Wie was Floris V?

Laatste update: 22-08-2024

'Der keerlen god'. Graaf Floris V strijdt tegen lokale machthebbers en waarschijnlijk maakt hem dat populair bij de lagere standen. Daarnaast laat hij onder andere het Muiderslot en de Ridderzaal op het Binnenhof bouwen. Wie is Floris V?

Redacteur: Saskia Wayenberg

Wie is graaf Floris V?

Floris V wordt geboren in 1254 in Leiden als zoon van graaf Willem II, koning van het Duitse rijk. Tijdens een expeditie tegen de West-Friezen in Hoogwoud wordt Willem II vermoord. Dat maakt Floris V op tweejarige leeftijd al graaf, maar de eerste jaren voert een oom het bewind. Op de dag dat Floris V twaalf wordt, is hij edelman en graaf van Holland, Zeeland en West-Friesland. Hij wordt bijgestaan door een grafelijke raad en een wisselend college van hoge edelen.

Portret van Floris V, graaf van Holland en Zeeland door Cornelis Visscher (II), 1650.

Op zijn veertiende trouwt hij met de dertienjarige Beatrijs van Vlaanderen. Ze krijgen ten minste negen kinderen, van wie de meesten jong overlijden. Jan is de enige zoon die ouder wordt dan tien jaar. Floris V wordt in 1296 vermoord, op 42-jarige leeftijd. Tot op heden is Floris V ook wel bekend als ‘der keerlen god’ oftewel de god van de boeren:de laagste groep in de standenmaatschappij.

Bidders, strijders en werkers.
De standenmaatschappij is een samenleving waarin de bevolking in verschillende groepen is opgedeeld. Zij hebben ieder hun eigen rechten en plichten. Als het over de Middeleeuwen gaat, wordt vaak gesproken over drie standen. Stand één: de geestelijkheid, dus de priesters, bisschoppen, etc., stand twee: de adel, zoals prinsen, hertogen en graven en stand drie: de boeren en burgers.

Hoe ziet het leven van graaf Floris V eruit?

Floris V wil het lichaam van zijn vader vinden en wraak nemen op de moordenaars: de West-Friezen. Hij laat dammen en dijken aanleggen om het watergebied van West-Friesland beheersbaar te maken. Maar de West-Friezen hebben Floris V door en ze vernietigen de waterwerken onmiddellijk. Een aanval van Floris in 1272 mislukt daardoor faliekant.

"Hij werd machtig toen hij de West-Friezen had verslagen." De hele aflevering zien? Kijk op schooltv.nl.

Veel West-Friezen, voornamelijk boeren en burgers, komen na deze eerste aanval in opstand tegen hun edelen: de mensen die hen moeten beschermen. Daar speelt Floris V slim op in en hij verleent de oproerige West-Friezen voorrechten en wijst hun stukken grond toe. Zo wint hij het vertrouwen van een grote groep boeren. Vandaar zijn bijnaam 'der keerlen god'. In de loop van de jaren 1280 onderwerpt hij de overgebleven West-Friese tegenstanders.

Tijdens een zogenaamde valkenjacht wordt Floris V overmeesterd en gevangengezet.

Ook krijgt Floris V bijna het gehele Nedersticht - ongeveer de latere provincie Utrecht - in handen. Hij heerst nu over machtige plaatsen en krijgt inkomsten uit het hele gebied. Hij heeft dus een sterke positie. Hij maakt in de loop der jaren van Amsterdam een echte Hollandse stad en laat verscheidene burchten bouwen bij Egmond aan de Hoef, Alkmaar, Wijdenes en Medemblik.

Dwangburcht Radboud Medemblik

De enige overgebleven dwangburcht in West-Friesland is het kasteel in Medemblik.

In 1282, tien jaar na zijn eerste aanval op de West-Friezen, heeft Floris het lichaam van zijn vermoorde vader gevonden. Als hij in de jaren daarna ook West-Friesland onder de duim krijgt, is de missie uit het begin van zijn bewind vervuld.

Engeland wordt in die periode een belangrijke bondgenoot van Floris V.

Graaf Floris V vindt het lijk van zijn vader, Willem II. Door Jacobus Buys, 1782 - 1784.

Een paar jaar is het rustig, totdat Floris V in 1296 van bondgenoot wisselt. Hij wil Zeeuws grondgebied ten westen van de Schelde in handen krijgen en daarbij lijken de Fransen hem beter te kunnen helpen dan zijn oude bondgenoten, de Engelsen. Daarop verbiedt de Engelse koning Edward I handel met Holland. En waarschijnlijk moedigt hij vijanden van Floris V aan om de graaf gevangen te nemen.

Onder Jannekes tuin ligt een Middeleeuws massagraf verborgen. Als ze haar voortuin inricht, stuit ze op enorm veel schedels en andere botten. De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl.

Hoe komt Floris V aan zijn einde?

Dat gebeurt in de zomer van 1296, tijdens een zogenaamde valkenjacht.

Moord op Floris V, Pieter Tanjé door Louis Fabritius Dubourg, 1747 – 1759.

De jacht is een smoesje om Floris V in de val te lokken. Hij wordt gevangen genomen en opgesloten in zijn eigen Muiderslot in Muiden. Als ze dat horen, proberen groepen Hollanders ‘der keerlen god’ vrij te krijgen. Daarom slaan de ontvoerders op de vlucht, met Floris V vastgebonden op een paard. Als ze op een groep bevrijders stuiten, probeert Floris V te ontkomen. Maar hij belandt in een sloot en zijn ontvoerders doden hem met het zwaard.

In Rijnsburg worden archeologische opgravingen gedaan. Daar vindt men onder andere het vermoedelijke skelet van Floris V.

De edelmannen vluchten en worden later gearresteerd. De belangrijkste moordenaar, Gerard van Velzen, krijgt de doodstraf en de andere edelmannen verliezen hun grondgebied. De moord op Floris V (1296) is de eerste bekende politieke moord in Holland. Eeuwen later volgen Willem van Oranje (1584), de gebroeders de Witt (1672) en, in de meer recente geschiedenis, Pim Fortuyn (2002) en Els Borst (2014).

De moord op graaf Floris V in 1296 is de eerste bekende Hollandse politieke moord.

In 1296 wordt een politieke moord gepleegd, op graaf Floris V.

Wat heeft Floris V te maken met het Muiderslot en de Ridderzaal?

Rond 1285 laat Floris V het Muiderslot bouwen. Na Floris' dood wordt het Muiderslot vernield maar in 1370 wordt het volledig hersteld en uitgebreid met een vleugel aan de Zuiderzeekant. Tweehonderd jaar later wordt het slot versterkt met bastions. In 1825 wordt het overgedragen aan het ministerie van Binnenlandse Zaken waarna het monument wordt gerenoveerd. Nu is het Muiderslot een rijksmuseum.

Het Muiderslot

Het slot staat op de plaats waar de Vecht uitmondt in de voormalige Zuiderzee (nu het IJsselmeer).

Het slot staat op de plaats waar de Vecht uitmondt in de voormalige Zuiderzee (nu het IJsselmeer).

Het slot staat op de plaats waar de Vecht uitmondt in de voormalige Zuiderzee (nu het IJsselmeer).

Het slot staat op de plaats waar de Vecht uitmondt in de voormalige Zuiderzee (nu het IJsselmeer).

Floris' vader Willem II heeft opdracht gegeven voor de bouw van wat later de 'Ridderzaal' zal gaan heten. Floris V laat het gebouw afmaken om zijn politieke ambities waar te maken. Als hij niet rondreist, woont hij op het Binnenhof.