Wie is Joop van den Ende?
Wie is Joop van den Ende?
Laatste update: 16-04-2024
Van arbeidersjongen tot mediamagnaat: Joop van den Ende zit ruim zestig jaar in het vak. Hij wordt geroemd om zijn doorzettingsvermogen, maar ook vanwege zijn voelsprieten voor talent waarmee hij anderen tot sterren maakt. Wie is Joop van den Ende? En wat betekent hij voor de Nederlandse televisie- en theaterwereld?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Hoe komt Van den Ende in aanraking met het toneel?
Johannes Adrianus van den Ende wordt als nakomer geboren in Amsterdam-Oost in 1942. Hij volgt een opleiding tot timmerman en technisch tekenaar aan de LTS waar hij in die tijd door zijn vader naartoe gestuurd wordt onder het motto: timmermannen zijn altijd nodig. In zijn jeugd wordt Van den Ende door menig juf en meester bestempeld als ‘niet zo intelligent’. Pas jaren later blijkt dat hij aan dyslexie lijdt en zijn ondermaatse schoolprestaties niets met zijn intelligentie te maken hebben.
Joop van den Ende ontwikkelde zijn passie voor toneel al op vroege leeftijd. Het begon allemaal in het buurthuis aan de Balistraat in Amsterdam.
Zijn vader spoort hem aan lid te worden van een voetbalvereniging waar hij tot zijn twaalfde blijft voetballen. Zelf besluit hij zich aan te sluiten bij het Amsterdamse Jongeren Toneel van Miek Stranger. Daar gaat een nieuwe wereld voor hem open.
Miek Stranger is bepalend geweest. Zij heeft het virus van de toneelkunst onder ons verspreid.
Henk van der Woude, een jeugdvriend van Joop van den Ende
Joop van den Ende vertelt hoe hij in zijn gedachten altijd terug gaat naar het jongetje dat voor het eerst verliefd werd op toneelvoorstellingen. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Na zijn opleiding leert Van den Ende als decorbouwer bij de Nederlandse opera wat een voorstelling aan productie vergt en in de avonduren doet hij aan cabaret. Op zijn zeventiende zet hij zijn eigen cabaretgezelschap ‘De Pijpers’ op. Ze presenteren cabaret dat in die tijd bestond uit sketches, conferences en liedjes. Zelf treedt Van den Ende een blauwe maandag op als onder meer clown Tako en Batman, maar dat levert hem niet veel succes op.
Twee jeugdvrienden van Joop van den Ende, Ton van Dijk en Henk van der Woude, vertellen over de cabaretgroep die hij heeft opgezet.
Als Van den Ende 19 jaar is, overlijdt zijn vader, Ton van den Ende. Hij vertelt later dat het hem altijd dwars heeft gezeten dat hij nooit goedkeuring gekregen heeft van zijn vader. Die was van mening geweest dat Joop een nette burgerman moest worden met een vast inkomen, maar toen hij op zijn twaalfde stopte met voetballen en steeds verder de theaterwereld in werd gezogen werden de verhoudingen met zijn vader er niet beter op.
Wanneer Van den Ende zelf nog speelt, merkt hij dat hij op het toneel nooit de top zal gaan halen, maar ook dat hij de meeste schnabbels regelt en daarmee ongemerkt de leiding neemt. Zo komt Van den Ende op het idee te gaan produceren.
Wat creëert Van den Ende op de planken?
Door zijn werk als decorbouwer bij de Nederlandse Opera komt hij erachter dat zijn ambitie ligt bij het werk achter de schermen, met name bij het produceren. In 1962 richt hij een eigen artiestenbureau op: Spotlight. Om tegelijkertijd nog wat bij te verdienen beginnen Van den Ende en zijn toenmalige vrouw An Stoltenborg Het Masker, een winkel in feestartikelen. Spotlight is intussen een theaterbureau als vele anderen. Om te zorgen dat zijn bedrijf eruit springt, besluit hij zelf ook evenementen te gaan organiseren, zoals een reeks bejaardenmiddagen met de zanger Johnny Jordaan.
Het bijzondere van Joop was dat hij niet alleen de boekingen voor de artiesten deed, maar hij ging zich steeds meer toeleggen op die eigen evenementen. Dat maakte hem anders dan de anderen.
Imca Marina in 'Joop van den Ende: de biografie'
Van den Ende ontdekt vele grote talenten en hij staat aan de basis van de carrière van onder anderen Simone Kleinsma, Jeroen Krabbé, Chantal Janzen, Freek Bartels, Noortje Herlaar en Jamai Loman. Zij groeien vervolgens allemaal uit tot bekende acteurs en musicalsterren.
Na jaren in het zogeheten schnabbelcircuit komt Van den Ende op het idee om televisie naar het theater te brengen. Zo brengt hij onder andere De Fabeltjeskrant op de planken. Met André van Duin, een dan nog geheel onbekende, zeventienjarige, gekke-bekken-trekkende komiek, begint Van den Ende een revue. Dit is het moment waarop Nederland voor het eerst kennis maakt met Joop van den Ende als theaterproducent. De revue wordt een enorm succes. Vele producties volgen: alleen al in de jaren zeventig produceert hij achttien toneelstukken.
Toneel
Ina van der Molen en Jeroen Krabbé in het blijspel Slippers, de opvolger van de productie Twee op de Wip.
Het toneelstuk Cyrano de Bererac met (van links naar rechts) Jeroen Krabbe, Ko van Dijk, Lies Franken, Guus Hermus, E. Dekker en Lex Goudsmit en hurkend Bram van der Vlugt en Rudy Falkenhagen.
Een scène uit de nieuwe Nederlandse revue André van Duin's Pretmachine tijdens de première, in de Parkschouwburg in Hoorn.
Wat betekent Van den Ende voor de televisiewereld?
Na de producties op het toneel gaat Van den Ende aan de slag als televisieproducent, en ook daar blijkt hij talent voor te hebben. Hij bedenkt vele televisieformats en zelfs een aantal films zoals ‘De Boezemvriend’ en ‘Spetters!’. Deze laatste film maakt hij in samenwerking met Paul Verhoeven. Hij weet de omroep TROS te interesseren voor de formats die hij bedenkt en niet veel later volgen andere omroepen. Van den Ende produceert vanaf dan televisieseries voor alle omroepen binnen het publieke bestel. Hij verbaast zich erover dat er in Nederland nog geen soap bestaat zoals het Amerikaanse As the world turns en het Britse Coronation Street. Hij besluit dit fenomeen in Nederland te introduceren en bedenkt -gebaseerd op het Australische The Restless Years- voor RTL4 Goede Tijden Slechte Tijden. De Nederlandse soapserie loopt nog steeds.
Televisieseries
Jo de Meyere (rechts) als Eric Odekerke in de dramaserie Dagboek van een herdershond.
Jeroen Krabbé en Guus Hermus in de dramaserie De Fabriek.
Een scène uit de dramaserie Dossier Verhulst met Jules Hamel, Dolf de Vries, Bram van der Vlugt, Frans Kokshoorn en Hans Veerman.
Een scène uit de dramaserie Vrouwenvleugel met Kietje Sewrattan, Suze Broks, Annemarie Steen, Dela Maria Vaags en Marina de Graaf.
Een scène uit de eerste soap van Nederlandse bodem Goede tijden Slechte tijden met Jette van der Meij en Wilbert Gieske.
Hilbert Dijkstra en Bettina Berger in Onderweg naar Morgen.
Robin Tjon Pian, Rik Hoogendoorn, Amber Teterissa, Simone Kleinsma & Esther Roord in de komedieserie Kees & Co.
John Kraaijkamp sr., John Kraaijkamp jr. en Martine Bijl in de komedieserie 'T zonnetje in huis.
Vanwege de ontzuiling en Europese mededingingsregels in de jaren tachtig neemt de concurrentie tussen televisiezenders en omroepen onderling toe. In die tijd ontdekt Van den Ende een gouden marktkans: de spelshows. Hij groeit uit tot dé man achter de grote amusementsshows. Gemiddeld kijken er elke avond zo’n vijf miljoen Nederlanders naar zeker één van zijn programma’s.
Televisieshows
Presentator Henny Huisman en kandidaten in de 1,2,3 show.
Jos Brink en Sandra Reemer in Wedden dat.
Ron Brandsteder presenteerde zijn Honeymoon Quiz.
Henny Huisman als presentator van de Soundmixshow.
De mini playbackshow, gepresenteerd door Henny Huisman, geeft een podium aan jong talent.
Jochem van Gelder, Ron Boszhard, Carlo Boszhard en Ron Brandsteder in het programma Laat ze maar lachen.
Cindy Pielstroom en Hans van der Togt als presentatoren van het programma Rad van Fortuin.
Is een clownsduo Van den Endes grootste succes?
Van den Ende komt eind 1975 de broers Aad en Bas van Toor tegen, twee oude bekenden van hem uit de tijd dat hij als 17-jarige jongen op het toneel staat in Amsterdam. Het acrobatenduo, destijds bekend onder de namen The Crocksons en The Melton Brothers, willen graag een kinderprogramma maken, maar het kost hen veel moeite een omroep enthousiast genoeg te krijgen. Van den Ende ziet het idee voor een nieuwe kinderserie wel zitten en hij zorgt ervoor dat de TROS akkoord gaat. Vanaf 1978 worden De avonturen van Bassie en Adriaan uitgezonden en kinderen zijn laaiend enthousiast. Het acrobatenduo weet iedereen aan het lachen te krijgen en serie na serie volgt.
"Adriaan is acrobaat en Bassie zit vol kattekwaad!" Het bekende clownsduo kondigt in oktober 2002 aan te gaan stoppen.
Mede door het succes van de televisieserie De Avonturen van Bassie en Adriaan, start Van den Ende in 1980 Circus Bassie en Adriaan.
Bas en Aad van Toor voor het 'Circus Bassie en Adriaan' waarmee ze door Nederland en België tourde in twee periodes: 1980 tot 1982 en 1985 tot 1989.
Wat lukt Van den Ende niet?
Niet alles wat Van den Ende aanraakt verandert in goud. Zijn droom van een eigen commercieel televisiestation bijvoorbeeld: TV-10. Dit ‘sterrennet’ mag eind jaren tachtig niet doorgaan van de overheid.
Drs. Th.D. Jansen (voorzitter NCRV) over gevolgen voor NCRV met de komst van het commerciële televisiestation TV-10.
Het Commissariaat van de Media gooit op 28 september 1989 roet in het eten en één maand voor uitzending wordt TV-10 geweigerd tot de Nederlandse kabeltelevisie. Door deze weigering zit Van den Ende financieel aan de grond. Hij moet vechten om zijn hoofd boven water te houden.
Joop van den Ende vertelt hoe hij een goed en volwaardig televisienet wil maken zonder overheidssubsidie.
Na deze moeilijkheden wil Van den Ende graag een commerciële zender opzetten in een ander land maar onvoldoende beheersing van de Engelse taal houdt hem tegen. Hij kiest ervoor om zijn terrein van televisie naar theater te verleggen en investeert zijn geld in vele succesvolle musicals. Hij besluit een compleet nieuwe weg in te slaan en kiest ervoor om buitenlandse musicals naar Nederland te halen en ze te vertalen. Daarmee schiet hij in de roos: het is een vorm van theater die vandaag de dag niet meer weg te denken is.
Musicals
Na afloop van de première van de musical Barnum in het Circustheater.
De cast van de musical Les Miserables: Joke De Kruiff, Danny De Munck, Pia Douwes, Simone Kleinsma, Jan Corduwener en Paul De Leeuw.
Joop van den Ende leidde persoonlijk de media rond in het verbouwde circustheater. De musical The Phantom of the Opera, zal hier in première gaan.
Na de première van de musical Miss Saigon in Den Haag.
Waartoe leidt de fusie tussen Van den Ende en John de Mol?
Ondertussen blijft Van den Ende ook als televisieproducent zeer actief. Begin jaren negentig gaan de omroepen meer op de kosten letten en op een gegeven moment kunnen ze de grote en dure shows van Van den Ende niet meer betalen. Daarom neemt Van den Ende in 1993 het strategische besluit om te fuseren met tv-producent John de Mol. Met hun bedrijf Endemol bedenken ze grote televisiehits als Idols en Big Brother. De Nederlandse kijkers vinden het fantastisch. Maar ook buiten de landsgrenzen is het bedrijf succesvol: veel televisieformats worden over de hele wereld verkocht.
Joop van den Ende gaat fuseren met John de Mol tot het bedrijf 'Endemol': voor velen een opmerkelijke samenwerking.
Sinds de fusie met John de Mol gaat Van den Ende meer besturen en zien zijn medewerkers hem op de werkvloer steeds minder. Zoals hij zich altijd bemoeide met alles rondom weer een nieuwe televisieshow, zo houdt hij zich nu op zijn verschillende plekken bezig met andere werkzaamheden. Uiteindelijk bezorgt zijn drukke werkschema hem eind jaren negentig een zware burn-out. Het kost hem drie jaar om te herstellen.
Door in therapie te gaan krijgt Joop van den Ende de liefde voor zichzelf terug. Hij werd opener en naar eigen zeggen een 'minder nare man'. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Het is te vergelijken met een elastiek wat je uittrekt en geen rek meer heeft: het is gewoon op.
Joop van den Ende
Daarnaast walgt Van den Ende van reality-tv en ziet hij steeds minder heil in de programma’s die Endemol produceert, zo schrijft Van den Endes biograaf Henk van Gelder. Hij besluit de televisiewereld voorgoed vaarwel te zeggen en het bedrijf Endemol wordt voor 5,5 miljard euro verkocht aan het telecommunicatiebedrijf Telefonica in Spanje. Deze verkoop wordt de belangrijkste deal uit Van den Endes leven en het maakt hem en John de Mol in één klap miljardair.
Endemol wordt verkocht aan het telecommunicatiebedrijf ‘Telefonica’ in Spanje. Ondanks het feit dat hij nu miljardair is, stopt hij niet met werken.
Theater: Van den Endes grootste passie?
Na zijn burn-out en de verkoop van Endemol richt hij zich weer volledig op zijn grootste passie: het theater. In 1998 neemt hij de live-entertainmenttak van Endemol over en richt zijn theaterbedrijf Stage Entertainment op. Stage Entertainment ontwikkelt eigen musicals, zoals Ciske de Rat, Sister Act, Moeder, ik wil bij de Revue, Hij gelooft in mij en De Tweeling. Het gehele archief is hier te bekijken.
Musicalproducties van Stage Entertainment
Naast zijn vele successen in het binnen- en buitenland is Van den Ende bezig met het opbouwen van dertig eigen theaters over de hele wereld. Om genoeg professionals in de producties te laten spelen zijn er speciale Van den Ende Academy’s- opgericht om talentvolle jongeren op te leiden tot uitvoerende artiesten.
Theaters over de hele wereld en een speciale Van den Ende Academy in Hamburg.
"Ik streef in principe maar één doel na: succes. En als je naar mijn loopbaan kijkt, zie je steeds weer hetzelfde patroon: een groepje mensen, een soort familie, waar ik dan de baas van ben; en samen proberen we er vooral iets leuks van te maken. Ik ben een echte ondernemer. Ik barst altijd van de nieuwe ideeën en plannen. Iets is nog niet klaar, of ik wil alweer tien nieuwe dingen. Ik word soms gek van mezelf."
Joop van den Ende.
Het Parool, 30 november 1992
In 2006 draagt Van den Ende zijn taak als algemeen directeur over aan Erwin van Lambaard, maar hij blijft nog wel nauw betrokken bij producties.
"Grote zalen, volle zalen, vijftig euro per kaartje. Dat bewijst dat het gigantisch is."
Wat doet de VanDenEnde Foundation?
Joop van den Ende en zijn echtgenote Janine van den Ende richten in 2001 samen het cultuurfonds VandenEnde Foundation op. Met dit particuliere fonds verlenen ze vele studiebeurzen aan jonge talenten die de droom hebben professioneel acteur, zanger, danser, musicus, filmmaker of theatermaker te worden. Naast het geven van deze studiebeurzen ondersteunt VandenEnde Foundation ook grote culturele projecten.
Koningin Beatrix in aanwezigheid van Joop en Janine van den Ende tijdens de opening van het nieuwe DeLaMar theater.
Het grootste project dat zij realiseren is de verbouwing en opening van het vervallen DeLaMar theater in Amsterdam. In 2010 opent dit theater opnieuw haar deuren.
Van den Ende vertelt over het door de VandenEnde Foundation verbouwde DeLaMar Theater in Amsterdam en... De bijzondere stoelen waar het theater over beschikt.
Daarnaast ondersteunt de VandenEnde Foundation nog andere culturele projecten zoals het Stedelijk Museum, het cultuur- en educatieproject Meer Muziek in de Klas, fotografiemuseum FOAM en het Concertgebouw.
Het vernieuwde Stedelijk Museum
Welke prijzen en onderscheidingen mocht Van den Ende in ontvangst nemen?
Joop van den Ende krijgt in 2001 een speciale onderscheiding: hij wordt benoemd tot Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau. Dit lintje krijgt Van den Ende voor de bijzondere prestaties die hij levert in zijn werk. Ook zijn vrouw Janine krijgt een onderscheiding en wordt benoemd als Officier in de Orde van Oranje-Nassau, voor haar persoonlijke inzet, visie en kwaliteiten voor de samenleving.
In 2004 worden de culturele projecten die Van den Ende samen met zijn vrouw uitvoert voor de VanDenEnde Foundation bekroond met de IJ-prijs van de gemeente Amsterdam.
Joop van den Ende: een fenomeen
Joop van den Ende onthult zijn wassen evenbeeld in Madame Tussauds Amsterdam.
In 2007 wordt Van den Ende door de redactie van het weekblad Elsevier verkozen tot Nederlander van het Jaar en daarnaast ontvangt hij meerdere eredoctoraten: in 2011 aan de Erasmus Universiteit en in 2012 aan de Nyenrode Business Universiteit.
Van den Ende ontvangt het eredoctoraat van Nyenrode Business Universiteit.
In 2007 verleent Koningin Beatrix hem het Erekruis van de Huisorde van Oranje en in 2010 overhandigt de burgermeester van Amsterdam hem de Gouden Medaille van de stad Amsterdam. In Hamburg krijgt Van den Ende in 2015 de Gustaf Gründgens cultuurprijs uitgereikt en in 2016 ontvangt hij de Musical Awards Oeuvreprijs voor alles wat hij bereikt en betekend heeft in de musicalindustrie.
Van den Ende krijgt zijn eigen plein in Hilversum op het Mediapark genaamd: 'Joop van den Endeplein'. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Is de fusie met Albert Verlinde Entertainment een stap terug voor Van den Ende?
Albert Verlinde begint ooit als balletdanser in Barnum, de eerste musical van Van den Ende. Sindsdien kruisen hun wegen elkaar vaak. Na de musical Piaf, waarin Verlinde ook een rol vervult, ontpopt hij zich tot theaterproducent. Dat merkt Van den Ende ook op en enkele jaren later koopt hij de internationale rechten voor de musical Doe Maar van Verlinde. Van den Ende en Verlinde houden contact en spreken elkaar geregeld over de Nederlandse musicalmarkt. Het resultaat hiervan is een zeer succesvolle nieuwe opzet van de Nationale Musical Awards én het samenvoegen van de theaterbedrijven van Van den Ende en Verlinde.
Joop van den Ende en Albert Verlinde maken theater voor iedereen bereikbaar en sinds kort doen ze dat door samen te werken.
Na zestig jaar in het vak lijkt het erop dat Van den Ende definitief een stapje terugdoet uit de internationale entertainmentindustrie. In 2015 sluit hij een overeenkomst met CVC Capital Partners en verkoopt daarmee een meerderheidsaandeel van zestig procent van Stage Entertainment.
Wie staan aan Van den Endes zijde?
Van den Ende trouwt in 1988 met Janine Klijberg en samen krijgen zij twee kinderen: Vincent en Iris. Iris heeft altijd de ambitie gehad om ook haar eigen televisie- en productiebedrijf te starten. Deze droom gaat in vervulling nadat ze afstudeert aan de Film en Televisie Academie in Amsterdam en MediaLane Holding opricht. MediaLane ontwikkelt en produceert televisieformats voor de publieke en commerciële omroepen in Nederland zoals Pauls Puberkookshow, De Kwis en Ranking the stars. Zoon Vincent werkt als DJ en muziekproducer.
In het kort
Joop van den Ende (1942) besluit na zijn opleiding tot timmerman en technisch tekenaar het toneel op te gaan. Zijn passie ligt echter bij het produceren. In 1968 richt hij een theaterbureau op. Hij ontdekt onder anderen komiek André van Duin en musicalster Simone Kleinsma.
Nederland maakt voor het eerst kennis met Van den Ende als theaterproducent wanneer hij de Revue opzet en daarmee televisie naar het theater brengt. Hij blijkt erg succesvol als televisieproducent en produceert onder andere Goede Tijden Slechte Tijden, Onderweg naar morgen en grote amusementsshows zoals Ron’s honeymoonquiz, Rad van Fortuin, Laat ze maar lachen, De Soundmix Show en De Mini Playbackshow.
Zijn droom van een eigen commercieel televisiestation valt eind jaren tachtig in duigen. Hij besluit zich meer te richten op musicals, ook op internationaal niveau. Als televisieproducent blijft Van den Ende ook actief.
Na de verkoop van Endemol richt Van den Ende zich weer volledig op het theater en richt hij Stage Entertainment op. De vele musicals die hij produceert met Stage Entertainment blijken een regelrecht hit. Voorbeelden zijn: Drie musketiers, Aida, Lion King en Beauty and the Beast.
Na zestig jaar in het vak doet Van den Ende een stapje terug. Zijn bedrijf fuseert met dat van Albert Verlinde en in 2015 verkoopt hij het meerderheidsaandeel van Stage Entertainment aan CVC Capital Partners.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
