Wat is de islam?
Wat is de islam?
Laatste update: 19-02-2025
De islam is een van de grootste religies ter wereld. Bijna 2 miljard mensen zijn moslim. Het is niet alleen een geloof, maar ook een beschaving. Dat wil zeggen een manier van leven die mensen beïnvloedt op allerlei gebieden, zoals kunst, architectuur, familie, wetten, samenleving en het dagelijkse leven. Ontdek hier meer over de geschiedenis, basis en belangrijkste praktijken van de islam.
Redacteur: Christian Lange
Als religie biedt de islam richtlijnen over welke rituelen moslims moeten doen en wat ze moeten geloven. Maar de islam is voor veel mensen ook een manier van leven. Het gaat niet alleen over de relatie die je hebt met God, maar ook over hoe mensen met elkaar omgaan, de organisatie van samenlevingen, de vorming van wetten en de ontwikkeling van kunst en wetenschap. Zo heeft de islam grote bijdragen geleverd aan verschillende gebieden, zoals literatuur, wiskunde, astronomie, filosofie en geneeskunde.
De islam is een beschaving die diepe wortels heeft in verschillende culturen en gemeenschappen wereldwijd. Maar er zijn ook grote verschillen tussen islamitische samenlevingen. Bijvoorbeeld als je kijkt wat het moslim-zijn inhoudt, hoe streng men met religie en ongeloof omgaat, en in hoeverre islamitische regels het dagelijkse leven bepalen.
Hoe is de islam ontstaan?
De islam ontstaat in de 7e eeuw in het Arabische schiereiland, in het gebied dat nu Saoedi-Arabië is. Centraal hierbij is de profeet Mohammed. Hij wordt geboren in de stad Mekka rond 570 na Christus. Volgens de islamitische religieuze verhalen krijgt Mohammed op 40-jarige leeftijd bezoek van de engel Gabriël, die hem een boodschap van God (‘Allah’ in het Arabisch) overbrengt. Deze boodschap wordt later, na de dood van Mohammed, verzameld in de Koran. Dat is het heilige boek van de islam.
De boodschap van de Koran is dat er slechts één God is en dat Mohammed de laatste profeet is die door God is gestuurd om de mensen te leiden. Daarnaast roept de Koran op tot rechtvaardigheid en goed gedrag. En voorspelt de Koran beloning of straf voor de mensen in het hiernamaals.
Tijdens de Hajj gaan moslims op bedevaart naar Mekka, de geboortestad van Mohammed. Randy vertelt over deze bijzondere ervaring in Naar Mekka, verhalen van de Hadj (NTR).
Mohammeds optreden trekt steeds meer aanhangers, maar veroorzaakt ook veel verzet van de heersende elite in Mekka. Zij zien de Mohammed-beweging als een bedreiging voor hun macht. Uiteindelijk, in het jaar 622, migreren Mohammed en zijn volgelingen naar Medina. Dit staat bekend als de Hijra en is het begin van de islamitische jaartelling. In Medina vestigen ze hun gemeenschap.
Na de dood van Mohammed in 632 na Christus (in het jaar 10 na de Hijra) breidt de islam zich razendsnel uit naar andere delen van het Midden-Oosten, Noord-Afrika, en later naar Azië en Europa. Het huidige Spanje bijvoorbeeld is eeuwenlang een islamitisch rijk, tot aan het einde van de 15e eeuw (de 9e eeuw van de Hijra-kalender). Vandaag de dag is de islam de snelst groeiende religie ter wereld.
Wat zijn de heilige teksten van de islam?
De centrale heilige tekst van de islam is de Koran. Moslims zien de Koran als het woord van God, dat via de engel Gabriël aan Mohammed is overgebracht. De Koran bestaat uit 114 hoofdstukken (soera’s) die allerlei onderdelen van het leven behandelen: geloof, geschiedenis van volkeren, ideeën over het eind der tijden, goed gedrag en spirituele wijsheid. Ook staan er in de Koran wetten, zoals het verbod op wijn. Maar de Koran is geen volledig uitgewerkt wetboek.
Er zijn verschillende manieren om de Koran te interpreteren. Bijvoorbeeld door hem letterlijk of minder letterlijk te begrijpen, door bepaalde passages voorrang te geven over andere passages, of door woorden en uitdrukkingen op verschillende manieren uit te leggen en te vertalen.
Twee imams vertellen of ze de Koran letterlijk nemen. Alle interviews van Kijken in de ziel (NTR) met religieuze leiders zie je op NPO Start.
Naast de Koran is het voorbeeld van de profeet Mohammed (en in sjiitische stromingen ook van zijn directe nakomelingen, de Imams) ook een belangrijke bron van de islam. In de Hadith staan verhalen over de uitspraken en daden van Mohammed, die zijn volgelingen hebben opgeschreven. De Hadith wordt beschouwd als een belangrijke bron van islamitische wet en ethiek.
Niet alle verhalen worden als even authentiek gezien. Verschillende stromingen in de islam hebben dan ook hun eigen Hadith-verzamelingen die zij authentiek vinden. Daarnaast kan je verschillende eigenschappen van Mohammed benadrukken. Bijvoorbeeld door hem vooral neer te zetten als vader en echtgenoot, als spirituele leider, als sociaal-activist of als politicus en wetgever.
Waarin verschilt de islam van andere religies?
De islam verschilt van andere religies op veel manieren, al zijn er ook overeenkomsten. Belangrijk is dat er in de islam slechts één God is. Dit geloof in één God heet monotheïsme en is ook de basis van het jodendom en het christendom. Wel heeft de islam zijn eigen invullingen en interpretaties daarvan. Zo wordt Jezus (Isa) binnen de islam gezien als een profeet, maar niet als de Zoon van God (zoals in het christendom).
Iris spreekt de Shahada uit. Daarin zeg je dat er geen god is behalve God en dat Mohammed Zijn boodschapper is. Bekijk alle afleveringen van de serie Bekeerd (NTR) op NPO Start.
Ook de manier waarop de islam de wet en de morele regels behandelt is uniek. Volgens veel (maar lang niet alle) moslims hoort de sharia de basis te zijn voor wetgeving. Dit is een belangrijk verschil met tradities waarin religie en de staat en wetgeving gescheiden zijn.
Sharia
De sharia is de islamitische wet en ethiek. Het is gebaseerd op de Koran en de Hadith, en op de wetten en normen die moslim-juristen uit deze twee bronnen hebben afgeleid. Meer over de Sharia vind je hier.
Verder is de islamitische gebedspraktijk heel gestructureerd en ritueel. Vrome moslims bidden 5 keer per dag op vastgestelde tijden, wat een belangrijk onderdeel is van hun dagelijks leven. Maar er bestaan in de islam verschillende vormen van vroomheid, van strikt tot minder strikt.
"Een gebed zie ik als een reflectiemoment, vooral op jouw band met God." Alle afleveringen van Kijken in de ziel (NTR) kan je kijken op NPO Start
Wat zijn de belangrijkste praktijken van de islam?
De islam kent een aantal basisregels en verplichtingen. Deze worden soms ook wel de ‘5 zuilen’ genoemd:
- Shahada: De geloofsgetuigenis. Dit houdt in dat je hardop uitspreekt dat er geen god is behalve God en dat Mohammed de boodschapper van God is.
- Salah: Het gebed. Moslims voeren deze meerdere keren per dag uit op vastgestelde tijden.
- Zakat: Het geven van aalmoezen aan mensen in armoede. Het gaat om grofweg 2,5% van iemands inkomen.
- Sawm: Het vasten tijdens de maand ramadan, waarbij moslims van zonsopgang tot zonsondergang niets eten of drinken.
- Hajj: De bedevaart naar Mekka. Moslims moeten die minstens één keer in hun leven maken, als ze de middelen hebben om dit te doen.
Arash en Shora vertellen wat de ramadan voor hen betekent. Bekijk de hele aflevering van Het ramadangevoel (NTR) op NPO Start.
Naast deze 5 zuilen zijn er allerlei andere ethische en juridische regels en richtlijnen. Die gaan bijvoorbeeld over familie, geldzaken en andere onderdelen van het dagelijks leven. Zo krijgen moslims bijvoorbeeld het advies om alcohol, varkensvlees en woeker te vermijden. En om respect te hebben voor ouders en ouderen.
Wat zijn grote stromingen binnen de islam?
De islam kent verschillende stromingen. De twee grootste zijn het soennisme en het sjiisme. Deze twee stromingen verschillen vooral in hun opvattingen over de opvolging van de profeet Mohammed.
- Soennisme: De meerderheid van de moslims wereldwijd (ongeveer 85-90%) is soennitisch. Soennieten geloven dat de leider van de islamitische gemeenschap, de kalief, gekozen moet worden uit de beste en meest geschikte mensen. Het maakt niet uit van wie deze leiders afstammen. De eerste vier kaliefen, die kort na de dood van Mohammed regeerden, worden door soennieten gezien als legitieme leiders.
- Sjiisme: Sjiieten vormen de tweede grote stroming binnen de islam. Zij geloven dat de leiding van de islamitische gemeenschap aan het begin van de islam binnen de familie van de profeet Mohammed had moeten blijven. Zij zien daarom de eerste kaliefen niet als rechtmatige opvolgers, met uitzondering van Ali, de neef en schoonzoon van Mohammed. Sjiieten beschouwen Ali en zijn nakomelingen als spirituele en politieke leiders.
In de loop der eeuwen zijn er naast soennitische rijken ook sjiietische rijken geweest. Vandaag de dag is Iran het grootste land ter wereld dat grotendeels sjiietisch is. Op veel plekken zijn er politieke spanningen tussen soennieten en sjiieten, zoals in Irak of in Jemen. Meer over deze spanningen vind je in dit artikel over soennisme en sjiisme.
Een andere stroming, het soefisme, snijdt dwars door het soennisme en het sjiisme heen. Zo zijn er soennitische maar ook sjiitische soefi’s. Soefi’s benadrukken de innerlijke ervaring, de liefde tussen de gelovige en God. Vaak hebben ze bepaalde rituele praktijken zoals gezamenlijke muziek en dans.
Arno Reijers, soefi bij de soefitempel in Katwijk, vertelt wat het soefisme hem heeft gebracht: "Ik denk dat ik gevonden heb wat uiteindelijk iedereen zoekt." De hele aflevering van Iedereen verlicht (NTR) over soefisme zie je hier.
In het kort:
De islam is een religie, maar ook een beschaving die diepe invloed heeft en heeft gehad op de wereld.
De islam is ontstaan in de 7e eeuw na Christus in het Arabische schiereiland en heeft zich sindsdien verspreid over de hele wereld.
De Koran en het voorbeeld van de profeet Mohammed, wat in de Hadith staat, zijn de belangrijkste heilige teksten van de islam.
De islam verschilt op een aantal manieren van andere religies, vooral in de nadruk op strikt monotheïsme en de rol van de sharia in het dagelijks leven.
De grootste stromingen van de islam zijn het soennisme en het sjiisme. Hoewel er verschillen zijn, delen alle moslims de basisprincipes van het geloof en van de religieuze praktijk.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
