Wat is het verschil tussen soennieten en sjiieten?
Wat is het verschil tussen soennieten en sjiieten?
Laatste update: 12-12-2024
In Syrië en Jemen vechten soennieten en sjiieten steeds vaker tegen elkaar. In Irak, Afghanistan en Pakistan zijn er gewelddadige spanningen tussen sjiieten en soennieten. In andere landen zoals Iran, Libanon en Saoedi-Arabië worden soennieten of sjiieten steeds vaker gediscrimineerd en vervolgd door de overheden. Wat het verschil is tussen deze twee stromingen binnen de islam leggen we in deze longread uit.
Redacteur: Yaghoub Sharhani
Het soennisme is de grootste stroming binnen de islam, zo'n 80-90 procent van de moslims wereldwijd is soenniet. Landen zoals Saoedi-Arabië, Egypte, Marokko, Turkije en Afghanistan hebben een overwegend soennitische bevolking. Ook de meeste moslims in het Westen zijn soennieten.
De sjiieten vormen een kleinere groep, maar ze hebben veel invloed in landen zoals Iran en Irak. En je vindt in bijna alle islamitische landen een sjiitische minderheid.
Waar komt het onderscheid vandaan?
Het verschil tussen de twee stromingen gaat terug naar het begin van de islam, direct na de dood van de profeet Mohammed in 632. De grote vraag is: wie de nieuwe leider van de moslimgemeenschap moet worden, en dat zorgt voor verdeeldheid onder zijn volgelingen.
De ene groep, die later soennieten wordt genoemd, vindt dat Mohammed geen opvolger (kalief) zou moeten aanwijzen. De kalief (opvolger) moet gekozen worden uit Mohammeds vrienden en metgezellen. Volgens hen is het belangrijkste dat de kalief ervaring en kennis van de islam heeft. Het is aan de gelovigen om uit hun midden de meest bekwame persoon te kiezen. Ze kiezen voor Aboe Bakr, een trouwe volgeling en schoonvader van Mohammed.
De sjiieten zijn het hier niet mee eens. De profeet koos tijdens zijn leven al zijn kalief: zijn neef en schoonzoon Ali. Volgens hen zou Ali de rechtmatige kalief moeten zijn. Alleen hij, zijn zonen Hasan en Hussein, en hun afstammelingen hebben recht op het leiderschap van de islam.
Ali wordt uiteindelijk wel kalief, maar pas vierentwintig jaar na het overlijden van Mohammed. De kloof tussen de twee groepen wordt groter. De troepen van de (soennitische) kalief doden Hussein, de zoon van Ali, samen met zijn familie in Karbala, een stad in Irak. De herdenking van zijn dood, ook wel de Slag bij Karbala genoemd, vindt jaarlijks plaats tijdens Ashura. Dat is de tiende dag van de maand Muharram in de islamitische kalender.
Ashura is een belangrijke dag voor sjiieten
Waarin verschillen de soennieten en de sjiieten?
De twee stromingen lijken in de basis veel op elkaar. Beide geloven in één God (Allah) en volgen de Koran. Toch zijn er een paar belangrijke verschillen:
Soennieten halen hun naam van de "soenna". Dat verwijst naar de handelingen en uitspraken van de profeet Mohammed. Naast de Koran is de soenna voor hen de belangrijkste bron van religieuze regels en richtlijnen voor het dagelijks leven. Soennieten geloven dat de moslimgemeenschap gezamenlijk beslissingen moet nemen. Moslimgeleerden gebruiken hun eigen kennis en inzicht om de islamitische wetten (sharia) te interpreteren. Een kalief heeft vooral de taak om de moslimgemeenschap te leiden, zonder speciale goddelijke macht.
Sjiieten volgen hun religieuze leiders, de imams, die ze zien als meer dan alleen gidsen. De eerste twaalf imams, beginnend bij Ali, worden gezien als spirituele leiders met een speciale, door God gegeven autoriteit. Deze imams kunnen de islam foutloos interpreteren. De twaalfde imam, Mahdi, zou in de negende eeuw onderduiken om te ontsnappen aan vijanden en leeft sindsdien verborgen. Hij zou aan het eind van de tijd terug zal keren om de wereld te redden.
De sjiitische geestelijkheid is ook anders georganiseerd dan die van de soennieten. Sjiieten mogen de religieuze wetten niet zelf interpreteren. Ze kiezen een religieuze leider, de marja, en zijn verplicht daarna om zijn uitspraken en richtlijnen te volgen in hun dagelijks leven.
Hier leggen twee sjiitische islamologen verder uit waar het sjiisme voor staat:
Waar verschillen sjiieten van soennieten?
Ook zijn er verschillen in religie uitingen die in onderstaande foto-carroussel te zien zijn:
Welke landen spelen een rol in de spanningen tussen soennieten en sjiieten?
Het idee dat sjiieten en soennieten al eeuwenlang met elkaar vechten, klopt niet. Ze hebben juist heel lang in vrede samengeleefd. De huidige conflicten draaien niet zozeer om religie, maar vooral om macht en wie de baas wil zijn in de regio. Iran wil de belangrijkste leider zijn voor de sjiitische moslims, terwijl Saoedi-Arabië zich ziet als de leider van de soennieten.
De spanningen tussen Saoedi-Arabië en Iran beginnen eigenlijk vanaf de Iraanse revolutie van 1979, die de regio ingrijpend verandert. Voor die tijd staat nationalisme centraal in het Midden-Oosten, en speelt religie een minder belangrijke rol. Ayatollah Khomeini, de leider van de Iraanse revolutie, zegt dat erfelijk leiderschap niet in lijn is met de islam. Hij probeert revoluties naar Iraans voorbeeld te verspreiden in andere landen. Voor de Saoedische koningen voelt dit als een directe bedreiging voor hun macht en invloed.
De goede relatie tussen Iran en Saoedi-Arabië verandert in vijandigheid na de Iraanse revolutie van 1979. In onderstaande video vind je meer uitleg hoe dit komt:
Wil je de hele explainer van NOS op 3 zien? Klik dan hier.
Sjiieten in Saoedi-Arabië raken geïnspireerd door de Iraanse revolutie en komen in opstand tegen de regering, die de demonstraties snel onderdrukt. Saoedi-Arabië gaat fel in tegen de invloed van Iran. Er komt meer aandacht op conservatieve islamitische waarden, en er wordt steeds vaker negatief gesproken over sjiieten.
De twee landen voeren in verschillende landen in de regio een strijd om de macht. Eerst in Irak, daarna in Syrië en Jemen. zo wordt in onderstaande video-carroussel uitgelegd.
Machtsstrijd tussen Iran en Saoedie-Arabië
Iran bouwt intussen een sterke invloed op in verschillende landen in het Midden-Oosten. Dit wordt ook wel de 'sjiitische halve maan' genoemd, omdat Iran vooral landen en groepen steunt waar veel sjiieten wonen. Overal gaat die invloed ten koste van Saoedi-Arabië.
Saoedi-Arabië wil daarom een nieuwe richting inslaan. Volgens kroonprins Mohammed Bin Salman moet Saoedi-Arabië minder afhankelijk zijn van religie in de politiek. 'We willen weer zoals vroeger zijn, vóór de Iraanse revolutie van 1979. Een land dat niet zo streng religieus is,' zegt hij. Hij wil het land meer richten op economische ontwikkeling. Om deze doelen te bereiken, heeft Saoedi-Arabië een deal nodig met Iran. Iran zoekt inmiddels ook toenadering met Saoedi-Arabië. Onderstaande video legt uit dat dit in 2023 uiteindelijk lukt:
Met hulp van China herstellen Iran en Saoedi-Arabië herstellen de diplomatieke banden.
Wat betekent dit voor de toekomst?
Helaas lijkt een einde aan het conflict tussen soennieten en sjiieten nog ver weg. Critici zeggen dat het recente diplomatieke akkoord tussen Iran en Saoedie-Arabië vooral gericht is op korte termijn. Het biedt geen duidelijke oplossing voor de diepere politieke spanningen. Iran heeft inmiddels een groep landen waar het veel invloed heeft, zoals Irak, Libanon en Jemen. Ook in andere landen, zoals Afghanistan en Pakistan worden religieuze verschillen gebruikt om politieke doelen te bereiken.
Toch hopen veel mensen in het Midden-Oosten op vrede. Er zijn religieuze en politieke leiders die proberen bruggen te slaan tussen de twee groepen, maar dat proces gaat langzaam. De conflicten in de regio draaien vaak niet alleen om religie. Ze gaan ook over macht, grondstoffen en politieke invloed. Dit maakt het extra moeilijk om conflicten op te lossen, omdat de echte problemen vaak dieper liggen dan alleen religieuze verschillen.
In het kort
Het verschil tussen soennieten en sjiieten gaat terug tot wie de opvolger van de profeet Mohammed moest zijn.
In de islam vormen soennieten de meerderheid en sjiieten de minderheid.
Het verschil in religieuze interpretatie vormt eeuwenlang geen bron van conflict.
Maar spanningen tussen de twee stromingen ontstaan na de Iraanse revolutie in 1979. Ayatollah Khomeini probeert vanaf die tijd revoluties naar Iraans voorbeeld te exporteren naar andere landen in het Midden-Oosten.
Het levert een strijd om de macht in de regio op tussen Iran (sjiitisch) en Saoedi-Arabië (soennitisch)
En je weet het!
Anderen het laten weten?
