Hoe zette Lowlands de toon voor een nieuw soort festival?
Hoe zette Lowlands de toon voor een nieuw soort festival?
Laatste update: 26-04-2024
Van alternatieve bandjes tot absurde theateracts: Lowlands is niet zomaar een popfestival. Hoe komt dit 'totaalfestival' in de jaren 90 op en hoe vernieuwend is het? Waarom vinden we Lowlands zo leuk? En zet het nog altijd de toon?
Redacteur: Tess de Bruijn
Is Lowlands meteen een succes?
Ondanks de regen, zijn de reacties na de eerste editie van Lowlands in 1993 lovend. 7800 bezoekers reizen af naar de Flevopolder voor hun eerste bezoek aan het festival ‘A Campingflight to Lowlands Paradise’. Volgens de organisatie, Mojo en Loc7000, is Lowlands het eerste meerdaagse openluchtfestival sinds Kralingen 1970 en een tegenhanger voor de grote festivals. De pers is uitgelaten over de gemoedelijke sfeer van het driedaagse festival. De prijzen zijn daarnaast zacht in vergelijking met nu, voor 75 gulden ben je verzekerd van een weekendticket voor de 35 bands die langskomen. Dat is omgerekend 34 euro.
Lowlands 1993
Hoogtepunten van deze eerste editie zijn de optredens van onder andere Iggy Pop, Rage Against the Machine, Smashing Pumpkins, The Goats en Urban Dance Squad. Het festival brengt een goede mix van bekende en minder bekende namen en biedt daarmee meer dan de andere grote zomerfestivals die vooral de grote namen programmeren.
Ska, metal, rap, hardrock, house, het is er allemaal, zolang het maar jong, alternatief en aanstormend is. Er is in de beginjaren anders dan gebruikelijk geen groot hoofdpodium en de bezoekers krijgen op ieder podium iets anders te zien. Ook cultuurliefhebbers kunnen hun hart ophalen met films en theatershows. Het festival is dus echt vernieuwend. Nog tijdens de eerste editie meldt de organisatie aan de bezoekers dat Lowlands het jaar erop zal terugkeren.
Komt Lowlands uit het niets?
Lowlands is in 1993 een totaal nieuw soort festival, maar borduurt wel voort en leent van oudere succesvolle festivals. Concertorganisator Mojo en Loc7000 vernoemen hun festival naar het Utrechtse hippiefeest ‘A Flight to Lowlands Paradise’, een politiek en idealistisch getint festival dat hippie Bunk Bessels in de jaren 60 tweemaal organiseert.
Beelden van een beatband die op het podium in de Margriethal van de Utrechtste Jaarbeurs speelt, helaas zonder geluid.
Los van de naam, stamt het festival volgens organisator Mojo vooral af van het Holland Pop Festival in Kralingen 1970. Dit gaat de geschiedenisboeken in als het eerste grote openluchtfestival waar de festivalgangers openlijk blowen en LSD gebruiken. Grootheden als Pink Floyd, Santana en Jefferson Airplane betreden het podium en er kan, net als op Lowlands nu, gekampeerd worden.
Omdat Lowland vanaf het begin meer programmeert dan alleen muziek, lijkt het inhoudelijk op het festival Pandora’s Music Box, een psychedelische festival dat van 1983 tot en met 1985 in het Rotterdamse De Doelen wordt georganiseerd. Pandora’s Music Box is vernieuwend en de gekkigheid staat centraal. Het is dan ook niet vreemd dat organisator Berry Visser ook de eerste editie van Lowlands mede organiseert en veel van het concept van Pandora's Music Box wordt overgenomen.
Op 'Pandora' zijn naast bands ook zogenaamde ‘verschijnselen’ te zien. Dit zijn acteurs die tussen de bezoekers rondlopen en een act opvoeren. Berry Visser blikt in een interview met 3voor12 terug: “We hadden een ballet van jongens en meisjes die brandende lampenkappen droegen, prachtig was dat. Er waren verpleegsters in witte jasjes. Je kon gerust bij hen op de brancard gaan liggen, dan werd je om 3 uur ’s nachts gemasseerd.” Acts als deze zijn een groot succes en Visser gebruikt ze ter inspiratie voor Lowlands.
“Dit gaat uitgroeien tot een festival waar 50.000 mensen per jaar komen.”
In 1991 organiseert Mojo ‘Ein Abend in Wien’: een tweedaags muziekfestival in De Doelen in Rotterdam. Op het programma staat zowel alternatieve muziek, theater als literatuur. Met optredens van onder andere Nirvana en Sonic Youth en literaire voordrachten van Nick Cave. Ook dit biedt inspiratie voor een nieuw totaalfestival.
Twee jaar later is de eerste editie van Lowlands daar. Een festival dat het beste van voorgaande festivals overneemt. Het kamperen van het Holland Pop Festival en de excentriciteit en diversiteit van festivals als Pandora’s Music Box en Ein Abend in Wien.
"Dit is een liedje dat ze niet op de radio draaien."
Waarom vinden we Lowlands zo leuk?
Bezoekers komen voor de muziek, natuurlijk, maar het vooral om de sfeer. Niet voor niets is het festival vaak al uitverkocht lang voordat alle grote namen bekend zijn. Op Lowlands is van alles te doen en er gebeuren de gekste dingen. Niet alleen de programmering is vernieuwend, ook is Lowlands een voorloper op het gebied van festivalcatering. Waar je voor de komst van Lowlands op festivals vooral aangewezen bent op snacks uit de frituur, kun je op Lowlands kiezen uit gerechten uit alle werelddelen. Hoewel andere grote festivals zoals de Zwarte Cross of Best Kept Secret het concept van een totaalfestival de afgelopen jaren hebben overgenomen, blijft Lowlands onderscheidend.
"Het verschil tussen een gewone fluiter en een kunstfluiter is dat een kunstfluiter bijvoorbeeld klassieke muziek fluit."
Iedere editie gebeurt er wel wat. In 1995 regent het zo hard dat de stroom tijdens een optreden van The Prodigy driemaal uitvalt. De band gaat woedend naar huis. Lowlands 1996 sluit fruitig af. Een groep festivalgangers vindt op de laatste avond achter een saptent de vuilniscontainer. Nadat een paar sinaasappelschillen over en weer gaan is het hek van de dam: honderden festivalgangers bekogelen elkaar in een sinaasappelschillengevecht.
De meest uiteenlopende acts betreden de podia tijdens het driedaagse festival, niets is te gek: van improvisatietheater tot een optreden van een professioneel schetenlater. In de loop van de jaren komen er steeds meer podia bij voor andersoortige programmering zoals debatten, theater en wetenschap. De inmiddels alom bekende ‘Silent Disco’ wordt voor een van de eerste keren in Nederland juist op Lowlands georganiseerd. Het concept waar bezoekers met koptelefoons op kunnen luisteren naar verschillende dj’s is een groot succes.
Steeds meer festivals komen de laatste jaren op en borduren voort op het totaalfestival dat Lowlands sinds 1993 jaarlijks organiseert. Lowlands is vernieuwend en de fans van het festival laten zich graag verrassen. In 2006 ontstaat in de Magneetbar een groot feest als kunstenaar Jesse Limmen bezoekers overhaalt in ruil voor een gratis consumptie iets te doen op het podium. Het resultaat: hordes bezoekers nemen een kijkje bij polkadansende en bellenblazende festivalgangers. In ditzelfde jaar verbluffen de piepjonge Arctic Monkeys de grote Alphatent in noodweer, terwijl buiten de festivalgangers een modderslide-wedstrijd houden.
Lowlandsliefhebber Eric Corton blikt terug op het legendarische optreden van Arctic Monkeys.
Modderwedstrijden in 2006, waterpistoolgevechten in 2012. Dat jaar beleeft Lowlands haar heetste editie ooit. Voor een keer mogen festivalgangers hun waterpistool op het festivalterrein meenemen. De beveiligers delen natte sponzen uit en op de zondagmiddag spoort de organisatie de bezoekers aan tot een groot watergevecht.
“Een beetje verkoeling zoeken. Het wordt te warm.”
In 2016 nodigt Lowlands de turner Yuri van Gelder uit voor een ringenoefening. Het is de eerste keer dat een sporter het hoofdpodium, de Alpha, betreedt. Van Gelder is vlak daarvoor door de turnbond van de Olympische Spelen naar huis gestuurd omdat hij zich niet aan de gedragsregels heeft gehouden. Van Gelder doet voor een stampvolle tent een variant op de ringoefening die hij op de Olympische Spelen had willen doen.
Turner Yuri van Gelder in een bomvolle Alphatent op Lowlands 2016.
Is Lowlands ook groen?
Lowlands is niet alleen vernieuwend op het gebied van cultuur en muziek. Ook wil het festival een voorloper zijn in de organisatie van een groen en verantwoordelijk festival. Festivaldirecteur Eric van den Eerdenburg: “Iedereen moet zijn steentje bijdragen aan het milieu, wij dus ook”. Als een van de eerste grote festivals van Nederland profileert Lowlands zich als een duurzaam festival.
"De vrolijke noot van Lowlands blijft de meest uiteenlopende muziek."
De organisatie zet deze strategie vanaf 2003 in. Zo heft Lowlands tijdens deze editie bijvoorbeeld statiegeld op de drankbekers en maakt deze biologisch afbreekbaar. Ook over de draag-trays betaalt de bezoeker sindsdien statiegeld. Zo blijft er zo min mogelijk afval op het terrein achter. Een deel van de opbrengst van het statiegeld steekt de organisatie in duurzame initiatieven van de organisatie zelf en partijen die daar los van staan.
Ook analyseert de organisatie het stroom- en waterverbruik en past dit waar kan aan om te besparen. Doordat het festival investeert in een goede stroomvoorziening op de locatie in Biddinghuizen, zijn ze minder afhankelijk van externe leveranciers. Sinds 2013 is het festival van groene stroom voorzien. In de toekomst wil de organisatie ook zelf duurzame energie opwekken met bijvoorbeeld windmolens en zonnepanelen.
"Het zou fijn zijn als je het hier leuk kan hebben, maar dat het milieu daar niet onder lijdt."
Zet Lowlands ook de toon met het programmeren van vrouwen?
In 2015 komt de Britse krant The Guardian met een onderzoek waarin het laat zien dat de meeste muziekfestivals vrouwelijke artiesten weren van de posters met hun line-up. Plots vragen meerdere media zich af: hoeveel vrouwelijke artiesten zijn er eigenlijk op de Nederlandse muziekfestival? Bar weinig blijkt uit diverse onderzoeken.
Op Lowlands 2016 is net meer dan 7% van de artiesten vrouw. Dat ligt iets hoger dan het gemiddelde: in datzelfde jaar is op de twintig populairste festivals slechts 6 % van de artiesten vrouw. Dat wordt toegeschreven aan het feit dat mannen de muziekwereld van oudsher domineren. Lowlands-programmeur Bertus de Blaauw verklaart: "Het is niet zo dat we uit een bak van driehonderd artiesten kunnen kiezen. Weinig acts kunnen de afsluitende spot aan en grote headliners zijn niet altijd beschikbaar voor de festivals.”
Weinig acts kunnen de afsluitende spot aan en grote headliners zijn niet altijd beschikbaar
Hoewel de headerliner Dua Lipa in 2018 een vrouw is, gaat Lowlands dat jaar nog niet mee in de trend met slechts 8% vrouwelijke artiesten. Dit terwijl het aantal vrouwelijke artiesten op andere festivals juist groeit. Gemiddeld is in 2018 18% van de artiesten op de grote festivals vrouw. Wat dat betreft loopt het doorgaans toonzettende muziekfestival nog wat achter de muziek aan.
In het kort
De eerste editie van ‘A Campingflight to Lowlands Paradise’ is in 1993 meteen een succes: de pers is uitgelaten over de goede sfeer en verrassende acts.
Lowlands borduurt voort op verschillende festivals: A Flight To Lowlands Paradise, het Holland Pop Festival, Pandora’s Music Box en Ein Abend in Wien.
Fans van Lowlands komen voor zowel de muziek als de sfeer op het festival. Op Lowlands is van alles te doen en er gebeuren de gekste dingen.
Lowlands is niet alleen vernieuwend op het gebied van cultuur en muziek. Ook is het voorloper in de organisatie van een groen en verantwoordelijk festival.
Er is nog een slag te maken op een gelijke verhouding tussen mannen en vrouwen op de Nederlandse festivalpodia, zo ook op Lowlands.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
