Hoe komen we aan hoofdluis?
Hoe komen we aan hoofdluis?
Laatste update: 22-08-2024
Luizen zijn al jaren een groot probleem. Ieder jaar hebben een kwart miljoen kinderen in Nederland last van de kriebelige beestjes. En ondanks alle tips om besmetting te voorkomen, lijkt de strijd tegen deze parasieten nog lang niet gestreden. Zit hoofdluis alleen op vies haar? En wat is de beste behandelmethode?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Wat is hoofdluis?
Op de hele wereld bestaan er wel vierhonderd verschillende soorten luizen. Slechts drie daarvan leven op mensen, waaronder de kleerluis en de schaamluis. En misschien wel de allerbekendste: de hoofdluis. Hoofdluizen zijn insecten van ongeveer twee tot vier millimeter groot en leven als parasieten op het behaarde hoofd van mensen.
"Als het nou oude neten waren, maar dit zijn echt hele verse, dikke neten!"
Hoofdluis verspreidt zich alleen door haar-op-haar contact. De beestjes kunnen niet springen, vliegen of zwemmen. Slechts héél snel klimmen. De hoofdluis voedt zich met menselijk bloed. Dat doet de luis zo’n drie tot zes keer per dag. Zonder zichzelf te voeden met ons bloed kunnen ze maar 8 tot 24 uur overleven. Daarna drogen ze uit en sterven ze.
Luizen planten zich voort door eieren (neten) te leggen die zich aan de haren hechten. Het eitje doet er ongeveer zeven tot tien dagen over om een volwassen luis te worden. Gedurende haar hele luizenleven kan het vrouwtje zo’n tachtig tot honderd neten produceren.
Is hoofdluis van alle tijden?
De hoofdluis komt al duizenden jaren op aarde voor. Zo zijn er bij zowel de mummies in Egypte als bij opgravingen in duizend jaar oude Vikingnederzettingen in Groenland restjes van hoofdluizen gevonden.
Tijdens de pruikentijd in de achttiende eeuw is hoofdluis ook een bekend verschijnsel. Op sommige prenten is te zien hoe de elite in die tijd met kleine krabbertjes of kammetjes onder de pruiken de jeuk probeert te verminderen. Maar de sierpruik dankt zijn bestaan juist aan de hoofdluis. Om de slapeloze nachten tegen te gaan, laten de rijkelui zichzelf namelijk kaal knippen en een uitbundige pruik aanmeten: weg luis!
Na de Tweede Wereldoorlog lijken luizen te zijn uitgeroeid door het gebruik van het pas uitgevonden verdelgingsmiddel DDT, een bestrijdingsmiddel om insecten mee te verdelgen. Maar vanwege schadelijke effecten komt er een verbod en neemt het aantal besmettingen weer toe. In 1978 is het aantal mensen met hoofdluis in Berlijn en Hamburg maar liefst 25 keer groter dan tien jaar daarvoor.
Ontdekking van DDT
In 1940 ontdekt de Zwitserse chemicus Paul Hermann Müller de werkzaamheid van DDT. Vanwege het grote succes van het middel ontvangt hij in 1948 de Nobelprijs. Maar later blijkt dat ons milieu de twee chemische stoffen waaruit DDT bestaat maar moeilijk kan afbreken. Daarom is het middel sinds 1973 verboden in Nederland.
Hoe vaak komt hoofdluis tegenwoordig voor?
Uit onderzoek blijkt dat zo’n 3% van de 0-18 jarigen last heeft van hoofdluis. De beestjes komen het meest voor bij basisschoolkinderen, met name meiden. Vermoedelijk hebben vooral meiden er last van omdat ze vaak langer haar hebben. Ook knuffelen ze vaker dan jongens en houden ze logeerpartijtjes: ideale situaties voor de kleine insecten om over te klimmen van het ene haar naar de andere.
Een alternatieve behandelmethode
De laatste jaren stijgt het aantal jongeren met hoofdluis, vooral bij meiden tussen de twaalf en achttien jaar met lang haar dat ze los dragen. De stijging komt waarschijnlijk door het maken van selfies. Tegen de Amsterdamse zender AT5 zegt een deskundige daarover het volgende:
Selfies zijn tegenwoordig zo dat je met je hoofden naast elkaar gaat om er leuk op te staan. Dat is genoeg tijd voor een luis om over te lopen.
Morena Prasing, Luizenkliniek Amsterdam Zuid
Zit de hoofdluis alleen op vies haar?
Vroeger dachten ze dat kinderen met luizen vies waren. Gelukkig is dat idee en het taboe rond hoofdluis grotendeels verdwenen. Tegenwoordig is het idee zelfs dat hoofdluizen schoon haar kiezen. Maar ook dat klopt niet. De parasiet heeft géén voorkeur voor vieze of schone haren.
De gedachte dat alleen onverzorgde mensen luizen krijgen, is waarschijnlijk ontstaan door verwarring over verschillende soorten luizen. Kleerluizen hebben namelijk wél alles te maken met (slechte) hygiëne. Door een gebrek aan goede sanitaire voorzieningen krijgen deze luizen alle ruimte om eitjes te leggen in naden van kleding of beddengoed. Dat is niet alleen vervelend, maar kan ook gevaarlijk zijn. Zo sterven tijdens de Eerste Wereldoorlog veel soldaten in loopgraven aan vlektyfus, een ernstige ziekte die deze luis overbrengt. Ook in de Tweede Wereldoorlog komt de ziekte voor. Anne Frank is hier waarschijnlijk aan overleden in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Door de komst van de wasmachine en betere lichamelijke verzorging is de kleerluis nu zo goed als verdwenen.
Overlevenden van concentratiekamp Bergen-Belsen vertellen over de treintocht en de vreselijke ziektes die er heersen, waaronder vlektyfus.
Wat is de beste behandelmethode?
Hoofdluis zorgt meestal voor veel jeuk, maar niet altijd. Daarom is het advies om eens per week je haar te controleren. Hoofdluizen hebben de grootte van een sesamzaadje en zijn meestal lichtbruin tot grijsblauw van kleur. De neten lijken op roos. Het grote verschil is dat roos los in het haar zit en neten vast aan de haren blijven kleven. Over het tegengaan van luizen bestaan veel fabels. Wat werkt nou echt tegen de beestjes?
Feiten
- Luizen kunnen zich verspreiden via haarborstels en elastieken waar nog haar in zit.
- Luizen kunnen niet springen of vliegen.
- Hoofdluis veroorzaakt lang niet altijd jeuk.
- Volwassenen kunnen ook luizen krijgen.
Fabels
- Luizen kun je krijgen van je huisdier.
- Een luizencape werkt tegen de verspreiding.
- Beddengoed heet wassen en knuffels invriezen is essentieel voor bestrijden van hoofdluis.
- In een zwembad zwemmen luizen van hoofd naar hoofd.
Hoofdluismiddeltjes onder de loep
Het gebruik van een anti-hoofdluismiddel kan helpen om van luizen af te komen. Maar zo’n middel alleen is niet genoeg om de parasiet uit te roeien. Uiteindelijk is het enige dat écht helpt: Kammen, kammen en nog eens kammen.
In het kort
Hoofdluizen zijn insecten van ongeveer twee tot vier millimeter groot en leven als parasieten op het behaarde hoofd van mensen. De parasiet kan niet springen, vliegen of zwemmen. Slechts héél snel klimmen.
De hoofdluis komt al duizenden jaren op aarde voor. Zo zijn restjes van hoofdluis gevonden in graftombes in Egypte en beschermt de elite zich in de achttiende eeuw met de bekende 'sierpruik' tegen de kriebelige beestjes.
Tegenwoordig heeft zo’n 3% van de 0-18 jarigen een keer te maken met hoofdluis. Hoofdluis komt vaker voor bij meiden dan bij jongens.
Het beestje heeft géén voorkeur voor vieze of schone haren en kan het in iedere haarsoort prima vertoeven.
De beste behandelmethode is het haar gedurende twee weken iedere dag zorgvuldig door te kammen. Je kan dit combineren met een anti-hoofdluismiddel.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
