Sinds wanneer hoort vuurwerk bij oud en nieuw?

Vuurwerk kent zijn oorsprong in China. Het dient in eerste instantie vooral om boze geesten te verdrijven, en maakt dan ook vaak deel uit van religieuze festivals. In de late middeleeuwen doet het vuurwerk ook in Europa zijn intrede.

Het wordt vooral ingezet tijdens feestelijkheden. Het einde van de Tachtigjarige Oorlog bijvoorbeeld wordt in 1648 op de Dam gevierd met vuurwerk. Soms heeft vuurwerk ook een militaire functie. Je kunt er bijvoorbeeld ’s nachts terreinen mee verlichten, of signalen afgeven.

Pas in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw ontstaat de gewoonte om tijdens de jaarwisseling zelf vuurwerk af te steken[1]. Waarschijnlijk nemen oud-Indiëgangers en migranten deze gewoonte mee uit Indonesië. Veel van hen vestigen zich in Den Haag, waar in eerste instantie met name straatschoffies het gebruik oppikken. Daarna volgen al snel andere burgers en andere delen van het land. Het vuurwerk wordt steeds makkelijker verkrijgbaar dankzij import vanuit China. En de stijgende welvaart maakt het vuurwerk voor steeds meer mensen bereikbaar. Inmiddels is een jaarwisseling zonder vuurwerk voor veel mensen niet meer voorstelbaar.

In het zuiden, noorden en oosten van het land hoort ook het carbidschieten bij oud en nieuw. Daarbij worden melkbussen gevuld met carbid en water en worden de bussen aan de achterkant door een gaatje verhit met een fakkel. Wat volgt is een oorverdovende knal en het wegvliegen van het deksel van de melkbus – of een voetbal die je in plaats van een deksel op de melkbus legt.

Er zijn verschillende soorten knal- en siervuurwerk. In de wet wordt onderscheid gemaakt tussen zware en lichte knallers. Categorie F1 is het simpelst, en categorie F4 het zwaarst. Sinds de jaarwisseling van 2020/2021 staan veel soorten vuurwerk op de lijst[2] van verboden vuurwerkproducten. Spullen waarmee geschoten of gevuurd kan worden gaan in de ban.

Consumenten mogen bijvoorbeeld geen rotjes afsteken, geen vuurpijlen en geen matten. Ook babypijltjes zijn verboden. Wat nog wel is toegestaan zijn producten uit de zogenaamde F1 en F2 categorie: sterretjes, fonteinen en grondbloemen bijvoorbeeld.

Rond de jaarwisselingen van 2020/2021 en 2021/2022 mocht er, vanwege corona en de druk op de ziekenhuizen, nergens in Nederland vuurwerk worden afgestoken. In 2022 is er nog geen algeheel verbod. In totaal kiezen 12 gemeenten ervoor om een algeheel vuurwerkverbod in te voeren. In die gemeenten is alleen fop- en schertsvuurwerk, zoals sterretjes en knalerwten toegestaan. In 2023 stijgt het aantal gemeenten met een vuurwerkverbod naar 16. De verwachting is dat het aantal in de komende jaren verder zal toenemen[3]. 

Sommige mensen zijn echt vuurwerkfanaat en kopen tassen vol met vuurwerk. Maar niet iedereen is er blij mee. De roep om een volledig verbod op consumentenvuurwerk klinkt de laatste jaren steeds luider. Daarvoor zijn verschillende redenen. Vuurwerk zorgt jaarlijks rond oud en nieuw voor tientallen miljoenen euro’s schade aan gebouwen, voertuigen, het milieu en de openbare ruimte. Veel mensen ergeren zich bovendien aan het geknal op oudejaarsdag en de dagen daarvoor. En ook huisdieren kunnen flink van slag raken.

De relatief jonge traditie van vuurwerk afsteken op 31 december verandert dus. Maar dat betekent niet dat vuurwerk verdwijnt. Fonteinen, cakes en bepaald grondvuurwerk zijn toegestaan voor consumenten. En verschillende gemeenten organiseren professionele vuurwerkshows op centrale pleinen.

Een totaalverbod op vuurwerk zal niet zo snel worden ingevoerd. Daar willen politieke partijen niet aan, om verschillende redenen.  Sommigen vinden het de eigen verantwoordelijkheid van de burgers om er veilig mee om te gaan. Anderen vinden een verbod ‘betutteling’ of willen niet tornen aan de traditie. Wat vind jij?