Hoe werd Tonya Harding de meest gehate kunstschaatser?
Hoe werd Tonya Harding de meest gehate kunstschaatser?
Laatste update: 28-04-2023
Ze shockeert de chique schaatswereld eind jaren tachtig met moderne muziek en zelfgemaakte felgekleurde pakjes. Pas wanneer Tonya Harding in 1991 als eerste Amerikaanse vrouw de drievoudige axel uitvoert ligt de wereld aan haar voeten. Maar dan is ze plots verdacht als een man haar tegenstander vlak voor de Olympische Winterspelen van ’94 met een wapenstok op haar knieën slaat. Wie is Tonya Harding en hoe is zij uitgegroeid tot de meest gehate kunstschaatser?
Redacteur: Tess de Bruijn
Hoe werd Tonya Harding de meest gehate kunstschaatser?
Focus - 21 feb 2018 (05:43 min)
00:00
00:00
Het buitenbeentje in de wereld van de kunstschaats
Tonya Harding (1970) groeit op in een arm arbeidersgezin in Portland, de grootste stad van de Amerikaanse staat Oregon. Op haar derde staat ze voor de eerste keer op de schaatsbaan in het winkelcentrum in de buurt en is een natuurtalent.
De vader van Tonya is vrijwel niet in beeld en haar moeder, LaVona Golden, krijgt de dure schaatslessen maar net aan betaald. De schaatspakjes maken ze zelf en op de dag van de schoolfoto’s verschijnt Tonya ook in deze kleren. Zo heeft ze gratis foto’s om te verspreiden tijdens de wedstrijden.
De tienerjaren van Tonya zijn zwaar. Haar moeder drinkt veel en mishandelt haar zowel lichamelijk als psychisch. Ze wordt jarenlang gedrild en gekleineerd. Onder de blauwe plekken komt ze bij haar trainingen aan als haar moeder weer eens te veel heeft gedronken.
Zelfgemaakte pakjes
Tonya doet in haar tienerjaren mee aan kunstschaatswedstrijden en blijkt al snel veel sterker dan haar tegenstanders. Maar zo elegant als haar tegenstanders is ze niet.
Ze rookt, heeft een permanentje en is een opvallende verschijning binnen de keurige wereld van het kunstschaatsen.
Ze krijgt voor zowel haar gebrek aan elegantie als haar opvallende verschijning geregeld punten aftrek van de jury. Vaak moet Tonya haar pakjes nog even aan elkaar naaien vlak voor de wedstrijd of drukt ze met haar schaats, voordat ze het ijs op gaat, haar sigaret uit.
De schaatspakjes zijn niet elegant noch klassiek genoeg voor de jury. En de muziek vindt de jury ook veel te modern. Waar haar tegenstanders op Mozart schaatsen, schaatst Tonya op 'Wild Thing' van Tone Loc of de muziek van de film Jurassic Park.
Ze is totaal het tegenovergestelde van publiekslieveling en teamtegenstander Nancy Kerrigan. Nancy wint de jury voor zich met sierlijke bewegingen en mooie klassieke schaatspakjes. Typisch voor een uitvoering van Nancy is het sierlijk rijden op één been.
“Nancy Kerrigan heeft meer glamour dan Harding,” vat NRC samen. “Ze heeft een eeuwige grijs op haar gezicht, hetgeen in Amerika sterk wordt gewaardeerd en ze heeft een standaard Miss America uiterlijk”.
Driedubbele axel
Hoewel Tonya niet zo elegant is, is ze wel atletisch sterk gebouwd, sneller en sterker dan haar tegenstanders. “Ze springt als een man,” zeggen de commentatoren tijdens haar wedstrijden
Tijdens de Nationale Kampioenschappen van 1991 is ze de eerste Amerikaanse vrouw die de drievoudige axel succesvol uitvoert.
De Japanse Midori Ito is de enige vrouw ter wereld die haar voorgaat. “Ik had niets te verliezen,” zegt Tonya over de uitvoering in het interview erna.
De fee en de heks van het ijs
Ze zal in de jaren die volgen de drievoudige axel niet meer weten uit te voeren. De resultaten worden met het jaar slechter.
Op de Olympische Winterspelen in Lillehammer van 1994 moet het dan eindelijk gaan gebeuren. Tonya is dan 23, drie jaar later zal ze te oud zijn om nog kans op een Olympische prijs te maken.
Op 6 januari, vlak voor de Nationale Kampioenschappen van 1994, gebeurt er dan iets vreselijks. Na de training van Nancy Kerrigan slaat een onbekende man haar met een wapenstok op het been waar ze op balanceert. Nancy moet zich terugtrekken uit de competitie en Tonya wordt op 8 januari Nationaal Kampioen.
Binnen een paar dagen wijzen de pijlen naar Tonya. Haar ex, Jeff Gillooly, geeft zichzelf binnen een paar dagen aan bij de FBI en geeft toe de aanval gepland te hebben. Meteen staat de vraag centraal: speelt Tonya ook een rol bij deze aanslag en zo ja welke?
Ik was schuldig vanaf de dag dat het gebeurde
White trash
Ondertussen barst het mediacircus los. Tonya ontkent iets van de zaak af te weten, maar de kranten hebben haar eigenlijk al veroordeeld. “Ik was schuldig vanaf de dag dat het gebeurde,” vertelt Tonya in 2018 aan The New York Times.
Eind januari geeft Tonya tijdens een persconferentie toe dat ze na de aanslag op de hoogte is gesteld door haar ex. Ze heeft dit vervolgens wel voor de FBI verzwegen.
Een onderzoekscomité wordt ingesteld naar haar rol bij de aanslag, maar het Amerikaans Olympisch Comité ontzegt Tonya niet de toegang tot de Olympische Winterspelen in Lillehammer. Mede dankzij de inspanning van sponsor Nike.
Maar de publieke opinie liegt er niet om: in een enquête van CNN en USA Today geeft 52 procent van de Amerikanen aan dat het beter is als Tonya niet naar Lillehammer afreist. 72 procent van de ondervraagden gelooft dat Tonya achter de aanslag op Nancy zit.
Nancy Kerrigan herstelt snel van de stokslagen en vertrekt ook naar Lillehammer. In Nederland smullen de kranten van de affaire. “De fee en de heks van het ijs,” kopt het Algemeen Dagblad in het sportkatern van 23 februari 1994 in aanloop naar de wedstrijden.
De routine van Nancy verloopt goed. Van de blessure is vrijwel niets meer te zien en ze wint zilver. Tonya is te laat op het ijs en schaatst een slechte routine door een geknapte veter, zij eindigt op de achtste plaats.
Het proces en de veroordeling
Jeff Gillooly en de bodyguard van Tonya, Shawn Eckhardt, geven toe achter de aanslag te zitten. De twee mannen belanden net als de aanslagpleger Stant en chauffeur Smith in de gevangenis voor de aanslag.
Gillooly claimt tot de dag van vandaag dat Tonya bij de aanslag betrokken was. Maar hard bewijs hiervoor vindt de verdediging niet. Tonya krijgt in 1994 wel een taakstraf voor het achterhouden van de informatie.
Hierdoor is het gedaan met de carrière van Tonya. De schaatsbond verbant haar voor het leven als zowel schaatster als coach. De nationale kampioenstitel van 1994 ontnemen ze haar.
I, Tonya
In de jaren die volgen probeert Tonya tevergeefs toch een carrière op te bouwen. Ze heeft haar middelbare school nooit afgerond en de negatieve publiciteit en veroordeling werken niet mee. In 2002 begint Tonya aan een kortstondige bokscarrière.
Eind 2017 verschijnt de film I, Tonya in Amerika. De film vertelt het verhaal van de kant van Tonya en de verzachtende omstandigheden waarin we haar rol bij de aanslag moeten zien.
Niet iedereen is goed of slecht, ook Tonya Harding niet.
Margot Robbie
Niet langer wil Tonya gezien worden als enkel een dader. Ze ziet zichzelf als het slachtoffer van haar harde opvoeding in een slecht sociaal milieu. Nancy heeft om die reden ook nooit een excuus van Tonya ontvangen. Die klap op de knie pijnlijk? Tonya’s moeder worp een mes naar haar toe.
Margot Robbie vertolkt de rol van Tonya in de film en is hiervoor genomineerd voor een Oscar. Wat Margot Robbie van Tonya vindt? “Niet iedereen is goed of slecht, ook Tonya Harding niet.”
In het kort
Tonya Harding groeit op in een arm arbeidsgezin in Portland, Oregon.
De wilde Tonya Harding is een aparte verschijning in de keurige wereld van het kunstschaatsen.
In 1991 is Tonya Harding de eerste Amerikaanse vrouw die de drievoudige axel weet te voltooien, het hoogtepunt van haar schaatscarrière.
De ex van Tonya Harding en haar bodyguard laten vlak voor de Olympische Winterspelen van 1994 Shane Stant met een wapenstok op de knie van tegenstander Nancy Kerrigan slaan.
Tonya Harding geeft later toe dat ze na afloop van de aanslag op de hoogte is gesteld en dit verborgen heeft voor het onderzoeksteam.
Zowel Tonya Harding als Nancy Kerrigan doen uiteindelijk mee aan de Olympische Winterspelen van 1994. Nancy wordt tweede en Tonya achtste.
Tonya krijgt uiteindelijk een taakstraf voor haar rol bij de aanslag en de schaatsbond verbant haar voor het leven.
Eind 2017 verschijnt de film I, Tonya in Amerika die de verzachtende omstandigheden van Tonya’s rol in de aanslag op Nancy Kerrigan benadrukt.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
