Waarom krijgen sportvrouwen minder betaald?

Het verschil in prijzengeld is niet het enige obstakel voor King. Als ook veel vrouwentoernooien in het tennis worden afgeschaft, richt zij samen met andere tennissters in 1973 de Women's Tennis Association op. De organisatie behartigt de belangen van vrouwelijke tennissers en gaat wereldwijd vrouwentoernooien organiseren. Het luidt de professionalisering van het vrouwentennis in. Ook de Nederlandse Betty Stöve is betrokken bij de oprichting van de WTA. Stöve wint samen met Billie Jean King het dubbelspel op Wimbledon in 1972. 'Ik zeg altijd dat Betty die wedstrijd eigenlijk won, ze speelde bizar goed,' zegt Billie Jean King in de uitzending die Andere tijden sport maakte over Stöve en haar strijd voor meer waardering voor het vrouwentennis.

Billie Jean King blijft strijden voor gelijke betaling in het tennis profcircuit. King, die als een van de beste tennissters ooit wordt beschouwd, boycot om die reden in 1973 de US Open. Dat helpt. De US Open trekt, uitzonderlijk voor die tijd, het prijzengeld gelijk. Het zal dan nog meer dan 30 jaar duren, tot 2007, voordat Wimbledon, na nog eens stevig aandringen van proftennisser Venus Williams, de mannelijke en vrouwelijke winnaars hetzelfde bedrag overmaakt: £700.000. De winnaars van dat jaar: Venus Williams en Roger Federer.

Dat het beter gaat, blijkt ook uit twee onderzoeken van de BBC naar de ongelijke beloning in de sport in 2014 en in 2017. Het prijzengeld van 55 sporten wordt in die onderzoeken met elkaar vergeleken. In 2014 krijgen vrouwen in 30% van de onderzochte sporten minder betaald, in 2017 is dat percentage gedaald naar 17%.

Maar er zijn nog altijd sporten die een astronomische loonkloof tussen man en vrouw kennen. Sporten zoals voetbal, cricket en golf, waar, zo stelt Beatrice Frey van UN Women: 'een man miljardair kan zijn en een vrouw die hetzelfde doet niet eens een minimumloon verdient.' De miljardairs zijn te vinden op de jaarlijkse Forbes-lijst van best betaalde sporters. Voetballers Messi, Ronaldo en Neymar staan erop en Floyd Mayweather, de bokser van 285 miljoen. Hij is de best verdienende sporter ter wereld. Vrouwen op die lijst in 2018: geen. In 2017 bereikte Serena Williams nog plaats 51, maar verdwijnt een jaar later uit deze lijst vanwege het krijgen van een baby.

Veel vrouwelijke sporters verdienen nauwelijks genoeg om van te leven. Bijvoorbeeld wielrensters. De Cyclists Alliance, een organisatie die opkomt voor de belangen van vrouwelijke profs, vraagt haar leden naar hun inkomen. Van de ruim driehonderd wielrensters van over de hele wereld die aan het onderzoek deelnemen, meldt 17 procent dat zij geen salaris krijgen. En de helft meldt minder dan 10.000 euro per jaar te verdienen.

Vrouwensport moet je helemaal niet met mannensport vergelijken, vinden sommigen, het is anders. Zoals oud tennisprof Betty Stöve over haar eigen sport zegt: Ik heb nooit geloofd in het argument dat mannen meer horen te verdienen omdat ze langere partijen spelen. Is een boem-boem-servicegevecht van vijf uur tussen twee mannen boeiender dan een partij tussen twee vrouwen met prachtige rally’s die een uurtje duurt?' 

Of zoals golfer Anya Alvarez over haar sport stelt: 'Mannen kunnen harder slaan, maar vrouwen slaan vaak nauwkeuriger. Wat ze tekort komen in kracht, maken ze goed met finesse.' Alvarez haalt ook de Australische golfkampioen Geoff Ogilvy aan, die dit beaamt: 'Ik was altijd wat bevooroordeeld, vast mijn mannelijke ego dat in de weg zat, maar wat zijn er goede golfers gekomen, idioot getalenteerd. Lydia Ko is beter dan de meeste mannen. Ik durf inmiddels te zeggen dat vrouwen de bal echt dichterbij slaan.'

Cheryl Cooky, de Amerikaanse professor in Womens Gender and Sexuality Studies, concludeert uit onderzoek dat sportzender ESPN maar 3,2 procent van de zendtijd besteedt aan vrouwensport en dat het commentaar bij mannensporten flink afwijkt van de manier waarop vrouwensport wordt verslagen. De mannen kunnen op veel enthousiasme rekenen, woorden als 'thriller', 'sensationeel', 'ongelooflijk' en 'spectaculair' vallen vaak. Het commentaar bij een vrouwenwedstrijd is onderkoelder, zakelijker, soms bijna ongeïnteresseerd.

Ook onderzoekers van de Universiteit van Cambridge, die onderzoek doen op de Olympische Spelen in Brazilië in 2016, zien dat sportmannen drie keer zo vaak het onderwerp van gesprek zijn in de media als sportvrouwen. Dat 45% van de Olympische deelnemers vrouw is, doet daar niets aan af. Zij zien ook een verschil in taalgebruik. Als het over mannen gaat worden woorden gebruikt als 'sterk', ' fantastisch', 'winnen' en 'vechten'. Vrouwensport gaat vaker samen met heel andere woorden: 'getrouwd', 'ongetrouwd', 'proberen', 'meedoen'.

En wat als vrouwen alle wetten tarten en in een bepaalde sport beter presteren, meer publiek trekken en meer geld binnen brengen?

Antwoord: Dan krijgen ze toch minder betaald. Het vrouwenvoetbalelftal van de VS, met vedettes als Abby Wambach, Hope Solo, Alex Morgan en Carli Lloyd, wint 4 Olympische gouden medailles en wordt drie keer wereldkampioen. Het team trekt miljoenen kijkers en fans en verdient naar eigen zeggen jaarlijks 17 miljoen dollar voor de United States Soccer Federation. Veel meer dan de mannen. Die bereiken op het WK van 2014 slechts de achtste finales. De mannen krijgen voor deze prestatie negen miljoen dollar, de vrouwen voor hun wereldtitel slechts twee miljoen.

In Nederland gebeurt hetzelfde. Pas in 1971 krijgt vrouwenvoetbal een plek binnen de KNVB. Andere Tijden maakt in 2015 een uitzending over het eerste 'wilde' Zeeuwse vrouwenelftal dat nog niet met goedkeuring van de KNVB speelt. De vrouwen komen van heinde en verre op eigen kosten naar Zeeland om te trainen en moeten soms in de boomgaard spelen omdat er geen veld beschikbaar is.

Onesthetisch, ongepast en oninteressant. Woorden die gebruikt zijn om sport door vrouwen beoefend te omschrijven. Vrouwen zijn vaak te min bevonden in de oudere en meer recente sportgeschiedenis. Berucht is Billie Jean Kings battle met voormalige tennisprof Bobby Riggs. Die vindt dat vrouwen in de keuken thuishoren. Hij daagt King uit tot een tennisduel. Miljoenen mensen kijken in 1973 naar het live-verslag van de wedstrijd The Battle of Sexes. Riggs verliest. 

Billie Jean King gelooft niet dat het vanzelf gaat, de strijd voor gelijke betaling. Ze vindt dat vrouwen zich zelf ook los moeten maken van hun 'kruimelmentaliteit', dat je als vrouw te snel genoegen neemt met de kruimels die je krijgt toegeworpen. 'Je hoort het sportvrouwen vaak zeggen, "ik ben dankbaar dat ik mee mag doen", "ik doe het niet voor het geld." Maar ik zeg, we willen geen kruimels, we willen de hele taart en de kers er bovenop. Met geld eis je een plek in de maatschappij op, geld betekent aandacht en waardering. Geld is de taal die iedereen kent.'

De voetbalvrouwen durven nu ook voor een beter salaris te strijden. Aanvalster van Arsenal Vivianne Miedema bijvoorbeeld die in een interview met The Guardian pleit voor betere betaling van vrouwelijke voetballers en de Australische en de Deense voetbalvrouwen die staken om meer geld af te dwingen.

In 2017 gebeurt het ook voor het eerst dat voetballers hun inkomsten met voetbalsters delen: het Noorse mannenelftal levert geld in dat ten goede komt aan het Noorse vrouwelftal, zodat beide nationale teams hetzelfde salaris gaan verdienen. Een historisch moment. De voetbalbond in Nieuw-Zeeland volgt in 2018. Mannelijke en vrouwelijke internationals krijgen voortaan dezelfde wedstrijdpremies en portretrechten. Ook mogen de vrouwen vanaf nu businessclass vliegen. De KNVB besluit in 2022 de commerciële vergoeding voor de OranjeLeeuwinnen gelijk te trekken met de mannen van Oranje.