Waarom was de Syrische president Assad zo lang aan de macht?
Waarom was de Syrische president Assad zo lang aan de macht?
Laatste update: 10-12-2024
Bashar al-Assad is bijna 25 jaar lang president van Syrië. Al in 2011 lijken zijn dagen geteld. In Tunesië, Egypte en Libië worden dictaturen omver geworpen na volksopstanden. Ook in Syrië ontstaan protesten tegen de dictatuur van Assad. Protesten die uitmonden in een oorlog. Maar onder meer dankzij Russische hulp kan Assad toch nog lang aan de macht blijven. Pas in 2024 valt zijn regime.
Redacteur: Hans Jaap Melissen
Wanneer wordt Assad president van Syrië?
Veel Syriërs kennen alleen maar een Assad als president. Het presidentschap van Syrië is namelijk jarenlang een soort familiebedrijf. Bashar al-Assad (geboren op 11 september 1965) komt aan de macht in 2000, als opvolger van zijn overleden vader die vanaf 1971 president van Syrië was.
Op 10 juni 2000 overlijdt Hafez al Assad.
Bashar straalt tijdens zijn eerste jaren als president optimisme uit en hij wekt de indruk dat hij met minder harde hand dan zijn vader zal regeren. Hij zorgt voor iets minder strenge regels op het gebied van vrijheid van meningsuiting en de pers. Veel mensen hopen dan ook dat Assad anders is dan zijn vader.
Maar de staatsstructuur van Syrië is vooral ingericht om de familie Assad aan de macht te houden en niet per se om de bevolking van dienst te zijn. De Assads maken onderdeel uit van de alawitische minderheid in Syrië. De familie is bang dat de grote soennitische meerderheid (zo'n 74% van de bevolking) de macht komt opeisen. Zoiets is al eens gebeurd tijdens het regime van vader Assad. In 1982, in de stad Hama, slaat het regime dan een opstand met veel geweld neer. Veel mensen verdwijnen in de martelkamers van een van de vele staatsveiligheidsdiensten die de bevolking al jaren onderdrukken. De paranoia van het Syrische regime is overigens zo groot dat sommige veiligheidsdiensten ook weer andere veiligheidsdiensten in de gaten houden.
Journalist Thomas Friedman was in 1982 in Hama.
Hoe reageert Assad op de Syrische Revolutie van 2011?
In 2011 gaan mensen in Syrië de straat op uit onvrede, in navolging van revoluties in Tunesië, Egypte en Libië (de Arabische Lente). Ze roepen onder andere om democratische hervormingen en protesteren tegen de corruptie en werkloosheid. De demonstraties breiden zich uit over het land en worden al snel bloedig neergeslagen. Het land glijdt af naar een burgeroorlog.
Om de opstand de kop in te drukken besluit Assad straaljagers en helikopters in te zetten. De 'vatenbom' wordt een begrip: een vat gevuld met dynamiet en stukjes metaal dat lukraak uit helikopters wordt geduwd.
Wie gevangen wordt genomen, sterft een langzame dood. Er komen steeds meer berichten over hoe zwaar er wordt gemarteld in de gevangenissen van Assad. Een fotograaf die foto’s moet maken van de dode lichamen van gevangenen, smokkelt die foto’s het land uit. Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch trekken aan de bel. Assad ontkent de beschuldigingen.
Meer over de Syrische Revolutie en de gevolgen vind je hier.
"Sinds het begin van de opstand zijn er veel mensen omgekomen in de gevangenis."
Waarom grijpt het Westen niet in?
Dat heeft onder meer met Libië te maken. Tijdens de opstand daar stemt de Veiligheidsraad van de VN in met ingrijpen, om de Libische bevolking te beschermen. Rusland onthoudt zich van stemming. Maar zag ook dat het (deels Westerse) ingrijpen leidde tot het oprukken van Libische opstandelingen, die dictator Gadhafi verwijderen. Rusland vindt dat de praktijk dus veel verder ging dan de tekst van de resolutie. Eenzelfde resolutie voor Syrië zou een veto krijgen van de Russen is de verwachting. Ook omdat Rusland bevriend is met Assad.
De Amerikanen geven wel geld, wapens en training aan bepaalde Syrische opstandelingen, van wie ze eerst hebben geprobeerd vast te stellen dat zij geen extremisten zijn. Intussen radicaliseren de opstandelingen en komen er steeds meer buitenlandse jihadisten naar Syrië. Ook uit Nederland.
Naar schatting vechten er 140 Nederlanders mee in Syrië.
Een deel van de internationale jihadisten begint zelfs een Islamitische Staat, op een stuk van Syrië en Irak.
Lees en bekijk hier meer over in ons artikel over Islamitische Staat (IS).
Luchtsteun komt er niet als het Westen Assad aanwijst als dader van een aanval met chemische wapens bij Damascus, in augustus 2013. Een jaar eerder had de Amerikaanse president Obama juist gesteld dat het gebruik van chemische wapens een 'rode lijn' zou zijn. Alleen durft hij het niet aan met harde maatregelen te komen.
Maar dan stappen de Russen naar voren om hun vriend Assad te helpen met een alternatief plan: Assad moet onder internationaal toezicht zijn chemische wapens laten vernietigen. Dat gebeurt onder toezicht van de VN, onder leiding van de Nederlandse Sigrid Kaag, die dan voor de VN werkt. Maar dat blijkt niet volledig gebeurd te zijn. In april 2018 komen er videobeelden uit Oost-Ghouta van mensen die zijn getroffen door een chemische aanval.
Het gaat al weken over één ding: Syrië.
Komt heel Syrië weer in handen van Assad?
Assad heeft al vanaf het begin van de Syrische Burgeroorlog in 2011 militaire steun van de Hezbollah-militie uit Libanon en van Iran. Maar dat is niet genoeg. Assad heeft te weinig soldaten: velen zijn gedood, gewond of komen niet voor hun dienstplicht opdagen en vluchten naar het buitenland.
In 2015 besluit Rusland, dat al jaren een marinebasis heeft in Syrië, om troepen en gevechtsvliegtuigen naar Syrië te sturen. Langzamerhand wint Assad daarna weer terrein. Een van de eerste grote successen voor hem is de herovering van Aleppo.
"De Syrische strijdkrachten verklaren dat er weer veiligheid en zekerheid is in Aleppo."
Delen van Syrië blijven in handen van andere groepen. Zoals het Koerdische deel in het noordoosten en een gebied in het noordwesten waar een bonte mix van rebellen en jihadisten de baas is. Ook hebben de Turken militaire posities ingenomen op Syrische grondgebied en staat een deel van de Syrische oppositie in nauw contact met de Turken. Verder zijn er in het oosten van het land nog bijna 1.000 Amerikaanse troepen die met de Koerden tegen IS vochten. Ze zitten er officieel om die Koerden te steunen, maar vermoedelijk ook om zicht te blijven houden op de invloed van Rusland en Iran.
Syrië is een land met meerdere werkelijkheden. In de gebieden waar de regering de macht heeft en waar nooit echt is gevochten, tref je een redelijk normaal Syrië aan. Zoals in de havenstad Latakia.
"We staan achter God, Syrië en Assad."
Al is de oorlog misschien niet overal direct zichtbaar, iedereen in Syrië heeft ermee te maken. Zelfs op plekken waar alles vredig lijkt, weet men dat het oude Syrië niet zomaar terug is. Na al die jaren oorlog is de Syrische economie inmiddels in een verschrikkelijk slechte positie beland. Verder liggen grote delen van het land in puin en er zijn talloze mensen die lichamelijk, geestelijk of economisch beschadigd zijn. Miljoenen Syriërs wonen niet meer in hun eigen land. Al die slechte omstandigheden blijven een voedingsbodem voor nieuwe onrust.
Acht jaar geleden bezocht Floortje Dessing het toen nog vreedzame Syrië. Nu gaat ze terug. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Na een aantal jaar roept niemand in het Westen meer om het vertrek van Assad. Veel landen zien jihadstrijders en andere radicale figuren die zich in Syrië bevinden als een gevaar voor het Westen, zeker als zij de macht zouden overnemen. De strijd tegen moslimextremisme is voor hen belangrijker dan het verdrijven van Assad. Ook speelt de angst voor nog meer vluchtelingen uit Syrië een rol. Assad is bovendien weer welkom bij Arabische landen die hem in het begin van de oorlog in de ban hadden gedaan. Zo bezoekt hij in 2023 de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië.
De kansen van Assad lijken te keren.
Hoe valt het regime van Assad?
In 2024 weet de rebellengroep HTS onverwacht meerdere Syrische steden te veroveren in een week tijd. Ze willen het regime van Assad omver werpen. Regeringstroepen proberen de snelle opmars te stoppen, maar zonder succes. Het regeringsleger van Assad verkeert in slechte staat. Soldaten krijgen te weinig betaald en zijn ongemotiveerd. Het leger bestaat voornamelijk uit dienstplichtigen. Bondgenoten als Iran en Rusland hebben ondertussen hun handen vol met conflicten en oorlogen in andere gebieden.
Nadat HTS Aleppo verovert, volgen de grote steden Hama, Homs en uiteindelijk ook de Syrische hoofdstad Damascus. Assad slaat op de vlucht en krijgt asiel in Rusland. Daarmee komt er een einde aan zijn presidentschap.
HTS
Hayat Tahrir al-Sham (HTS) is een islamitische rebellengroep onder leiding van Abu Mohammad al-Jolani. De naam betekent 'Organisatie voor de bevrijding van de Levant'. De Levant is een gebied in het Midden-Oosten dat voornamelijk bestaat uit Syrië, Libanon, Israël, Palestina en Jordanië.
In het kort
Na het overlijden van zijn vader wordt Bashar al-Assad in 2000 president van Syrië.
Als Assad in 2000 aan de macht komt, is de verwachting dat hij de Syriërs meer vrijheden zal geven. Maar al snel blijkt dat niet zo te zijn.
Assad treedt hard op tegen de opstand tegen zijn regime.
Assad verliest internationaal veel steun door het bombarderen van woonwijken. Bevriende landen als Iran, de Hezbollah-militie uit Libanon en vooral Rusland steunen hem.
Het Westen roept steeds minder hard dat Assad moet verdwijnen en Assad blijft een tijd lang zitten waar hij zit.
In 2024 valt het regime van Assad, als de rebellengroep HTS in razend tempo meerdere steden weten te veroveren, waaronder de Syrische hoofdstad Damascus.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
