Is alcohol echt zo slecht voor je?
Is alcohol echt zo slecht voor je?
Laatste update: 01-11-2024
Wijntjes, biertjes, whisky: we drinken wat af met z’n allen. Lekker en gezellig, vinden veel mensen. Maar hoe ongezond is het eigenlijk? Brengen we ons lichaam ernstige schade toe, of valt het allemaal wel mee? En heeft het zin om een maand niet te drinken?
Redacteur: Jessie van den Broek
Waarom denken we nu anders over alcohol dan vroeger?
Onze normen over wat verantwoord alcoholgebruik is, zijn aan het veranderen. Nog niet zo lang geleden was het heel normaal dat scholieren in het weekend in de kroeg hingen om zich vol te gieten met bier, wijn of zoete mixdrankjes. En ook onder volwassenen vloeide de drank vaak rijkelijk. Een glas wijn per dag houdt je hart en bloedvaten gezond, was het idee.
In de afgelopen jaren zijn die normen wat verschoven. Sinds 2014 moet je minstens 18 jaar zijn om een biertje of wijntje te mogen bestellen. En ook het idee dat drank in kleine hoeveelheden gezond kan zijn, is veranderd. Drink liever helemaal geen alcohol, of in ieder geval niet meer dan één glas per dag, is nu het advies van de Gezondheidsraad[1].
Sinds 1 januari 2014 mogen jongeren van onder de 18 geen drank meer kopen.
Vanwaar die veranderde richtlijnen? Nieuwe inzichten uit onderzoek[2] hebben laten zien dat alcohol schadelijker is dan lang werd gedacht. Vooral bij jongeren, van wie de hersenen nog in ontwikkeling zijn, kan alcoholgebruik grote schade opleveren.
Maar ook voor volwassenen blijkt alcohol ongezonder dan we dachten. In kleine hoeveelheden mag alcohol dan een positieve uitwerking hebben op je hart en bloedvaten, maar die voordelen wegen niet op tegen de nadelen, weten we nu[3].
Hoeveel drinken we eigenlijk?
Bijna 80% van de volwassen Nederlanders drinkt weleens alcohol. Minder dan de helft houdt zich aan het advies van de Gezondheidsraad om niets te drinken of in ieder geval niet meer dan één glas per dag.
Wat doet alcohol met je?
Alcohol heeft allerlei effecten op je lichaam en hersenen. Veel mensen genieten van drank en associëren het met gezelligheid en ontspanning. Dat komt niet alleen doordat we nou eenmaal gewend zijn om tijdens sociale aangelegenheden een biertje of wijntje te drinken, het heeft ook te maken met de effecten van alcohol op je lichaam. Na één of twee drankjes versnelt je hartslag, voel je je minder geremd en krijg je vaak een warm en ontspannen gevoel.
Maar, zoals we allemaal wel weten: hoe meer je drinkt, hoe sterker de negatieve effecten van alcohol worden. Je reactievermogen gaat achteruit, je begint jezelf te overschatten en kunt misselijk worden. Als je veel drinkt, kun je een black-out krijgen, waardoor je je later niet meer herinnert wat er is gebeurd. Ook kun je bewusteloos raken of zelfs een hartstilstand krijgen. Het drinken van grote hoeveelheden alcohol in korte tijd, ook wel bekend als bingedrinken kan daardoor zelfs dodelijk zijn.
Wat doet alcohol met je lijf en welke verschillende fasen van dronkenschap zijn er? De NOS legt het uit.
De langetermijneffecten van alcohol zijn misschien nog wel veel verraderlijker dan die op de korte termijn. Dat langdurig overmatig alcoholgebruik tot leverschade kan leiden, weten de meeste mensen wel. Maar wist je ook dat alcohol kankerverwekkend is? En dat je ook met een paar glaasjes per dag al een verhoogde kans hebt op allerlei ziektes en aandoeningen?
Het risico op veel soorten kanker, zoals borst-, darm-, long-, keel- en slokdarmkanker, wordt groter naarmate je meer drinkt. Bij borstkanker geldt dat zelfs al bij één glas per dag[4]. Daarnaast kan alcohol op de lange termijn zorgen voor hart- en vaatziekten, hersenschade, geheugenverlies en verminderde vruchtbaarheid. En dan is er natuurlijk nog de negatieve invloed van alcohol op je nachtrust[5] en het risico op verslaving.
Maar hoeveel alcohol is te veel? Er is geen 'veilige' hoeveelheid alcohol die je zonder risico kan drinken.[6] Wel nemen de risico's toe als je meer drinkt.
Als je alcohol gebruikt, komt het stofje dopamine vrij in je hersenen. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Waarom is alcohol niet verboden?
De maatschappelijke gevolgen van drankgebruik zijn groot: van verkeersdoden en vandalisme tot economische schade door minder goed functionerende werknemers. Overmatig alcoholgebruik verwoest carrières en drijft gezinnen uit elkaar. De negatieve gezondheidseffecten van alcohol zijn groot en alcoholgebruik leidt tot hoge kosten voor de gezondheidszorg.
In tegenstelling tot veel andere verdovende middelen is alcohol helemaal geaccepteerd in onze maatschappij. Daardoor wordt problematisch alcoholgebruik vaak pas laat opgemerkt.
Waarom is alcoholgebruik dan eigenlijk niet verboden? Voor het antwoord op die vraag moeten we terug in de tijd. Alcohol is diep geworteld in onze cultuur. We gebruiken het al eeuwenlang – denk bijvoorbeeld aan wijn bij de oude Grieken en de bierconsumptie in de Middeleeuwen – en daarmee is het nauwelijks meer weg te denken uit onze maatschappij. Onder veel bevolkingsgroepen is alcohol dan ook volledig geaccepteerd. Wat waarschijnlijk ook een rol speelt, is dat alcohol een ‘sociaal smeermiddel’ is. We worden er (bij matig gebruik) wat losser en relaxter van, en dat maakt het tot een geliefd middel in sociale situaties.
De opstelling van de politiek tegenover alcohol verandert door de jaren heen. In de negentiende eeuw is alcoholmisbruik onder arbeiders een groeiend probleem. Allerlei maatschappelijke organisaties pleiten voor matigheid, zoals de Volksbond tegen Drankmisbruik.
Sommige politieke partijen, waaronder de SDAP (de voorloper van de PvdA) sluiten zich hierbij aan. In de jaren 30 van de 20ste eeuw proberen geheelonthouders via een referendum een verbod op alcoholverkoop af te dwingen, maar zonder succes.
1924: de geheelonthoudersvereniging van trein- en trampersoneel demonstreert in Utrecht tegen drankmisbruik.
Tegenwoordig is alcohol nog altijd legaal: het is niet opgenomen in de Opiumwet, wat betekent dat de overheid het niet als drug beschouwt. Wel worden er sinds de jaren 60 steeds meer maatregelen genomen om drankgebruik terug te dringen. De accijnzen op alcohol worden verhoogd en er komen tv-spotjes om de negatieve effecten van drank te benadrukken. Tegenwoordig zijn er ook restricties op het gebied van reclame en mag er geen alcohol meer worden verkocht aan jongeren onder de 18. En ook autorijden onder invloed van drank is nu ten strengste verboden, hoewel dat niet altijd zo is geweest.
De hele aflevering kan je bekijken bij Andere Tijden.
Een maand niet drinken, heeft dat zin?
Goed nieuws: een ‘drankpauze’ heeft positieve effecten op je gezondheid. De laatste jaren zijn Dry January en de Nederlandse variant IkPas een groeiend fenomeen. Na een bourgondische decembermaand laten veel mensen de drank een maandje staan. Deelnemers zeggen dat ze meer energie hebben, beter en dieper slapen en gewicht verliezen.
Of dat ook echt zo is, onderzocht tv-programma De Kennis van Nu samen met onderzoekers van het Radboudumc. Zestien gematigde drinkers – onder wie presentatoren Diederik Jekel en Elisabeth van Nimwegen – dronken een maand geen alcohol. Voor en na die periode onderwierpen de onderzoekers de proefpersonen aan allerlei medische tests, zodat ze de gezondheidseffecten van de alcoholvrije maand goed in kaart konden brengen.
Een maand zonder alcohol heeft positieve effecten op de gezondheid, ontdekten de onderzoekers. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Die effecten bleken duidelijk zichtbaar: na de ‘droge’ maand voelden de proefpersonen zich fitter, was hun cholesterolwaarde verlaagd, hadden ze minder buikvet en een gezondere lever. Het ging natuurlijk maar om een kleine onderzoeksgroep, zegt onderzoeker Eric Tjwa, maar toch zijn de resultaten van het onderzoek[8] interessant. “Het laat zien dat het stoppen met alcohol, zelfs bij matig gebruik en voor een korte periode, al goede effecten kan hebben op iemands gezondheid.” Hier lees je meer over de effecten van een maand geen alcohol drinken.
Toch is (tijdelijk) stoppen met drank niet altijd makkelijk. De sociale druk om te drinken is vaak groot. Van ‘doe niet zo ongezellig’ tot ‘kom op, neem gewoon een biertje’: mensen die een glaasje fris drinken in plaats van alcohol, krijgen vaak te maken met (onbedoeld) negatieve reacties vanuit hun omgeving. Hoewel onze kennis over de schadelijke gevolgen van alcohol toeneemt, is het dus nog niet altijd makkelijk om de drank te laten staan.
Stoppen met alcohol kan lastig zijn vanwege de sociale druk om te drinken, ondervonden Erik Jan Harmens en Tanja van Bergen.
Als je stopt met roken ben je een held, als je stopt met drinken ben je een loser.
Tanja van Bergen
In het kort
Door nieuwe inzichten uit onderzoek zijn de normen voor alcoholgebruik veranderd. Drink geen alcohol, of in ieder geval niet meer dan één glas per dag, is nu het advies van de Gezondheidsraad.
Alcohol heeft veel negatieve gezondheidseffecten, ook bij matige drinkers. Denk bijvoorbeeld aan leverschade, geheugenproblemen en verhoogde risico’s op allerlei vormen van kanker.
De maatschappelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik zijn groot. Toch is alcohol niet verboden: het is een sociaal geaccepteerd middel dat diep geworteld is in onze cultuur.
Na de feestdagen laten steeds meer mensen de drank een maandje staan. Zo’n korte periode zonder alcohol heeft al positieve effecten op de gezondheid, weten we uit onderzoek.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
