Waarom vieren we op 1 januari het nieuwe jaar?

Dat we het nieuwe jaar op 1 januari beginnen hebben we te danken aan Paus Gregorius XIII en de Romeinen. De Romeinen stemmen hun Romeinse kalender rond 738 voor Christus af op de stand van de maan. Het jaar heeft in deze jaartelling 10 maanden en start met de maand maart, vernoemd naar de god Mars van de oorlog. Dit met het idee dat tijdens oud en nieuwvieringen alle oorlogen moeten stoppen.

De Romeinse koning Numa Pompilius past tijdens zijn heerschappij (753 v.Chr. - 673 v.Chr.) deze Romeinse kalender aan. De seizoenen lopen namelijk na een paar jaar niet gelijk. Numa Pompilius voegt twee maanden aan het jaar toe: januari en februari. De maand januari vernoemen de Romeinen naar de Romeinse god Janus. Deze god van het nieuwe begin heeft twee gezichten en kijkt twee richtingen uit. Eigenlijk precies wat wij op 1 januari doen: we kijken naar het jaar dat voor ons ligt en dat achter ons ligt. Een mooie maand om het jaar mee te beginnen volgens Numa Pompilius. 

Julius Caesar past rond 46 voor Christus de kalender opnieuw aan omdat de kalender nog steeds niet gelijk loopt met de seizoenen. Hij voert in zijn rijk de Juliaanse kalender in. Hij baseert deze kalender niet langer op de maan, maar op de zon. Caesar behoudt in zijn kalender januari als eerste maand. Door de expansiedrift van Caesar verspreidt de kalender zich razendsnel over het Romeinse Rijk. Maar na de val van het Romeinse Rijk nemen veel christelijke landen hun oude kalender toch weer terug. Veel landen houden 25 december en 25 maart aan als nieuwjaarsdagen.

Paus Gregorius XIII komt er in 1582 achter dat de Juliaanse kalender niet goed werkt met schrikkeljaren. Ook maakt de Juliaanse kalender het lastig om de exacte datum van Pasen te berekenen. Dus introduceert Paus Gregorius XIII in 1582 een aangepaste versie van de kalender. In zijn Gregoriaanse kalender maakt ook hij van 1 januari de start van het nieuwe jaar. Katholieke landen nemen de kalender meteen over, bij protestante en orthodoxe landen gaat het trager. Ook in Nederland gaat de overgang niet van een leien dakje. Hoewel Holland, Zeeland en de zuidelijke gewesten vrijwel meteen de kalender overnemen, gaan de overige gewesten pas in 1700 en 1701 over. Sindsdien gebruiken we tot op de dag van vandaag de Gregoriaanse kalender.

Betekent dit dat ieder land op 1 januari het begin van het nieuwe jaar viert? Nee, denk aan het Chinese Nieuwjaar dat op de eerste tot vijftiende dag van de Chinese kalender wordt gevierd. Of het Joods Nieuwjaar. Ook dat houdt geen gelijke tred met de Gregoriaanse kalender en valt op de eerste twee dagen van de eerste maand van de Joodse kalender.