Wanneer ben je transgender?
Wanneer ben je transgender?
Gepubliceerd: 23-05-2018
Laatste update: 19-06-2024
Transgender personen zijn mensen van wie de genderidentiteit niet overeenkomt met het geslacht dat ze kregen bij hun geboorte. Bijvoorbeeld als je bij je geboorte als jongen werd gezien, maar je eigenlijk een meisje voelt, of andersom. Onder de parapluterm ‘transgender’ vallen ook mensen die zich geen man of vrouw voelen, zoals non-binaire of genderfluïde personen. In sommige gevallen wil iemand een geslachtsveranderende operatie ondergaan. Hoe verloopt die transitie? En neemt de acceptatie van transgender personen toe?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Hoe ging men vroeger om met transgender personen?
"Ik heb het vliegtuig genomen, ik ben naar een land gevlogen waar ik nog nooit was geweest, naar een dokter die ik nog nooit gezien had. Ik was doodsbang, maar ik zag geen andere uitweg". De tachtigjarige transgender pionier Corinne van Tongerloo vertelt in een interview met De Redactie over haar verleden. Ze wordt in 1936 geboren als Cornelis en voelt al op vroege leeftijd dat er iets niet klopt. Het woord 'transgender' bestaat nog niet en het eerste deel van haar leven is voor haar erg moeilijk. Tot ze besluit om te vertrekken naar de hoofdstad van de geslachtsveranderende operatie: Casablanca. "Die operaties werden gedaan door een Franse dokter, die in Casablanca een kraamkliniek had. Hij heeft die operatie uitgevonden. Dat was natuurlijk verboden en het kostte héél veel geld”, aldus Van Tongerloo. De dokter waar zij over spreekt is de Georges Burou. Hij voert meer dan achthonderd geslachtsveranderende operaties uit binnen de muren van zijn kraamkliniek.
In 1975 ziet de Nederlandse hormoonarts Louis van Gooren voor het eerst transgender personen op het spreekuur in het VU Medisch Centrum. Daarover zegt Van Gooren in een interview met Andere Tijden het volgende: "Het was totaal nieuw in de geneeskunde. In het begin was het dan ook een hap-snap beleid: hoe kunnen we deze mensen dat geven wat ze nodig hebben, en hoe kunnen we dat op een manier doen die ook acceptabel is”.
De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Een aantal vooraanstaande artsen verfijnt de operatietechnieken voor de geslachtsveranderende operatie. Transgender personen die in transitie willen hoeven daarna niet meer naar het buitenland voor een operatie. Er is veel belangstelling voor het genderspreekuur. De artsen kiezen ervoor het spreekuur uit te breiden en het VU Medisch Centrum wordt de plek met de eerste en enige genderpoli ter wereld.
In die tijd heerst er veel onbegrip. Een groot deel van de bevolking vindt deze mensen geestelijk gestoord. Ze zouden in de war zijn: je geslacht is toch het meest natuurlijke in je leven? Dus hoe kan dat nou niet passen bij wie je bent? Transgender personen hebben veel te verduren en worden regelmatig vernederd.
Ivo van Driest wordt in 1950 geboren als Yvonne. Hij vertelt over zijn transitie en het onbegrip in zijn omgeving. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Geslacht en identiteit: man, vrouw of gendervrij?
Het is niet bekend hoeveel transgender personen er zijn in Nederland. Niet allemaal zetten zij medische en/of juridische stappen en om die reden komen ze niet in de statistieken terecht. Een deel van de groep blijft daardoor verborgen. Soms leven trans genderpersonen jarenlang met een genderidentiteit die niet past bij hun biologische geslacht. Ze voelen zich van binnen niet de vrouw of de man waar hun omgeving hen wel voor aan ziet. Ze durven er niet voor uit te komen vanwege hun cultuur, religie of familie die bepaalde verwachtingen heeft.
"Een sterk gevoel van onbehagen bij hun lichamelijke geslacht." De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Sommige transgender personen zijn ongelukkig met hun hele lichaam, andere met een aantal delen. Vaak zijn dat de geslachtsdelen zoals de vagina, borsten of penis. Zij kunnen ervoor kiezen een geslachtsveranderende operatie te ondergaan. Maar lang niet alle transgender personen zijn ontevreden met hun lichaam. Velen voelen geen afkeer tegenover de eigen geslachtsdelen en willen zich slechts uiten als iemand van het andere geslacht. Bijvoorbeeld door middel van hun kledingkeuze, haardracht, het wel of niet dragen van make-up en andere gewoonten die passen bij het gewenste geslacht.
Er wordt steeds minder gedacht in slechts twee gendergroepen. Er zijn mannen die graag als vrouw door het leven gaan maar geen geslachtsverandering willen ondergaan. Of vrouwen die dagelijks als man door het leven gaan en hun borsten laten amputeren, maar daarnaast geen geslachtsveranderende operatie willen. En ook mensen die zich niet kunnen identificeren met een man of een vrouw, zoals non-binaire personen.
Agender en genderfluïde
De genderneutrale discussie speelt regelmatig op. Sinds 10 december 2017 spreekt de NS niemand meer aan met 'beste dames en heren', maar met 'beste reizigers'. Daarna volgt winkelketen Hema. Die kondigt aan dat het de kinderkleding voortaan alleen nog genderneutraal gaat verkopen. Dat betekent dat nergens meer op zal staan of een kledingstuk gemaakt is voor een jongen of voor een meisje. Ook winkelketen Zeeman gaat overstag en start begin 2018 met het uitzenden van genderneutrale reclames. Daarnaast verschijnen er steeds meer genderneutrale (openbare) toiletten.
Volgens de voorzitter van het Transgender Netwerk Nederland (TNN), Brand Berghouwer, is dit erg goed nieuws. Volgens hem willen veel mensen af van dat M of V. Daarnaast benoemt hij in een interview met de Volkskrant dat 6% van de Nederlanders zich niet eenduidig in het ene of het andere hokje thuis voelen.
Je geslacht is van jezelf, niet van de overheid.
Brand Berghouwer, voorzitter van het Transgender Netwerk Nederland
De Nederlandse samenleving is verdeeld in de genderneutrale discussie. Sommigen vinden dat er verschil in seksen gemaakt mag worden en zij vinden de discussie onnodig. Tweede Kamerlid van de VVD, Ockje Tellegen, zegt op het social media platform Twitter hierover: "Dit land is af. Jongens zijn geen meisjes en omgedraaid. Dus welk probleem lossen we hier precies mee op?". Daarin staat ze niet alleen. Ze vertegenwoordigt een groep mensen die de discussie rondom genderneutraliteit in die periode beu is.
Wat betekent de (nieuwe) Transgenderwet?
Sinds 1 juli 2014 maakt Artikel 28 in het Burgerlijk Wetboek, de Transgenderwet, de vrijheid van geslacht (zonder een geslachtsveranderende operatie te ondergaan) mogelijk. Dat betekent dat je je geslacht, zoals dat op je geboorteakte staat, kan wijzigen als je dat wil en minimaal 16 jaar bent. Vóór 2014 moest de verandering van het geslacht officieel zijn vastgelegd door de eis van onvruchtbaarheid. De Transgenderwet van 2014 stelt die laatste voorwaarde niet meer. Wél moet iemand nog altijd in het bezit zijn van een 'deskundigenverklaring', waarop staat dat je transgender persoon bent. Deze moet zijn afgegeven door iemand die geregistreerd staat in het BIG-register als 'deskundige Gender'.
Op 19 oktober 2018 wordt in Breda het eerste genderneutrale paspoort van Nederland uitgereikt aan Leonne Zeegers. Dat Zeegers een X in het paspoort krijgt, in plaats van de gebruikelijke letters V of M, betekent niet dat iedereen dat kan krijgen. Op dit moment is dat nog niet wettelijk geregeld en moet je dus zelf naar de rechter stappen als je een X in je paspoort wil. Maar liefst tien jaar lang heeft Zeegers gestreden voor de genderneutrale vermelding in het paspoort. Over de voormalige letter V in haar paspoort vertelt Zeegers het volgende:
Het is een juridisch verwrongen werkelijkheid die niet gekoppeld is aan de natuurlijke werkelijkheid. De natuur heeft mij neutraal op de wereld gezet.
Leonne Zeegers in een interview met NOS
Er is al jaren discussie over het vernieuwen van de Transgenderwet. Verschillende politieke partijen willen dat het mogelijk wordt om je geslacht te wijzigen zonder dat je daar een deskundigenverklaring voor nodig hebt én dat mensen onder de 16 jaar ook hun geslacht kunnen wijzigen (met hun ouders via de rechter). Andere partijen zijn juist tegen. Het wetsvoorstel werd in 2021 ingediend en de Tweede Kamer sprak er in 2022 over. Toen het kabinet viel in 2023 werd de wet controversieel verklaard. Dat betekent dat het demissionaire kabinet de wet niet mag behandelen, maar dat het nieuwe kabinet daarover gaat. In 2024 nam de Tweede Kamer een motie aan van de NSC en SGP waarmee het kabinet het verzoek kreeg om het wetsvoorstel in te trekken, maar demissionair minister Weerwind voor Rechtsbescherming wil de motie niet uitvoeren. De motie kreeg veel kritiek.
Hoe verloopt een transitie?
Bij een van de genderteams in Nederland kan, middels een serie gesprekken en psychologische tests, de diagnose ‘genderdysforie’ gesteld worden bij iemand die ervan overtuigd is een transgender persoon te zijn. Dat is de diagnostische fase.
Wanneer inderdaad sprake is van genderdysforie, en diegene graag door het leven wil als het andere geslacht, kan gestart worden met hormoonbehandeling(en). Die behandeling is mogelijk vanaf zestien jaar. Daarvóór kunnen kinderen en jongeren puberteitsremmers krijgen om de ontwikkeling van de geslachtsdelen af te remmen. Wanneer de hormonale behandeling van start gaat, is het belangrijk dat een transgender persoon ook start met de sociale transitie.
Voor trans vrouwen (van man naar vrouw) bestaan de hormonale medicijnen uit anti-androgenen die ervoor zorgen dat de productie van testosteron afneemt en oestrogenen, het vrouwelijke hormoon. De hormoonbehandeling duurt gemiddeld twee jaar en zorgt ervoor dat mannelijke geslachtskenmerken langzaam verdwijnen en vrouwelijke kenmerken ontstaan. In de praktijk betekent dit dat de gezichtsbeharing afneemt, de stem niet zwaarder wordt en de groei van het lichaam (in de lengte) beperkt. De vervrouwelijking houdt in: een zachtere huid, borstgroei, toenemende emotionaliteit en een veranderende vetverdeling in het lichaam.
Voor de transitie van vrouw naar man gebruiken trans mannen het hormoon testosteron, om het vrouwelijke lichaam wat mannelijker te maken. Dat resulteert in een lagere stem en er ontstaat meer haargroei op het gehele lichaam. Soms wordt een middel gebruikt om de menstruele cyclus te onderdrukken. Daarnaast dragen zij vaak een binder, een strak hesje die ervoor zorgt dat de borsten niet meer zichtbaar zijn.
Actrice en transgender Iris Amber Stenger (ze speelt de rol van Caro in de jeugdserie SpangaS!) wil dat er meer aandacht komt voor transgenders.
Hoe verloopt de geslachtsveranderende operatie?
Voor sommige transgender personen is het heel duidelijk: ze willen een geslachtsveranderende operatie ondergaan. Zodra zij minimaal een jaar bezig zijn met de hormoonbehandeling en ook de sociale transitie hebben doorlopen, bespreken zij de geslachtsveranderende operatie met hun arts. De geslachtsverandering gebeurt onder leiding van een plastisch chirurg. De artsen kijken samen of diegene in staat is om de ingrijpende operaties te ondergaan en bespreken de vervolgstappen.
Ik voel het niet als ombouwen. In mijn lichaam is een fout gemaakt en die moet worden hersteld.
Dave Rink, Gezondheid & Co
Voor trans mannen houdt de geslachtsveranderende operatie in dat de artsen een penis en balzak maken met het weefsel van de patiënt. Dit kan een metadoïoplastiek of een phalloplastiek zijn. Daarnaast verwijdert de arts de baarmoeder en de eierstokken. Voor trans vrouwen betekent deze zware ingreep dat de arts de penis en de balzak verwijdert. Daarna creëren zij een vagina.
Een transgender persoon kan kiezen welke operatie hij/zij/die als eerste wil ondergaan en een genitale ingreep is niet voorwaardelijk. Trans vrouwen kunnen kiezen voor een borstvergroting, een stemoperatie en het verwijderen van de adamsappel. Trans mannen kunnen de borsten laten verwijderen.
Ryan heeft de geslachtsveranderende operatie ondergaan. Hij heeft nu een penis. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Neemt de acceptatie van transgender personen toe?
Het aantal transgender personen, en daarmee ook het aantal mensen dat een transitietraject wil doorlopen, groeit hard. In 2008 melden ongeveer 200 transgender personen zich op de genderpoli. In 2016 zijn er maar liefst 700 nieuwe aanmeldingen. Een keerzijde van die groei: de wachttijden bij het VUmc lopen snel op. In 2017 stijgt de wachttijd van veertien naar zestig weken. Dit zorgt ervoor dat veel transgender personen de hormonen zelf aanschaffen door ze te kopen op internet, in het buitenland of via via. Ze willen niet langer wachten.
De zevenjarige Suus wordt vanaf nu ook op school aangesproken met haar meisjesnaam. Dat moet gevierd worden! De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
De laatste jaren is er meer aandacht voor genderdiversiteit en trans personen in de media, politiek en maatschappij. Steeds meer mensen durven er dan ook voor uit te komen dat hun biologische geslacht niet past bij hoe ze zich écht voelen. In Nederland spelen televisieprogramma’s zoals ‘Geslacht!’ met Raven van Dorst, ‘Hij is een zij’ en ‘Love me gender’ daar een grote rol in.
YouTuber Nikkie de Jager, online beter bekend als Nikkie Tutorials, wordt in 2020 overladen met positieve berichten als zij in een video bekend maakt dat zij transgender is.
Internationale coming outs, zoals van realityster Caitlyn Jenner - in 1976 nog gouden medaille winnaar op de tienkamp bij de Olympische Spelen - zijn belangrijk bij de acceptatie van transgender personen. Maar desondanks wordt er ook nog steeds lacherig over gedaan.
De Vlaamse VTM-verslaggever Bo van Spilbeeck gaat voortaan door het leven als vrouw. Presentator René van der Gijp persifleert haar en krijgt daar veel kritiek op.
Opvattingen over genderdiversiteit, waaronder transgender personen, zijn tussen 2012/2013 en 2019/2020 iets positiever geworden, maar de laatste jaren stil blijven staan. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Er zijn vooral meer mensen met positieve opvattingen (van 45% naar 60%) in plaats van neutrale opvattingen, maar het aantal mensen met negatieve opvattingen blijft ongeveer evenveel (ongeveer 10%). Transgender personen krijgen nog steeds vaak te maken met discriminatie, haat en geweld.
Heb jij hulp nodig? Of maak jij je zorgen over iemand uit je omgeving? Dan kun je (anoniem) contact opnemen met MIND Korrelatie via 0900 1450 of kijk op mindkorrelatie.nl om te chatten, e-mailen of WhatsAppen met een hulpverlener.
In het kort
In 1975 ziet de Nederlandse hormoonarts Louis van Gooren voor het eerst transseksuelen op het spreekuur in het VU Medisch Centrum. De eerste genderpoli in de wereld wordt geopend in Nederland.
Het is niet bekend hoeveel Nederlandse transgender personen er zijn. Soms leven transgender personen jarenlang met een genderidentiteit die niet bij hun biologische geslacht past.
Artsen en psychologen besluiten, middels een serie gesprekken en psychologische tests, of er sprake is van 'genderdysforie'. Na het vaststellen van deze diagnose kan een transgender persoon de transitie ingaan.
Tijdens de transitie worden veel gesprekken gevoerd met een psycholoog. Daarnaast gaat de hormonale behandeling van start (minimaal één jaar) en doorstaat een transgender persoon de sociale transitie. Na dit traject kan hij/zij/die beslissen over de geslachtsveranderende operatie en eventueel aanvullende operaties.
De genderneutrale discussie speelt regelmatig op. Nederland is daarin verdeeld. Sommigen vinden het een onnodige discussie en anderen zijn blij dat het onderwerp bespreekbaar wordt. Zij willen af van M of V.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
