Waarom is de Syrische president Assad nog steeds aan de macht?

Veel Syriërs kennen alleen maar een Assad als president. Het presidentschap van Syrië is namelijk al jaren een soort familiebedrijf. De huidige president, Bashar al Assad (geboren op 11 september 1965), kwam aan de macht in 2000, als opvolger van zijn overleden vader die al vanaf 1971 president van Syrië was.

Bashar straalt tijdens zijn eerste jaren als president optimisme uit en wekt hij de indruk dat hij met minder harde hand dan zijn vader zal regeren. Hij zorgt voor iets minder strenge regels op het gebied van vrijheid van meningsuiting en de pers. 

Dat hoopten veel mensen in het begin wel. Maar Bashar komt in dezelfde staatsstructuur terecht die vooral is ingericht om de familie Assad aan de macht te houden en niet per se om de bevolking van dienst te zijn. De Assads maken onderdeel uit van de alawitische minderheid in Syrië. De familie is bang dat de grote soennitische meerderheid (zo'n 74 procent van de bevolking) de macht komt opeisen. Zoiets is al eens gebeurd tijdens het regime van vader Assad. In 1982, in de stad Hama, slaat het regime dan een opstand met veel geweld neer. Veel mensen verdwijnen in de martelkamers van een van de vele staatsveiligheidsdiensten die de bevolking al jaren onderdrukken. De paranoia van het Syrische regime is overigens zo groot dat sommige veiligheidsdiensten ook weer andere veiligheidsdiensten in de gaten houden.

Een zelfde soort onvrede als in 1982 komt in 2011 ook weer naar boven. In dat jaar gaan, in navolging van revoluties in Tunesië, Egypte en Libië, ook in Syrië mensen de straat op. De demonstraties breiden zich uit over het land en worden al snel bloedig neergeslagen. Het land glijdt af naar een burgeroorlog.

Om de opstand de kop in te drukken besluit Assad straaljagers en helikopters in te zetten. De 'vatenbom' wordt een begrip: een vat gevuld met dynamiet en stukjes metaal dat lukraak uit helikopters wordt geduwd.

Wie gevangen wordt genomen, sterft een langzame dood. Er komen steeds meer berichten over hoe zwaar er wordt gemarteld in de gevangenissen van Assad. Een fotograaf die foto’s moet maken van de dode lichamen van gevangenen, smokkelt die foto’s het land uit. Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch trekken aan de bel.

Assad heeft al vanaf het begin van de oorlog militaire steun van de Hezbollah-militie uit Libanon en van Iran. Maar dat is niet genoeg. Assad heeft te weinig soldaten: velen zijn gedood, gewond of komen niet voor hun dienstplicht opdagen en vluchten naar het buitenland.

In 2015 besluit Rusland, dat al jaren een marinebasis heeft in Syrië, om troepen en gevechtsvliegtuigen naar Syrië te sturen. Langzamerhand wint Assad daarna weer terrein. Een van de eerste grote successen voor hem is de herovering van Aleppo. 

Maar het blijft daar niet bij. In april 2018 komen er videobeelden uit Oost-Ghouta van mensen die zijn getroffen door een chemische aanval. Exact een jaar eerder waren dit soort beelden aanleiding voor de Amerikaanse president Trump om uit vergelding 59 kruisraketten op een Syrische luchtmachtbasis af te schieten. Ook nu reageert Trump verontwaardigd, terwijl de Russen en de Syriërs ontkennen er bij betrokken te zijn.

Nog steeds is een deel van Syrië niet in zijn handen. Zoals het Koerdische deel in het noordoosten en een gebied in het noordwesten waar een bonte mix van rebellen en jihadisten de baas is. Ook hebben de Turken militaire posities ingenomen op Syrische grondgebied en staat een deel van de Syrische oppositie in nauw contact met de Turken. Verder zijn er in het oosten van het land nog zo'n duizend Amerikaanse troepen die met de Koerden tegen IS vochten. Ze zitten er officieel om die Koerden te steunen, maar vermoedelijk ook om zicht te blijven houden op de invloed van Rusland en Iran.

Syrië is een land met meerdere werkelijkheden. In de gebieden waar de regering de macht heeft en waar nooit echt is gevochten, tref je een redelijk normaal Syrië aan. Zoals in de havenstad Latakia.

Assad is jarenlang in de ban gedaan door het Westen, maar niemand roept meer om het vertrek van Assad. Veel landen zien jihadstrijders en andere radicale figuren die zich in Syrië bevinden als een gevaar voor het westen, zeker als zij de macht zouden overnemen. De strijd tegen moslimextremisme is voor hen belangrijker dan het verdrijven van Assad. Ook speelt de angst voor nog meer vluchtelingen uit Syrië een rol.

Assad is verder weer welkom bij Arabische landen die hem in het begin van de oorlog in de ban hadden gedaan. Zo bezoekt Assad in 2023 de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië. 

Na al die jaren oorlog is de Syrische economie inmiddels in een verschrikkelijk slechte positie beland. Verder liggen grote delen van het land in puin en er zijn talloze mensen die lichamelijk, geestelijk of economisch beschadigd zijn. Miljoenen Syriërs wonen niet meer in hun eigen land. Al die slechte omstandigheden blijven een voedingsbodem voor nieuwe onrust. Zolang Assad steun houdt van Rusland en Iran zal hij zich daartegen nog wel kunnen verdedigen. Het zijn landen die ook in de oorlog van Oekraïne lijnrecht tegenover het Westen staan. Zeker Rusland zal zijn best blijven doen het westen op verschillende plekken in de wereld dwars te zitten. Steun geven aan een Syrië geleid door Assad kan daar zeker een rol in spelen.