altijd moet ik.
Welke liedjes doen het goed?
Ieder jaar is er discussie over de kwaliteit van de liedjes. Toch bereiken ook de Songfestivalliedjes de nationale en internationale hitlijsten. Denk bijvoorbeeld alleen al aan het liedje ‘Nel blu di pinto di blu’ van het Songfestival van 1958. Je kent anno 2018 vast wel een cover van onderstaand nummer. Het is namelijk het meest gecoverde Eurovisie Songfestivalliedje. Onder andere David Bowie, Cliff Richard en Dean Martin wagen zich aan het nummer.
Domenico zingt 'Nel blu di pinto di blu' op het Songfestival van 1958. We kennen het nummer inmiddels vooral als 'Volare'.
‘Nel blu di pinto di blu’, ook wel ‘Volare’, is populair omdat het zo makkelijk mee te zingen is en dat lijkt de gouden regel voor het Songfestival. In 1969 sleept Lenny Kuhr voor Nederland de hoofdprijs in de wacht met haar nummer ‘De Troubadour’. Hoewel Lenny Kuhr het lied in het Nederlands zingt, is het refrein gemakkelijk mee te zingen ('lalala'). Het nummer valt daarmee op tussen de rest.
Lenny Kuhr over Nederland op het Songfestival.
De winnaar van het Songfestival van 1974 is de meest succesvolle. De Zweedse popgroep ABBA breekt op 6 april 1974 met 'Waterloo' in een klap wereldwijd door dankzij hun succes op het Eurovisie Songfestival. ‘Waterloo’ is een vrolijk en uptempo liedje, zoals te zien in onderstaande video, en krijgt moeiteloos de meeste punten van de jury.
Overwinning van ABBA met 'Waterloo'.
Niet alleen popartiesten gaan met de eerste prijs naar huis. In 2006 laat de Finse rockband Lordi het Songfestival trillen op zijn grondvesten. De rockband heeft als motto: “Putting fun back into rock and rock back into Eurovision”. En met succes: het land sleept de meeste punten binnen en wint daarmee de 51e editie van het Eurovisie Songfestival.
“Putting fun back into rock and rock back into Eurovision”.
Het Songfestival is altijd al een combinatie van wat serieuzere en minder serieuze liedjes. Maar het is het nummer ‘Euphoria’ van de Zweedse Loreen dat in 2012 de kwaliteit terugbrengt naar het Songfestival. ‘Euphoria’ krijgt in wel achttien landen de maximale douze points. Nog niet eerder behaalt een nummer zo’n hoge score.
De Zweedse Loreen zingt 'Euphoria'.
Ook de inzendingen van Nederland zijn sinds 2012 serieuzer. Dit bewijst Duncan Laurence als hij in 2019 na 44 jaar weer het Eurovisie Songfestival wint voor Nederland. Door zijn winst mag Rotterdam de keer daarop het zangevenement organiseren.
Duncan Lawrence met 'Arcade'.
Joost Klein met Europapa
In 2024 haalt Joost Klein met zijn liedje Europapa de finale in het Zweedse Malmö. Het wordt gezien als de publieksfavoriet. Maar vanwege een incident na de halve finale met een medewerker van Eurovisie besluit het EBU hem op het laatste moment te diskwalificeren. Er is aangifte gedaan, omdat hij een 'dreigende beweging' maakte naar een cameravrouw. Hier blijkt later onvoldoende bewijs voor te zijn.
In het kort:
In 1956 organiseert de EBU het eerste Eurovisie Songfestival met als doel de sociale cohesie in Europa te bevorderen.
Van inmenging van Franco tot Russische boycots: Het Eurovisie Songfestival groeit al snel uit tot een toneel van de internationale politiek.
Om te winnen op het Eurovisie Songfestival is het belangrijk om een goede relatie met je buurlanden te hebben, vriendjespolitiek is namelijk van groot belang.
Frankrijk, Groot-Brittannië, Spanje en Duitsland en het gastland komen automatisch in de finale terecht; dankzij de grote financiële bijdrage die de landen leveren.
Door misstanden aan te kaarten en taboes te doorbreken verbindt het Eurovisie Songfestival nog altijd.
Het hoeft je smaak niet te zijn, maar toch komen geregeld liedjes van het Eurovisie Songfestival in de hitlijsten terecht.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
