Wat is het christendom?
Gepubliceerd: 16-10-2017
Laatste update: 29-03-2024
Van feestdagen tot de manier waarop we onze doden begraven: de Nederlandse cultuur is gevormd door het christendom. In Nederland zwakt de populariteit van het geloof af, maar het christendom blijft met 2,5 miljard aanhangers wereldwijd de grootste religie op aarde. Wat is de oorsprong van dit geloof en hoe christelijk is Nederland nog?
Redacteur: Eva Munnik
Wie zijn God en Jezus?
Christenen geloven in dezelfde God als joden: één God die hemel en aarde geschapen heeft. Hij doet dat in zeven dagen. Vervolgens maakt hij het paradijs, de tuin van Eden.
Nonnen vertellen hoe God de mens schiep in Pauw: eerst Adam en dan Eva. De rest van het gesprek zien? Kijk op NPO Start.
Door de zonde – ongehoorzaam zijn aan God – zijn de mensen van God gescheiden geraakt. Daar komt Jezus in beeld. Christenen geloven dat God zijn eniggeboren zoon naar aarde stuurt om de band met de mens te herstellen. Jezus Christus staat centraal in het christendom en daarom ontleent de religie haar naam aan hem.
Jezus zou zijn geboren uit de maagd Maria. Zij is destijds verloofd met Jozef, een timmerman, maar haar kind is verwekt door de Heilige Geest. De Heilige Geest is voor veel leken een lastig begrip. Christenen geloven in één God maar spreken wel van de drie-eenheid God, Jezus en de Heilige Geest. God is de Vader, Jezus de Zoon en de Heilige Geest is de Geest van God (zowel de Vader als de Zoon) op aarde en in mensen.
Als Maria hoogzwanger is, zijn Jozef en zij op reis. De Romeinse keizer wil een volkstelling en heeft iedereen bevolen om terug te keren naar zijn of haar geboorteplaats en zich te registreren. In Bethlehem slapen ze in een soort stal, omdat de herberg vol is. Daar wordt Jezus geboren.
Een kerststalletje met het kindje Jezus in de kribbe.
Hoe was het leven van Jezus?
Jezus leeft tweeduizend jaar geleden in het gebied dat nu Israël is. In die tijd heet het Palestina en is het een Romeinse provincie. In Palestina wachten joden op een messias. Jezus van Nazareth is een charismatische profeet, hij trekt door het land en vertelt over het Koninkrijk van God. Terwijl de mensen destijds geloven dat Gods Koninkrijk op aarde nog moet komen, beweert Jezus dat het al begonnen is. Hij is een pionier dus, maar zo zijn er in die tijd meer rondtrekkende predikers.
Jezus heelt een blinde man.
De Bijbel beschrijft hoe Jezus mensen geneest van ziekte. Hij predikt vooral naastenliefde en vergevingsgezindheid samen met twaalf leerlingen, zijn apostelen. De Romeinen, de machthebbers, vinden Jezus een onruststoker. Uiteindelijk veroordelen zij hem, op aandringen van de joodse geestelijken, tot de dood door kruisiging.
Jezus is dan ongeveer 33 jaar oud. Drie dagen na zijn dood is zijn graftombe opeens leeg. Gelovigen geloven dat Jezus na zijn kruisiging is verrezen uit de dood en nog meer wonderen heeft verricht. Zij noemen hem ‘de Christus’ wat verlosser en zoon van God betekent. Christenen geloven dat Jezus’ dood een offer is, God laat zijn eigen zoon een langzame en pijnlijke dood aan het kruis sterven om weer dichter tot de mensheid te komen. Dat Jezus sterft voor de zonden van de mens en weer is opgestaan vieren christenen op het belangrijkste christelijke feest van het jaar, namelijk Pasen.
De lijdensweg van Jezus Christus is eeuwen later op verschillende manieren uitgebeeld door kunstenaars en musici. Meest bekend is de Matthäus Passion van Bach.
Jaarlijks wordt het evenement 'The Passion' gehouden, een muzikale opvoering over het leven van Jezus. De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start.
Hoewel het niet onomstotelijk is bewezen, denken de meeste wetenschappers dat Jezus echt bestaan heeft. Dat baseren ze niet alleen op de teksten uit de Bijbel, maar ook op niet-christelijke bronnen uit de oudheid. Zo wordt Jezus genoemd door Romeinse historici en Joodse geschiedschrijvers uit de eerste eeuwen van onze jaartelling.
In het begin schiep God de hemel en de aarde.
Uit Genesis, het eerste boek van de Bijbel.
Wat gebeurde er na Jezus’ dood?
In de 150 jaar na Jezus’ dood wordt het leven van Jezus opgeschreven in de eerste vier boeken van het Nieuwe Testament: de evangeliën van Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes. Men gaat ervan uit dat deze biografieën van Jezus redelijk betrouwbaar zijn. Het Nieuwe Testament bevat verder de Handelingen van de Apostelen, brieven van Paulus, Petrus, Jakobus en Johannes en het boek Openbaring. Samen met het Oude Testament vormt het Nieuwe Testament de Bijbel, het heilige boek van de christenen.
Het eerste deel van de Bijbel, het Oude Testament, delen christenen met joden. Het boek Genesis, onderdeel van het Oude Testament, beschrijft onder meer de schepping van de aarde. Genesis en andere delen van het Oude Testament gaan over de geschiedenis van het joodse volk.
Priester Antoine Bodar heeft een flinke verzameling Bijbels in zijn bibliotheek. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Het christendom wordt na Jezus’ dood erg populair. De vergevende leer zonder discriminatie van volk of stand trekt mensen aan. Eerst verzetten de Romeinen zich hevig, keizer Nero vervolgt christenen zelfs. Maar uiteindelijk erkent het Romeinse rijk in 311 na Christus het christendom, al worden de aanhangers daarna nog steeds vervolgd. In 381 wordt het christendom de staatsgodsdienst van het Romeinse rijk. Maar niet iedereen wordt christen. Zo bestrijdt Karel de Grote in Europa een kleine vierhonderd jaar later (vanaf 765) fanatiek zijn grote vijanden zoals de Saksen, die ongelovig zijn. Paus Leo III beloont hem in 800 door hem tot keizer te kronen.
Wat betekent het christendom tegenwoordig?
Het christendom is met 2,5 miljard gelovigen de grootste religie ter wereld. De helft van alle christenen in de wereld is rooms-katholiek. Hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk is de paus. Hij is bisschop van Rome en ook staatshoofd van Vaticaanstad. Volgens de katholieken is de paus plaatsbekleder van Christus op aarde.
Nederlanders bezoeken de paus in Vaticaanstad. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Het kruis is het belangrijkste christelijke symbool. Jezus werd aan een kruis gehangen om te sterven, maar is daarna – zo geloven christenen – weer opgewekt uit de dood. Het kruis is dus een teken van hoop, het geloof in leven na de dood. Daarnaast is er het visje dat je soms achterop auto’s ziet en die sommige christenen tonen omdat ze trots zijn op hun geloof. In de Romeinse tijd toen christenen nog vervolgd werden, was dit symbool namelijk een geheim teken waaraan christenen elkaar konden herkennen.
Het visje staat voor ‘Ichtus’, wat vis betekent in het Grieks, maar het is ook de afkorting van Iesous Christos, Theou Yios Soter. Deze Griekse tekst betekent ‘Jezus, Christus, Zoon van God, Redder.’
De heiligste rituelen zijn de sacramenten. Om christen te worden moet je bijvoorbeeld gedoopt worden. Een dominee of priester giet dan water over het hoofd van een kind – maar in sommige stromingen ook een volwassene – en zegt ‘Ik doop je in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest’. Op zondag gaan veel christenen naar de kerk om te bidden, zingen en te luisteren naar een preek van een dominee of priester. De kerk beschouwen ze als het huis van God.
Ruim een derde van alle christenen is protestants. Het protestantisme komt op in de zestiende eeuw. De ‘ketters’ vinden dat de kerk te elitair is en zich te veel met macht en verrijking bezig houdt. De rebelse theoloog Maarten Luther benadrukt dat mensen leven van de genade van God en niet van hun eigen verdiensten. Steeds meer mensen volgen hervormers als Luther en Calvijn. Dat mondt uiteindelijk uit in de beeldenstorm in 1566 en tot een afsplitsing van de kerk.
De derde grote stroming is het oosters-orthodoxe christendom. Deze vorm ontstond in de elfde eeuw en wordt vooral aangehangen in Oost-Europa. Oosters-orthodoxe christenen hebben meer gemeen met katholieken dan protestanten, maar zij erkennen de paus niet. Hun leider is de bisschop van Constantinopel. Verder zijn er nog veel kleinere stromingen en substromingen.
Hoe christelijk is Nederland nog?
Zo'n veertig procent van de Nederlanders is naar eigen zeggen religieus. Zo'n 18 procent daarvan noemt zichzelf katholiek. Bijna 14 procent noemt zichzelf protestants en 5% moslim. Maar de meesten gaan niet naar de kerk. Duizenden kerken sluiten de komende jaren de deuren omdat er op zondagen amper meer iemand komt.
Welvaart en wetenschap zijn volgens Andries Knevel de belangrijkste redenen voor de afname van het aantal kerkgangers. De rest van het gesprek zien? Kijk op NPO Start.
Toch is en blijft de Nederlandse cultuur sterk gebaseerd op de christelijke traditie. Hoe wij omgaan met onze doden bijvoorbeeld: een uitvaart na drie tot zes dagen, een kist met de dode en kaarsen bij de dienst. We hebben nog steeds christelijke scholen, omroepen, politieke partijen en welzijnsorganisaties. En natuurlijk Sinterklaas, een van oorsprong christelijke heilige.
We vieren – of zijn in elk geval meestal vrij met – christelijke feestdagen. Met Kerstmis, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren hoeven veel Nederlanders niet te werken. In de tijd voor Pasen luisteren duizenden Nederlanders in concertzalen en kerken naar de Matthäus Passion, het muziekstuk dat Bach schreef over de lijdensweg van Jezus.
In het kort
Jezus leeft tweeduizend jaar geleden in het gebied dat nu Israël is. Hij is een charismatische profeet die door het land trekt en vertelt over het Koninkrijk van God.
De Romeinen veroordelen Jezus tot de dood door kruisiging. Christenen geloven dat Jezus’ dood een offer is: hij stierf voor de zonden van de mens.
Het christendom wordt na Jezus’ dood erg populair. De Romeinen vervolgen christenen aanvankelijk, maar roepen het christendom uiteindelijk tot staatsgodsdienst uit.
De helft van alle christenen in de wereld is rooms-katholiek. Een derde is protestants en de laatste grote stroming is het oosters-orthodoxe christendom.
Het christendom draait om naastenliefde: het helpen en niet veroordelen van anderen. Veel christenen proberen het voorbeeld van Jezus te volgen.
