Wat is misofonie?
Wat is misofonie?
Laatste update: 26-04-2024
Sommige mensen kunnen niet tegen eet-, adem-, of smakgeluiden van een ander. Zij lijden aan misofonie, letterlijk: het haten van geluid. Geluid dat hen kan aanzetten tot woede, extreme walging of afschuw. Wanneer wordt een ‘gewone’ irritatie abnormaal of zelfs ziekelijk?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Iemand die lijdt aan de aandoening misofonie heeft een overgevoeligheid ontwikkeld voor één of meerdere, vaak menselijke geluiden zoals smakken, snuiven, slikken, slurpen, kuchen en ademhalen. Deze vrij ‘nieuwe’ aandoening wordt nog volop onderzocht en is nog niet officieel erkend. Om die redenen nemen artsen deze klachten niet altijd serieus.
"Eet- en drinkgeluiden voeren bij mij wel de boventoon. En ademgeluiden." De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
In 2009 starten hoogleraar Damiaan Denys en psychiater Arjan Schröder in het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam een onderzoek naar misofonie. De aanleiding zijn drie patiënten met allen dezelfde symptomen. Symptomen die artsen op dat moment niet precies kunnen plaatsen maar wel raakvlakken hebben met allerlei andere aandoeningen uit de DSM. De overeenkomst tussen de drie patiënten is dat ze werkelijk woedend worden van eetgeluiden. Op dat moment vermoeden de onderzoekers dat het om een nieuwe aandoening moet gaan. Hoewel het lastig is om een goede schatting te maken van het aantal misofoniepatiënten denkt hoogleraar Denys dat zo’n twee tot drie procent van de Nederlandse bevolking lijdt aan deze aandoening.
“Is het een angststoornis of een fobie? Ik kon het niet vinden, het klopte gewoon niet.” De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Wanneer worden normale irritaties abnormaal?
“Ja maar dat heb ik ook! Ik vind gesmak ook heel irritant!” Een uitspraak die veel misofoniepatiënten vaak horen. Maar, misofonie gaat veel verder dan een gewone, gezonde irritatie.
In deze uitzending van het programma Je zal het maar hebben laat Nikky zien hoe misofonie al jarenlang haar leven beheerst. Ze kan zich extreem ergeren aan bepaalde geluiden. Dat kan zelfs zo erg zijn dat ze in een woedeaanval uitbarst omdat iemand smakt of snuift.
"Mensen denken dat ik een boos en agressief persoon ben, terwijl ik dat helemaal niet ben." De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Om misofonie als aandoening te kunnen beschrijven, zijn drie factoren belangrijk. Namelijk een stimulus, een hele heftige emotie en een bepaalde gedraging. De (externe) stimulus is het specifieke, uitlokkende geluid waar zij zich enorm aan ergeren. Dat kunnen ‘lichamelijke’ geluiden zijn zoals kauwen, ademhalen, slikken of kuchen maar ook ander repeterend gedrag zoals het sloffen met de voeten over de grond of het getik op een toetsenbord. Daarop volgt dan een extreem heftige reactie met een bepaalde emotie, zoals irritatie, agressie of walging.
De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Door die heftige emotie hebben misofoniepatiënten vaak het gevoel en de angst om de controle verliezen. Daarop volgt een bepaald gedrag, het vermijden van het uitlokkende geluid. En het vermijden gaat héél ver. Misofoniepatiënten eten in een andere kamer, slapen in een andere ruimte, vermijden het geluid door harde muziek op te zetten of doen oordoppen in. Kortom: het ontlopen van het geluid bepaalt hun leven en zorgt vaak voor een beperking in het sociaal functioneren en soms zelfs een sociaal isolement.
De grens tussen ‘normaal’ geïrriteerd zijn en het abnormale heeft daar alles mee te maken. Misofoniepatiënten worden enorm belemmerd in hun sociaal functioneren en kunnen niet op een fatsoenlijke manier uiteten, naar de bioscoop of naar andere ruimtes en gelegenheden waar zich veel mensen bevinden. Het effect van de vermijding is dus extreem groot. Ze gaan verhuizen of zeggen hun baan op om dat ene specifieke geluid te vermijden, kortom: ze hebben geen normaal leven meer. Opvallend is dat de geluiden die zij zelf maken, jonge kinderen of dieren vaak niet als vervelend worden ervaren. In een interview met Psychologie Magazine vertelt misofoniepatiënt Daniëlle Dijkstra hoe zij er uiteindelijk achterkwam dat ze lijdt aan misofonie.
De impact van misofonie is als een draak met veel koppen.
Tineke Winterberg, voorzitter Vereniging Misofonie Nederland
Waardoor ontstaat zo'n heftige reactie op geluid?
Op zoek naar de oorzaken van misofonie kijken Schröder en zijn collega-onderzoekers met behulp van een hersenscanner naar de geluidsverwerking van de patiënten. In die scanner wordt de activiteit in drie hersengebieden, de gehoorschors, de insula, en de anterieure cingulate cortex gemeten. En daaruit blijkt iets bijzonders: bij misofoniepatiënten zijn deze hersengebieden veel actiever wanneer ze video’s kijken waarin mensen aan het eten zijn of eetgeluiden maken. Dezelfde resultaten rollen in 2017 ook uit onderzoek van de Universiteit in Newcastle.
BNN-presentatoren Dennis en Valerio nemen deel aan het misofonie-experiment. Is de woede die zij voelen aangeleerd of zit het in onze genen?
Over misofonie is nog veel onduidelijk. Dat geldt ook voor de oorzaak en het ontstaan van de aandoening. Bij de meeste misofoniepatiënten beginnen de symptomen zich te ontwikkelen vlak voor, of tijdens de puberteit. Dat kan plotseling gebeuren of langzaam ontstaan. Uit onderzoek onder de eerste 575 patiënten van het AMC blijkt dat veel van hen zich nog goed het moment kunnen herinneren wanneer, in welke situatie en met name welk specifieke geluid zij zich voor het eerst zó boos, geïrriteerd of gewalgd voelden. Een veelvoorkomend voorbeeld is een puber die zich irriteert aan zijn smakkende vader. Het smakkende geluid zorgt ervoor dat samen eten steeds meer tegen gaat staan: de prikkel wordt verwerkt in de hersenen en geeft op die manier de situatie een bepaalde emotionele lading.
Het AMC pleit er sinds een aantal jaren voor om misofonie op te nemen als apart ziektebeeld in het handboek voor de psychiatrie. Wanneer dat gebeurt, kunnen er meer onderzoeken en studies uitgevoerd worden. Daarnaast zorgt een officiële diagnose voor meer herkenning en erkenning. Een belangrijke voorwaarde voor een officiële benaming is dat er sprake moet zijn van een helder afgebakende stoornis. Dat moet vervolgonderzoek nog uitwijzen.
Kan misofonie behandeld worden?
Het behandelen van misofonie is sinds kort mogelijk in het AMC. Die behandeling bestaat uit cognitieve gedragstherapie waarbij bepaalde denkgewoonten die erin geslopen zijn, onder de loep worden genomen. De intensieve behandeling is effectief voor zo’n 48 procent van de misofoniepatiënten en duurt ongeveer drie maanden.
In het AMC heeft een groep psychiaters en gedragstherapeuten een specifieke behandeling voor misofonie ontwikkeld. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Gedurende de therapie wordt een viertal technieken gecombineerd. Eerst doet de patiënt tal van ontspannings-, ademhalings-, en bewegingsoefeningen om de spanningen in het lichaam weg te nemen. De aandachtstraining is erop gericht de misofoniepatiënt te leren hoe zij de aandacht kunnen verleggen. Op die manier wordt de zogeheten hyperfocus voor het uitlokkende geluid doorbroken.
Met behulp van counterconditionering (het leren maken van andere associaties) wordt het uitlokkende geluid gekoppeld aan een geluid wat erop lijkt, maar wél een positieve emotie opwekt. Daarvoor gebruiken de behandelaars van het AMC video’s. Het uitlokkende geluid van iemand die chips eet gaat daarin langzaam over naar knisperende voetstappen in de sneeuw. Meer over de behandeling van misofonie lees je hier.
Sinds kort bestaat er een speciale therapiegroep voor kinderen met misofonie.
Alweer een stoornis erbij?
Maar, niet iedereen is opgelucht met de ontdekking van misofonie of andere psychiatrische stoornissen in het algemeen.
In 2017 publiceert de Volkskrant een artikel over de psychiatrisering van de maatschappij. Daarin stelt psychologe Laura Batstra dat we moeten stoppen met het medicaliseren van onze doodnormale menselijke eigenschappen. Ze vraagt zich af of het verstandig is om menselijke gedragingen zoals somberheid, onrustig of explosief zijn, te bombarderen tot psychiatrische aandoeningen.
“Toen de meest recente versie - de DSM5 - in 2013 uitkwam was er veel discussie over de nieuwste stoornissen. Driftige kinderen hebben volgens de DSM-5 Disruptive Mood Dysregulation Disorder, vergeetachtigheid bij oudere mensen heet Minor Neurocognitive Disorder, vrouwen die chagrijnig zijn rondom de menstruatie lijden aan Premenstrual Dysphoric Disorder, en wie één keer per week meer eet dan hij van plan was en daarbij de controle enigszins kwijtraakt, heeft Binge Eating Disorder”, aldus Batstra.
In het kort
Iemand die lijdt aan misofonie heeft een overgevoeligheid ontwikkeld voor één of meerdere (vaak menselijke) geluiden zoals smakken, snuiven, slikken, slurpen, kuchen en/of ademhalen.
Het uitlokkende geluid zorgt bij de misofoniepatiënt voor een extreme emotie waardoor er vermijdingsdrang optreedt. Het vermijden van bepaalde, specifieke geluiden belemmert het sociaal functioneren.
Over de ‘nieuwe’ aandoening is nog veel onduidelijk. Zo ook over het ontstaan en de oorzaken. Bij de meeste misofoniepatiënten beginnen de symptomen zich te ontwikkelen tijdens de puberteit.
Het AMC in Amsterdam is het enige ziekenhuis dat zich bezighoudt met het onderzoek naar, en behandeling voor misofonie. Zo’n duizend patiënten zijn daar behandeld, bij ongeveer de helft blijkt behandeling effectief.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
