Wat is het jodendom?
Wat is het jodendom?
Laatste update: 12-12-2024
Het Jodendom is de godsdienst en cultuur die bij het Joodse volk hoort. Het is de oudste godsdienst waarbij mensen in één God geloven en bestaat zo’n 3.500 jaar. De Tora is de belangrijkste basis van het Jodendom. Deze heilige tekst bestaat uit 5 boeken met daarin onder andere de 10 geboden. Lees en bekijk hier meer over de basis van het Jodendom en de belangrijkste heilige teksten en regels.
Het Jodendom is uniek omdat het een godsdienst én een cultuur is. Er zijn godsdienstige Joden, niet-godsdienstige Joden, Joden die de tradities en de cultuur in stand houden en Joden die zich verbonden voelen met het Joodse volk en haar geschiedenis en het land Israël. Maar er zijn ook Joden die zich niet verbonden voelen met dit alles.
Het 'Joodse volk' betekent niet voor iedereen hetzelfde. Bekijk de hele aflevering van Het Beloofde Land (BNNVARA) via NPO Start.
Wat is de oorsprong van het Jodendom?
Volgens Joodse religieuze verhalen begint het Jodendom bij Avraham (Abraham). Hij wil het geloof in één God doorgeven. God sluit een verbond met Avraham. Daarin belooft God dat de mensen die van Avraham afstammen zullen uitgroeien tot een groot volk. Avraham, zijn zoon Jitschak (Izak) en zijn kleinzoon Ja’akov (Jakob) worden daarom de drie aartsvaders van het Joodse volk genoemd. Ze wonen in het land Kanaän, dat op de plek ligt van het huidige Israël en de Palestijnse gebieden.
Enkele generaties later wordt dit volk tot slaaf gemaakt in Egypte. Na een paar eeuwen eindigt de slavernij. Het volk trekt onder leiding van Mosjee (Mozes) door de woestijn om uiteindelijk naar het land Kanaän terug te keren. Tijdens deze woestijntocht ontvangt Mosjee van God de Tora. De Tora bestaat uit vijf heilige boeken. Daarin staat het verhaal van de schepping en de geschiedenis van het Joodse volk tot de terugkeer naar Kanaän. Ook is de Tora een wetboek met leefregels. Het hele volk is erbij als de Tora gegeven wordt. Dit moment wordt gezien als het ontstaan van het Joodse volk.
Tijdens Pesach herdenken Joden de bevrijding uit de slavernij en de uittocht uit Egypte. Presentator Ajouad neemt deel aan een Pesach-viering. Hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Wat is de geschiedenis van het Joodse volk?
Joden wonen in de Oudheid in het gebied dat we nu kennen als Israël en Palestina. Maar veel Joden zijn in de eeuwen rond het begin van de christelijke jaartelling verspreid over de hele wereld. Dit heet de Joodse diaspora. Dat komt onder andere door oorlog, vervolging en de verwoesting van de Tweede Joodse Tempel door de Romeinen in de heilige stad Jeruzalem.
Door de eeuwen heen krijgen Joden vaak te maken met vervolgingen en geweld vanwege hun Joods zijn. Ze worden bijna altijd en overal als vreemdeling gezien, nergens is er een echt thuis. Er zijn regelmatig vervolgingen en verbanningen. Antisemitisme (Jodenhaat) en vooroordelen vormen de basis van gewelddadige aanvallen op Joden, waarbij soms hele gemeenschappen worden uitgemoord. Dieptepunt van het antisemitisme is de Holocaust, ook wel Sjoa genoemd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) worden er 6 miljoen Joden in Europa vermoord.
Antisemitisme komt nog steeds veel voor. Een aantal Nederlandse Joden delen hun ervaringen in EenVandaag.
Waarin verschilt het Jodendom van andere religies?
Net als andere monotheïstische religies, gaat het Jodendom uit van één God die de wereld heeft gemaakt. Het is een God die er altijd was, is, en zal zijn en die allesbepalend is. Dat betekent dat er niets gebeurt zonder dat God het weet of wil. Joden bidden alleen tot God en niet tot tussenpersonen.
Berouw/zonde
De mens wordt volgens het Joodse geloof zonder zonden geboren. De mens heeft twee aangeboren neigingen: de neiging om goed te doen en de neiging om slecht te doen. Door de eigen vrije wil, die iedereen volgens het Jodendom heeft, krijgt elk mens de mogelijkheid om keuzes te maken. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen daden. Bij oprecht berouw over je zonden is vergeving door God mogelijk, als de relatie met je medemens eerst goed is gemaakt.
Een rabbijn kan je niet vergeven voor je zonden, alleen God kan dat. Bekijk de hele aflevering van Kijken in de Ziel via NPO Start.
Ziel en leven na de dood
De Nesjama is de ziel van de mens. Deze heeft volgens het Jodendom een stukje goddelijkheid en is daarom onsterfelijk. Dit in tegenstelling tot het lichaam, dat wel sterfelijk is. Het menselijke verstand is beperkt en daarom is het niet mogelijk voor mensen om het goddelijke te begrijpen. Het Jodendom gelooft in leven na de dood, maar houdt zich vooral bezig met het leven hier op aarde.
Bekeren
Het Joodse geloof gaat er niet van uit dat andere mensen moeten worden bekeerd tot het Jodendom. Je bent Joods door geboorte uit een Joodse moeder. Niet-Joden kunnen wel Joods worden, als ze dat willen, maar dat is vaak een lang traject.
Wat zijn de heilige teksten van het Jodendom?
Het Joodse volk wordt ook wel het volk van het boek genoemd. Kritisch zijn, samen leren en vragen stellen om steeds meer kennis te krijgen van de Joodse geschriften staan centraal in het Jodendom. Je raakt nooit uitgeleerd.
Allereerst is er de Tanach (het Oude Testament). Dit is een afkorting van Tora, Neviiem (profeten) en Ketoeviem (geschriften). De Tora met daarin de 10 geboden is de belangrijkste basis van het Jodendom. De Tora zijn de eerste vijf boeken van de Tanach, ook wel de vijf boeken van Mozes genoemd.
In elke synagoge (een Joods gebedshuis) staat een Torakast met één of meer Tora-rollen. Deze kast staat altijd richting Jeruzalem. Het verhaal hierachter is dat koning Sjelomo (Salomo) ooit een Tempel bouwde in Jeruzalem voor het Joodse volk. Toen deze in gebruik werd genomen vroeg Sjelomo aan God of Hij de gebeden van alle Joden die richting Jeruzalem bidden wil verhoren. Vandaar dat Joden richting Jeruzalem bidden. In veel gebeden wordt de hoop uitgesproken terug te keren naar Jeruzalem.
De opperrabbijn laat een Torakast met Tora-rollen zien in een synagoge. Bekijk de hele aflevering van #AJOUAD via NPO Start.
Dan is er de Misjna. Dit is een aanvulling op de Tora. Oorspronkelijk is de Misjna mondeling doorgegeven, maar in de 2e eeuw werd het opgeschreven. Een onderdeel van de Misjna is Pirkee Avot (Spreuken der Vaderen): een verzameling uitspraken en Joodse levenslessen. Een voorbeeld hiervan is:
Ben Zoma zegt: Wie is wijs? Hij die van iedereen leert! Wie is rijk? Hij die tevreden is met zijn deel!
De Talmoed bestaat uit de Misjna en de Gemara. Dat laatste is een enorm boekwerk met discussies tussen Joodse geleerden tijdens de jaren 200 tot 500. De discussies gaan over filosofie, godsdienst, rechtspraak, geschiedenis, politiek, handel, maatschappelijke problemen en allerlei andere onderdelen van het leven. Conclusies die voortkomen uit deze discussies heten de Halacha (de ‘weg’ die gegaan wordt). Op basis hiervan schrijft de Joodse wetgeleerde Joseef Karo in het begin van de 16e eeuw de Sjoelchan Aroech (Gedekte tafel). Daarin staan de Joodse leefregels in makkelijkere taal.
Na afsluiting van de Talmoed rond het jaar 500 verzamelen rabbijnen (Joodse wetsgeleerden) over de hele wereld de vragen over Joodse onderwerpen die aan hen gesteld zijn. Deze vragen en de antwoorden daarop geven ze uit. Die boeken heten de Sjeëlot oetesjoevot (vragen en antwoorden) of responsa.
Wat zijn de belangrijkste regels?
Er staan 613 leefregels in de Tora. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
Koosjer eten
Volgens de Tora mogen Joden alleen voedsel eten dat Koosjer is. Dat betekent dat het is toegestaan volgens de regels. Er zijn speciale winkels die koosjere producten verkopen en er bestaat een lijst van het NIK (Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap) met toegestane producten die verkrijgbaar zijn in de supermarkt.
Een aantal regels op een rij:
- Landdieren moeten herkauwen en gespleten hoeven hebben. Rundvlees, schapenvlees en geitenvlees mogen dus gegeten worden, en varkensvlees en paardenvlees bijvoorbeeld niet.
- Het vlees moet koosjer geslacht zijn. Dat is een speciale manier van ritueel slachten waarbij het dier zeer snel sterft.
- Waterdieren moeten zichtbare vinnen en schubben hebben. Zoals zalm, haring en kabeljauw.
- Van vogels wordt genoemd welke niet koosjer zijn. Kip, eend, kalkoen, fazant en duif mogen wel gegeten worden.
- Het eten van schaal- of schelpdieren, insecten, reptielen en amfibieën is niet toegestaan.
- Het eten van bloed is verboden.
- Het is niet toegestaan om eten waar melk in zit samen te eten met vleesproducten.
- Alle groenten, fruit en onbewerkte noten zijn toegestaan.
Sjabbat
Volgens het Joodse geloof creëerde God de wereld in 6 dagen. Op de zevende dag rustte Hij. Ter herinnering hieraan viert het Joodse volk wekelijks de Sjabbat (Sabbat). Op deze dag wordt ook de bevrijding van de slavernij in Egypte herinnerd.
De Sjabbat begint op vrijdagavond vlak voor zonsondergang en duurt tot de zonsondergang op zaterdagavond. Het is niet toegestaan op deze dag te werken of te creëren. Elektrische apparaten, zoals de televisie, radio, laptop of telefoon, worden op Sjabbat niet gebruikt. De Sjabbat zorgt voor een ‘time-out’ van het drukke dagelijkse leven. Het is een rustdag waarop veel vrienden en families bij elkaar komen om te eten, met elkaar in gesprek te gaan en tijd te nemen voor elkaar. Ook wordt de synagoge (Joods gebedshuis) op Sjabbat regelmatig bezocht.
Twee rabbijnen vertellen over Sjabbat: "Het heeft niks te maken met rust in de betekenis van slapen. Het is een dag die anders is dan doordeweeks, een dag van spiritualiteit." Bekijk de hele aflevering van Kijken in de Ziel via NPO Start.
Kalender
De Joodse jaartelling begint bij de schepping van de wereld. De Joodse kalender is gebaseerd op het maanjaar. Een maanjaar heeft 11 dagen minder dan een zonnejaar. In een schrikkeljaar van het zonnejaar is er 1 extra dag, in een schrikkeljaar van het maanjaar is er 1 extra maand. Joodse feestdagen hebben daarom geen vaste datum in de ‘gewone’ kalender, maar verschuiven een beetje. Ze vallen wel elk jaar in hetzelfde seizoen.
Feestdagen
Het Jodendom kent veel feestdagen en enkele treurdagen. Stuk voor stuk herinneren ze aan bijzondere gebeurtenissen uit de Joodse geschiedenis. Elke feestdag (en treurdag) heeft zijn eigen verhaal, zijn eigen voorschriften en tradities.
Voorbeelden van feest- en treurdagen
- Rosh Hasjana: Joodse Nieuwjaar, een feest in de herfst op het moment dat de oogsten binnen zijn. Joden wensen elkaar een goed en zoet jaar toe en eten vaak appeltjes met honing.
- Jom Kipoer: De Grote Verzoendag, waarin zuivering van lichaam en geest centraal staan.
- Soekot: Het Loofhuttenfeest, een 7-daags feest waarin de tocht door de woestijn herinnerd wordt.
- Pesach: Een 7- of 8-daags feest waarin Joden de uittocht uit Egypte en de bevrijding uit de slavernij herdenken. In deze video ontdek je meer over Pesach.
- Tisja Be'av: Een rouwdag waarin meerdere rampen uit de Joodse geschiedenis worden herdacht en mensen vasten.
- Chanoeka: Het ‘feest van de lichtjes’, een 8-dagen durend feest om de bevrijding van de heilige tempel in Jeruzalem vieren.
Tijdens Chanoeka wordt gevierd dat het goede het kwade zal overwinnen. Dit vieren Joden door cadeautjes, samen eten en door elke dag een kaars aan te steken. Bekijk de hele aflevering van De Eerste Avond (EO) via NPO Start.
Synagoge
Een synagoge (huis van samenkomst) is een gebedshuis voor Joden. Joden hebben de plicht om 3 keer per dag te bidden. Alle gebeden zijn in het Hebreeuws. Jongens en mannen dragen tijdens het gebed (of vaker) een keppel of hoed op hun hoofd. Dat herinnert aan de hogere goddelijke macht.
In het kort:
Het Jodendom is de godsdienst en cultuur die bij het Joodse volk hoort. Het is de oudste godsdienst waarin mensen geloven in één God en bestaat zo’n 3.500 jaar.
Joden wonen in de Oudheid in het gebied dat we nu kennen als Israël en Palestina, maar verspreiden zich over de wereld vanwege vervolgingen en de verwoesting van een Joodse tempel in Jeruzalem.
De belangrijkste basis van het Jodendom is de Tora. Daarin staan het verhaal van de schepping, de ontstaansgeschiedenis van het Joodse volk en de Joodse leefregels.
In de Tora staan 613 leefregels, bijvoorbeeld over koosjer eten, de sjabbat (rustdag), de Joodse kalender, feestdagen en gebeden.
En je weet het!
Anderen het laten weten?