Wat is de ramadan?
Wat is de ramadan?
Laatste update: 26-04-2024
Ieder jaar breekt er voor moslims een maandlange vastenperiode aan: de ramadan. Wat is de ramadan en begint iedereen er op hetzelfde moment aan? Waarom vasten moslims eigenlijk en is deelname verplicht? Mogen ze tijdens het vasten water drinken? En waar moet je rekening mee houden als je tijdens de ramadan in een moslimland op vakantie bent?
Redacteur: Samya Hafsaoui
Wat is de ramadan?
Ramadan is de negende maand in de islamitische kalender. In tegenstelling tot de Gregoriaanse kalender die op de zon is gebaseerd en die we in Nederland gebruiken, werkt de islamitische kalender op basis van de maan. Dat betekent dat de ramadanmaand pas begint als het eerste streepje van de maan zichtbaar is. Dit kan per land verschillen, bijvoorbeeld vanwege een bewolkte hemel. Dit verklaart ook waarom in het ene land het vasten (‘sawm’, in het Arabisch) al is begonnen en de ramadan in een ander land een dag later start.
Omdat de zonnekalender en de maankalender niet gelijk lopen, lijkt het begin van de ramadan elk jaar te verschuiven ten opzichte van de Gregoriaanse kalender. Het vasten zelf duurt van de dageraad (het ‘fajr’-gebed) tot zonsondergang (het ‘maghrib’-gebed). Het vasten stopt ’s avonds met een kort gebed, een glas melk en een dadel. De dadelboom wordt vaak genoemd in de Koran en ook de profeet verbrak zo zijn vasten. Na het vasten volgt de ‘iftar’, oftewel een maaltijd.
Het woord ramadan is afgeleid van ‘ramida’ wat vrij vertaald ‘verschroeid door de hitte van de zon’ betekent. De betekenis kan letterlijk worden opgevat, want moslims vasten soms onder intense hitte, kou, of andere omstandigheden, maar heeft ook een figuurlijke betekenis. Het staat symbool voor het hervormen van jezelf tijdens deze bijzondere vastenmaand. Zoals klei verandert onder intense hitte, zo ondergaan moslims een spirituele hervorming door zich te verdiepen in de Koran, door meer te bidden of door een aalmoes - ’zakat’- aan minder bedeelden te geven.
Waarom vasten moslims?
Het vasten tijdens de ramadan is een van de vijf zuilen of religieuze verplichtingen van de islam. Ramadan staat beschreven in het tweede hoofdstuk van de Koran dat 'Surat el Bakarah' (de Koe) heet en geeft aan wat wel mag en niet mag tijdens het vasten. Zo mag je geen seks hebben of bekvechten en moet je je onthouden van eten en drinken. Een van de interpretaties van vers 183 over ramadan is dat het vasten is opgelegd aan moslims. Je wordt je bewust van jezelf en van je daden en je beschermt jezelf op deze wijze tegen zonden.
Het fysieke proces van het vasten herinnert je aan je godsdienst en maakt je bewust van je zelfontplooiing. Het is een tijd van reflectie en bezinning. Het is de bedoeling om tijdens de maand heel de Koran te lezen. Vooral in de laatste tien dagen tijdens het nachtgebed bidden - of lezen - moslims grote delen van de Koran.
Ramadan is tevens de maand waarin via de engel Gabriël de Koran geopenbaard werd aan de profeet Mohammed. Volgens de soenna, de levenswijze van de profeet, vastte hij soms op maandagen en donderdagen. Er zijn daarnaast ook andere dagen in het jaar waarop moslims kunnen vasten, zoals 'Ayyam al Bid' (de witte dagen). Die zijn op de dertiende tot en met de vijftiende dag van de islamitische kalendermaand.
Zijn moslims de enigen die vasten?
Vasten is niet exclusief voorbehouden aan de islam of aan moslims. In het jodendom vasten religieuze joden een volle dag tijdens Yom Kipur en Tisha B’aven, en zijn er ook andere kleinere vastendagen die van zonsopgang tot zonsondergang duren. In het christendom is er ieder jaar een veertig dagen durende vastenperiode. Die begint op Aswoensdag en is een voorbereiding op Pasen. In tegenstelling tot het jodendom en de islam, waar op de vastendagen helemaal niet gegeten of gedronken wordt, vasten bijvoorbeeld rooms-katholieken door bepaalde etenswaren op te geven, zoals vlees of snoep. Ook andere niet-Abrahamitische religies, zoals het boeddhisme, kennen vastenperiodes.
Wie hoeft er niet te vasten?
Als je tijdens de ramadan de puberteit hebt bereikt, begin je met vasten. Jonge kinderen hoeven dus niet mee te doen. Je bent ook verontschuldigd als je ziek, zwanger of ongesteld bent, borstvoeding geeft, of een reis van meer dan tachtig kilometer maakt. Je kunt dat compenseren door een aalmoes in de vorm van een maaltijd te betalen aan organisaties, gezinnen of personen in nood, of door de vastenperiode later in het jaar in te halen.
Ben je als toerist of zakenreiziger in een land waar veel mensen meedoen aan de ramadan, zoals Indonesië, Egypte of Saudi-Arabië, dan is het mogelijk dat veel winkels gesloten zijn en het dagelijks leven zich meer verplaatst naar de avond. Het kan zijn dat de restaurants die open zijn, geen alcohol meer serveren tijdens de ramadan. Zwembaden zijn ook vaak dicht of minder drukbezocht omdat mensen bang zijn het water per ongeluk door te slikken. De keuze is geheel aan jou om te eten en drinken op straat, maar je zult in ieder geval wel opvallen.
Bedevaart
Een van de andere vijf zuilen van de islam is het afreizen naar Mekka. Deze bedevaart heet ‘de Hadj’ in het Arabisch. Jaarlijks gaan twee miljoen moslims uit heel de wereld richting Mekka om de verschillende verplichtingen van de Hadj te volbrengen. De datum van de Hadj verschuift elk jaar omdat de Hadj net als de ramadan de islamitische kalender volgt. De Hadj is op de achtste dag in de twaalfde maand van de islamitische kalender. Ook het slachtfeest valt altijd in de Hadj-periode.
In de ramadan gaan veel mensen op ‘Umrah’. Dit is een kortere versie van de bedevaart naar Mekka die op elk moment van het jaar gedaan kan worden. De rituelen van de bedevaart staan deels symbool voor het leven van de profeet Abraham en zijn vrouw. De onderdelen van de Umrah zijn:
- De Tawaf (zeven cirkels tegen de klok in rond de Ka’bah)
- De Sa’i (zeven keer wandelen tussen de bergen Safa en Marwah)
- De Taqsir (knippen deel van je haar) of Halq (afscheren van je haar).
De laatste tien dagen
Tijdens de laatste tien dagen van de ramadan valt de speciale avond ‘Laylat-al Qadr’. Vrij vertaald betekent het ‘de nacht van kracht’. Dit is de nacht waarop de eerste verzen werden geopenbaard aan de profeet Mohammed. Moslims geloven dat in deze nacht extra zegeningen worden gegeven en zonden worden vergeven. Ze proberen extra te bidden en de Koran te lezen in de hoop dat ze worden vergeven en beloond door God. De naam voor een goede daad is ‘hasanaat’. Moslims geloven dat als zij meer goede daden verrichten dan slechte, zij in de hemel komen. Velen kiezen er ook voor om tijdens die laatste tien dagen de Umrah te verrichten en/of nemen tijdens de ramadan deel aan de speciale nachtgebeden (Taraweeh), waarin de Koran wordt voorgelezen. Allemaal in de hoop om zoveel mogelijk hasanaat te verdienen omdat deze tijdens Laylat-al Qadr en de ramadan worden vermenigvuldigd.
Hoe sluiten moslims het vasten af?
De laatste dag van de ramadan breekt 'Eid el-Fitr' aan (‘het feest van het vasten verbreken’). In het Nederlands wordt de feestdag ook wel Suikerfeest genoemd, omdat moslims vaak koekjes eten om Eid te vieren. Dit vieren ze met vrienden, familie en een bezoek aan de moskee voor het speciale Eid-gebed. Eid is het Arabisch woord voor feest. Hoe Eid gevierd wordt, verschilt per cultuur.
De meeste moslims brengen deze dagen door met familie en vrienden. Families nodigen elkaar uit om te komen eten en veel mensen dragen hun mooiste kleding. Ze geven elkaar cadeaus; vaak is dat kleding of geld. Er bestaat ook een speciale aalmoes (Zakat El-Fitr). Zakat is het Arabisch woord voor aalmoes. Deze aalmoes is verplicht in de islam. Het een dank aan God voor het kunnen vasten en om ervoor te zorgen dat de armen ook genoeg te eten hebben tijdens de feestdagen.
Als je als niet-moslim wordt uitgenodigd, neem dan vooral eten mee. En schroom niet om zelf veel te eten. Dat zal de familie juist extra waarderen.
In het kort
Ramadan is de negende maand binnen de islamitische kalender.
Het vasten tijdens de ramadan duurt van die dageraad tot zonsondergang. Na zonsondergang is er de Iftar, Arabisch voor maaltijd.
Moslims mogen niet eten, niet drinken en geen seks hebben tijdens de vastenperiode.
Moslims bidden extra veel tijdens de ramadan. Zij lezen de Koran en sommige gaan op bedevaart naar Mekka.
Als je ziek, zwanger of ongesteld bent, hoef je niet te vasten.
Aan het eind van de ramadan is Eid el-Fitr (‘het feest van het vasten verbreken’ ). In Nederland kennen we het ook als Suikerfeest.
En je weet het!
Anderen het laten weten?