Hoe verloopt het koningschap van Willem-Alexander?

willemalexanderkoningschap_abdicatie_zweren
Hoe verloopt het koningschap van Willem-Alexander?

Gepubliceerd: 24-4-2018

Laatste update: 12-03-2024

Op 30 april 2013 volgt Willem-Alexander in De Nieuwe Kerk in Amsterdam zijn moeder Beatrix op als Koning der Nederlanden. Hoe heeft hij zich voorbereid op deze taak? Hoe anders richt hij die functie in vergeleken met zijn moeder? En hoe modern is zijn koningschap?

Vlak nadat Koningin Beatrix in 2013 besluit het ambt over te dragen aan haar zoon, maakt EenVandaag een overzicht van Willem-Alexanders leven en zijn voorbereiding op het koningschap:

Deskundigen denken dat Willem-Alexander het koningschap anders zal gaan invullen dan zijn moeder.

Willem-Alexander: onze eerste mediaprins. Hoe gaat hij om met al die aandacht en hoe bepaalt dat zijn koningschap?

In tegenstelling tot haar eigen leven, wil Beatrix dat haar eigen kinderen een zo normaal mogelijk leven leiden. Willem-Alexander heeft daar zelf ook veel behoefte aan, maar ontkomt er niet er niet aan dat hij vanaf zijn geboorte altijd in de schijnwerpers staat.

Willem-Alexanders jeugd

"In de snelvallende duisternis nam de spanning merkbaar toe en het duurde niet lang meer voor de vermelde pers door de Rijksvoorlichtingsdienst in kennis werd gesteld van de geboorte van een prins. Een bericht dat hierna onmiddellijk op de telex werd gezet."

De dag na de geboorte doet prins Claus aangifte van de geboorte van zijn zoon op het stadhuis in Utrecht. "Dit is hem dan, prins Willem-Alexander, getoond aan een wereld vol rumoer."

Willem-Alexander groeit op op Drakensteyn, waar het gezin een redelijk normaal leven leidt. "De piepjonge Willem-Alexander heeft nog maar één functie: een vertederende baby te zijn."

Tijdens de wintersport van het koninklijk huis in 1968 staat baby Willem-Alexander in het middelpunt van de belangstelling. 

Diezelfde dag speechen politici over deze pasgeboren baby en dat hij in tegenstelling tot zijn schoolgenootjes niet zelf zijn toekomst in kan richten. Biografen Jan Hoedeman en Remco Meijer schrijven in hun biografie Willem Alexander, van prins tot koning: “Teruglezend maken die redevoeringen duidelijk hoe groot de druk werd die op de schouders van de jonge prins zou gaan rusten. Een druk waartegen hij zich langere tijd zou gaan verzetten.” Een bekend voorbeeld hiervan is de uitspraak die Willem-Alexander doet op elfjarige leeftijd: “Alle Nederlandse pers opgerot.” Hij is al dat poseren voor de camera’s dan even zat. 

Beatrix en Claus genieten van de jonge jaren van hun zonen Willem-Alexander, Friso en Constantijn. Claus zegt dat ze bijna een gezin waren als elk ander. Later zegt dit koningspaar dat ze Willem-Alexander en zijn vrouw net zo’n mooie tijd willen gunnen voordat hij het koningschap moet overnemen. 

de koninklijke familie

Willem-Alexanders privacy blijft altijd belangrijk voor hem. In 2005 bedenkt hij een mediacode[1] 'ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer van leden van het Koninklijk Huis'. De pers mag niet meer zomaar foto's nemen van zijn gezin; alleen op speciale fotoshoots tijdens hun vakanties of op Huis Den Bosch.

Van Prins Pils tot serieuze troonopvolger. Hoe wordt Willem-Alexander voorbereid op het koningschap?

Op de middelbare school staat Willem-Alexander bekend als, volgens rector Paul Gerretsen, ‘sociaal heel intelligent en een doener.’ Beatrix maakt zich vervolgens zorgen. Is haar oudste zoon wel ambitieus genoeg?

Als puber Willem-Alexander naar het Atlantic College in Wales wil, moet hij daar, net als alle andere kinderen, een toelatingsexamen voor doen, wat hij haalt. Ook daar kan hij niet ontsnappen aan de pers. In Wales komen Renate en Maurits Rubinstein langs om Willem-Alexander meerdere dagen te volgen voor het boek Alexander. Een impressie van de kroonprins bij zijn achttiende verjaardag. Maurits zegt daarover: “Willem-Alexander bleek een normale jongen te zijn. Een gewone jongen is hij natuurlijk niet, want je merkte toen al dat hij dat koningschap met zich meedroeg.” Volgens hen stelt Willem-Alexander zich erg meewerkend op.

Willem-Alexander doet mee aan de elfstedentocht

En zo doet Willem-Alexander, onder de naam W.A. van Buren, als een hele gewone jongen mee aan de Elfstedentocht. Het blijkt een weddenschap te zijn. Zijn ouders wachten hem bij de finish op om hem te feliciteren met deze prestatie. 

En zo doet Willem-Alexander, onder de naam W.A. van Buren, als een hele gewone jongen mee aan de Elfstedentocht. Het blijkt een weddenschap te zijn. Zijn ouders wachten hem bij de finish op om hem te feliciteren met deze prestatie. 

Op zijn 18e wordt Willem-Alexander geïnstalleerd als lid van de Raad van State en breekt er een nieuwe levensfase aan. Beatrix houdt Willem-Alexander nog geruime tijd weg van verplichtingen en gunt hem een normaal studentenleven. Willem-Alexander kiest voor de studie geschiedenis aan de universiteit Leiden en meldt zich aan als lid van studentenvereniging Minerva, het Leidse corps. Eerst voelt hij zich daar wat ongemakkelijk, later ligt dit leven hem zo goed dat hij de bijnaam Prins Pils krijgt[2].

Na zijn studie behaalt Willem-Alexander zijn vliegbrevet bij de Koninklijke luchtmacht. Het vliegen wordt een grote hobby. Jaarlijks vliegt hij nog twee á drie keer per maand met vliegtuigen van de KLM[3].

'prins pils'

Ter ere van haar 50e verjaardag geeft koningin Beatrix een uitgebreid interview. Hierin is Willem-Alexander ook een aantal keer aan het woord, over zijn eigen jeugd en over het ambt van zijn moeder.

Willem-Alexanders gewone jeugd

Willem-Alexander praat over zijn jeugd, dat die zo normaal mogelijk is geweest.

Ter gelegenheid van haar 50e verjaardag geeft Beatrix een uitgebreid interview. Hier vertelt ze over hoe ze haar zonen opvoedt. 

Beatrix' man Claus en haar drie zonen spreken over haar en noemen haar een geweldige moeder. Willem-Alexander denkt dat hij dat niet kan evenaren. 

Na zijn afstuderen in 1993 is het echt tijd voor Willem-Alexander om zich voor te bereiden op het koningschap en geeft hij een uitgebreid televisie-interview. De kijkcijfers zijn enorm en de commentaren zijn positief. Die spreken dan al over een moderne koning. De Telegraaf schrijft: “De manier waarop de prins zich manifesteerde doet vermoeden dat hij voor zichzelf een toekomstige rol ziet als een moderne koning in een volwassen samenleving. Wel moet hij nog veel leren en komende jaren van zijn leven staan dan ook in het teken van voorbereiding op het koningschap.”

Willem-Alexanders eerste televisie-interview

Nu Willem-Alexander is afgestudeerd begint een nieuwe levensfase. Dit interview is het eerste lange interview dat hij doet voor televisie.

Willem-Alexander vertelt over de manier waarop hij zichzelf voorbereidt op het koningschap.

Willem-Alexander praat over de media en hoe zijn leven in de schijnwerpers ervaart. Ook praat hij over zijn toekomstige vrouw, die dan nog niet in beeld is, en dat hij zich niet zal laten belemmeren door het parlement.

Maxima en de prinsesjes

Tijdens het televisie-interview in 1993 zegt Willem-Alexander dat hij zich volledig vrij voelt in zijn partnerkeuze. Hij heeft dan nog geen vermoeden dat de keuze voor zijn toekomstige vrouw daadwerkelijk discussie zou gaan opleveren.

Na roddels her en der over mogelijke vriendinnen en allerlei koppelpogingen, kiest Willem-Alexander uiteindelijk voor de Argentijnse Máxima Zorreguieta. Geen voor de hand liggende keuze: ze is niet van adel en bovendien dochter van een voormalig staatssecretaris uit het omstreden dictatoriale Videla-regime (1976-1981. Deze militaire junta was verantwoordelijk voor gruwelijke misdaden zoals babyontvoeringen, verdwijningen en moorden[4].

willem-alexander en maxima

Kan het parlement deze keuze wel goedkeuren? Er komt een onderzoek naar de politieke functies van Máxima’s vader Jorge Zorreguieta en zijn rol als bewindsman tijdens het regime van Videla. Jan van Walsem van D66 zegt zelfs: "Máxima kan mijn koningin niet zijn."[5] Hij vindt: het huwelijk mag niet doorgaan.

Het toekomstige koningspaar ervaart veel politieke en publicitaire druk. Tijdens een werkbezoek in New York vraagt een journalist hem ernaar. Willem-Alexander antwoordt dat journalisten de openbare bronnen moeten raadplegen en verwijst naar de ingezonden brieven rubriek van de Argentijnse krant La Nación. Hierin staat een brief die Jorge Zorreguieta’s rol in het Videla-regime vrijpleit, maar die brief is geschreven door de Argentijnse dictator zelf. Later zal Máxima hierover zeggen: “Hij was een beetje dom”.

Zij zal Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden, Prinses van Oranje-Naussau, mevrouw van Amsberg worden genoemd

Toestemmingswet

Liefde overwint uiteindelijk. Willem-Alexander vraagt zijn Máxima ten huwelijk en zodra de regering toestemming[6] geeft maken ze hun verloving officieel bekend via televisie. De aanwezigheid van Jorge Zorreguieta zou tot grote tegenstellingen in de maatschappij leiden. Diplomaat Max van der Stoel weet Máxima's vader over te halen niet aanwezig te zijn op het huwelijk van zijn dochter. Hierdoor wordt een mogelijke constitutionele crisis afgewend.

Verloving Willem-Alexander en Máxima

Op 30 maart 2001 maken Willem-Alexander en Máxima hun verloving officieel bekend. Ook gaan zij in op de discussie rondom de vader van Máxima. 

Premier Lubbers deelt mee dat de vader van Máxima, Jorge Zorreguieta niet aanwezig zal zijn bij het huwelijk van zijn dochter.

Professor Derksen en professor Bauds praten na over de verklaring van Máxima.

Het huwelijk wordt logischerwijs een enorm (media)festijn. Terugkerende vraag van Willem-Alexander is: “Kan en mag ik Maxima vragen haar vrije zelfstandige leven op te geven? Vanaf mijn vroegste herinneringen weet ik hoeveel het koningschap vraagt. Het is een bijna onmenselijk offer. Zij trouwt niet alleen met mij, maar met een heel land.”

trouwdag van willem-alexander en maxima

Willem-Alexander en Maxima krijgen samen drie dochters: Amalia, Alexia en Ariane. Net zoals zijn moeder hem opvoedt, wil Willem-Alexander zijn kinderen zo normaal mogelijk opvoeden. Ze gaan naar de openbare Bloemcampschool in Wassenaar. Ook gaan ze als inwoners van Wassenaar regelmatig als gewone burgers naar evenementen, zoals de intocht van Sinterklaas.

WA_gezinvakantie

Hoe zien de eerste vijf jaren van Willem-Alexanders koningschap eruit?

Op 28 januari 2013 kondigt Beatrix in een televisietoespraak aan het ambt over te dragen aan haar oudste zoon, Willem-Alexander. In dat jaar zijn de praktische omstandigheden goed (er zijn bijvoorbeeld geen grote verbouwingen in de binnenstad van Amsterdam), er is ook een stabiel kabinet en de 75e verjaardag van Beatrix is ook een geschikt moment om afstand te doen van de troon.

Willem-Alexander kiest ervoor om zijn eigen naam te houden als koning, in plaats van Willem IV. Verrassend, zeggen vele royaltykenners. Dik van der Meulen, biograaf van Willem III zegt de volgende dag in de Volkskrant: “Het is een breuk met de traditie. En dat in een familie waarin traditie zo belangrijk is.” Willem-Alexander verklaart zijn keuze door te zeggen dat hij zich hiermee op de toekomst richt, niet op het verleden. Is dit een eerste teken van zijn geplande moderne koningschap?

Op 30 april 2013 draagt Beatrix officieel het koningschap over op haar zoon Willem-Alexander.

Veel mensen verwachten dat hij het ‘perfecte’ koningschap van zijn moeder koningin Beatrix niet kan evenaren en dat hij het ambt zeker op een andere manier zal gaan invullen. Hij staat bekend als een wat informele man, maar het koningschap draagt belangrijke verantwoordelijkheden met zich mee en hij zal zich als koning ook anders moeten gedragen.

WA_abdicatie_zwaaien

Hoewel tijdens de inhuldiging met al haar tradities, inclusief koningsmantel nog geen spoor van moderniteit te zien is, zegt Willem-Alexander dat hij zijn koningschap op een nieuwe, eigentijdse manier wil invullen. Mensen die hem kennen verwachten dat hij zich hierin wel afwachtend zal opstellen, omdat hij geen afbreuk wil doen aan wat zijn moeder Beatrix de afgelopen jaren heeft opgebouwd. Journalist Philip Dröge zegt in het Radio 1-programma De Nieuws BV dat hij die modernisering tot nu toe wel vindt tegenvallen.

Hoe modern is koning Willem-Alexander?

BNNVARA - De Nieuws BV

00:00

00:00

Modern of niet, Willem-Alexander gedraagt zich in ieder geval meer als een man van het volk dan zijn moeder Beatrix, die een meer afstandelijke positie inneemt tegenover haar onderdanen, en misschien is dat ook wel de eigentijdse invulling die hij voor ogen heeft.

Royaltywatcher Josine Droogendijk en koningshuisdeskundige Jan-Kees Emmer vinden echter dat Willem-Alexander misschien wel té gewoon is.

Is Willem-Alexander 'te gewoon' als koning?

WNL op zaterdag - 21 apr 2018

00:00

00:00

Tijdens Prinsjesdag voegt koning Willem-Alexander een persoonlijke boodschap toe in de Troonrede en hij wil af van de oud-Hollandse spelletjes op Koningsdag. Net als in de tijd dat hij prins is blijft hij ook tijdens zijn koningschap uitbundig uit zijn dak gaan bij sportevenementen. Hij is aanwezig bij grote belangrijke sportevenementen zoals bij diverse Olympische Spelen waar Nederlandse sporters regelmatig winnen en het Nederlandse volkslied - het Wilhelmus - veelvuldig klinkt; bijvoorbeeld bij de Nederlandse schaatsers. Hij moet vermoedelijk lachen om de LuckyTV-filmpjes die van hem gemaakt zijn. Dit zijn voorbeelden waarin hij zich onderscheidt van zijn moeder Beatrix.

Sinds 2014 maakt Sander van de Pavert satirische filmpjes van het koningspaar. Deze zijn te zien via een speciale pagina voor Willy en Max

Hoewel het grootste deel van de mensen hartelijk moet lachen om de satirische filmpjes van LuckyTV, laait af en toe de discussie over majesteitsschennis op. In april 2018 is de maximumstraf voor het beledigen van de koning verlaagd van vijf jaar naar vier maanden en staat daarmee gelijk aan de straf voor het beledigen voor een ambtenaar in functie[7]. Met wijzigingen zoals deze, wordt het koningshuis steeds minder een onaantastbaar instituut in onze maatschappij. 

Modern koningschap

Koningsdag nieuwe stijl
Vanaf 2015 vieren we Koningsdag in een nieuwe stijl. De oud-Hollandse spelletjes worden vervangen. Het koningshuis bezoekt vanaf dan een gemeente die zich aan het land gaat presenteren. "Het wordt een kleurrijk spektakel waarin de inwoners van de gemeente en de streek laten zien waarop ze trots zijn", zegt de koning.
Koningsspelen
Sinds 2013 zijn er ook de koningsspelen: een sportdag voor de basisscholen. Willem-Alexander is hierbij altijd aanwezig.
Aandacht voor innovatie
Het koningspaar heeft aanmerkelijk meer aandacht voor het bedrijfsleven en innovatie dan Beatrix heeft tijdens haar ambtsperiode. Hier is Willem-Alexander op bezoek bij de opening van het Pivot Park in Utrecht, dat zich richt op geneesmiddelenonderzoek.
Carnaval in Sao Paulo
Tijdens een bezoek aan Brazilië dansen Willem-Alexander en Máxima mee met de carnavalsvierders.
Olympische spelen
Koning Willem-Alexander is een echte sportliefhebber en geniet zichtbaar van de Olympische Spelen.
Dicht bij de mensen
Willem-Alexander feliciteert schaatsster Carlijn Achtereekte tijdens de Olympische Spelen. De koning staat erom bekend dat hij warm en gezellig is en dicht bij de mensen staat.
Volksmuziek
Willem-Alexander geniet van de muziek van Guus Meeuwis en schroomt vaak niet om mee te zingen.
Koning als DJ
Tijdens een bezoek aan de VS doet Willem-Alexander mee aan een masterclass dancemuziek.
50 jaar
Voor zijn 50e verjaardag organiseert Willem-Alexander een feestelijk diner met 150 Nederlanders van 50 jaar.
koningsdagviering

Ter gelegenheid van zijn 50e verjaardag in 2017 geeft Willem-Alexander een persoonlijk interview aan presentator Wilfried de Jong. Het interview is een voorbeeld van de meer ontspannen relatie tussen de media, maatschappij en het koningshuis[8]. Dat doet hij tijdens zijn 10-jarig jubileum in 2023 opnieuw. Dan gaat hij in gesprek met radiomaker Edwin Evers en bespreekt in een 10-delige podcast de jaren van zijn koningschap. In die zin is het koningschap van Willem-Alexander vernieuwend. 

Willem-Alexander 50 jaar

Een leven in de schijnwerpers heeft Willem-Alexander nooit als positief ervaren en hij ziet nu ook hoe dat het leven van zijn kinderen beïnvloedt: "De druk op mijn kinderen is groter dan die ooit bij mij was."

De afgelopen jaren zijn er veel emotionele momenten geweest in Willem-Alexanders leven. Vooral het overlijden van zijn broer Friso raakt hem nog altijd zichtbaar.

Willem-Alexander is erg blij dat hij de tijd heeft gehad zichzelf te leren kennen. Dat hij als jongeren prins fouten kan maken, dat hij de grenzen kan opzoeken en daar overheen kan gaan. 

Tijdens het begin van de coronacrisis in maart 2020 maakt de koning veel indruk met zijn televisietoespraak waarin hij de bevolking in een moeilijke tijd oproept tot 'alertheid, solidariteit en warmte'. Zijn verbindende rol wordt gewaardeerd. Maar het vertrouwen verdwijnt snel als de koning tijdens de tweede coronagolf in het najaar van 2020 met zijn gezin op vakantie gaat naar Griekenland. Er steekt een storm van kritiek los waarop de koning zijn vakantie afbreekt en terugkeert naar Nederland. Om het vertrouwen van het volk terug te winnen trekt hij vervolgens in een videoboodschap het boetekleed aan. 'We zijn betrokken, maar niet onfeilbaar.' De historische en deemoedige knieval van de vorst geeft volgens de Volkskrant een 'moderne dimensie' aan zijn koningschap[9].   

Koning Willem-Alexander biedt via een videoboodschap zijn excuses aan voor de vakantie naar Griekenland.

Is Willem-Alexander onze laatste monarch?

De monarchie in Nederland staat regelmatig ter discussie. Tegenstanders van het koningshuis vinden het te duur[10] en bovendien zou een monarchie niet passen bij de Nederlandse mentaliteit, waarin gelijke kansen een belangrijke rol spelen. Dat je toekomst wordt bepaald door je afkomst is volgens de tegenstanders van de monarchie niet meer van deze tijd.

"De duurste monarchie in Europa is Nederland."

In de afgelopen jaren zijn ook een aantal veranderingen doorgevoerd. Zo is het lidmaatschap Koninklijk Huis beperkt tot de tweede graad en zorgt Beatrix ervoor dat zij als vorst niet meer betrokken is bij de formatie van een nieuw kabinet. Vooral D66 blijft van mening dat de monarchie aan grote hervormingen toe is. Ook de SP en GroenLinks willen een kleinere rol voor het koningshuis.

De rol van de koning blijft een punt van discussie in de Tweede Kamer.

Ieder jaar voert onderzoeksbureau Ipsos de Koningsdagenquête[11] uit, waarin ze de populariteit van onze monarchie meet en onze vorsten een rapportcijfer krijgen. In het begin zijn Nederlanders overwegend positief over hun koning. Een meerderheid van de mensen vindt Willem-Alexander menselijk, betrokken, meelevend en aardig. Ook vinden de geënquêteerden dat hij het koningschap voldoende heeft gemoderniseerd. Hoe hij dat gedaan heeft wordt niet gespecificeerd.  

WA_protest

Maar het draagvlak voor de monarchie schommelt voortdurend. De kosten van het koningshuis blijven continu een punt van discussie. Net als de jaarlijkse discussie over de onbelaste uitkeringen van koning Willem-Alexander en koningin Maxima. Het vertrouwen in de koning is na 2020 sterk gedaald als hij tijdens de 2e coronagolf op vakantie gaat in Griekenland. Van een overgrote meerderheid (76%) die begin 2020 nog een sterk vertrouwen uitspreken in de vorst keldert het vertrouwen in de jaren erna tot 46% in 2023.  

Is een koningshuis nog wel van deze tijd? Nee, vinden de tegenstanders. Paul Schnabel, voormalig directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en oud- Eerste Kamerlid voor D66 zegt dat het niet ondenkbaar is dat het koningshuis zelf ooit zegt: “we stoppen ermee”[12].

Blauw Bloed over 10 jaar koning Willem-Alexander

Zondag 30 april 2023 was het tien jaar geleden dat koning Willem-Alexander het stokje van zijn moeder overnam en officieel Koning der Nederlanden werd. In deze uitzending duikt Blauw Bloed in het leven van de koning.

In het kort

  • Willem-Alexander groeit op in de schijnwerpers. Vanaf zijn geboorte wordt zijn leven gevolgd. Dat vind hij niet altijd fijn, hij wil een zo normaal mogelijk leven leiden. De keuzes die hij in zijn leven maakt, staan in het teken van dat normale leven.

  • Als hij in 2013 het koningschap van zijn moeder Beatrix overneemt, zegt hij een eigentijdse draai aan het ambt te willen geven. Wat dat precies inhoudt blijft onduidelijk.

  • Tijdens de eerste vijf jaren van zijn koningschap, is Willem-Alexander duidelijk persoonlijker dan zijn moeder en staat hij dichterbij het volk.

  • Door een aantal wijzigingen die Willem-Alexander doorvoert, laat hij zien dat het koningshuis minder verheven is boven de samenleving. Maar het vertrouwen van zijn onderdanen in hem daalt vanaf vanaf 2020 naar 46% in 2023. 

Geraadpleegde bronnen

    En je weet het!

    Anderen het laten weten?

    auteur

    Door Marjolein Koster

    Ook interessant

    om te weten