Sinds wanneer mogen vrouwen professioneel voetballen?

Stel je voor dat de voetbalbond een Sparta vrouwenteam in 1896 toestemming had gegeven voor een wedstrijd tegen Engelse vrouwen. En de vrouwen vanaf dat moment dezelfde kansen en mogelijkheden had geboden als de mannen. Op welk niveau had het vrouwenvoetbal in Nederland dan nu wel niet gestaan?

De Nederlandse voetbalbond verbiedt het duel en smijt daarmee de kleedkamerdeur dicht in het gezicht van de voetballende vrouwen. "Waarom zou de vrouw zich moedwillig vergelijken," is de teneur bij journalisten. De vrouw mocht zich voor voetbal interesseren - dat wel - maar alleen ter morele ondersteuning van de voetballende man. Pas in 1971 gaat de deur in Nederland voorzichtig op een kier omdat de UEFA vindt dat de nationale bonden het vrouwenvoetbal onder hun hoede moeten nemen.

In de tussenliggende decennia ondernemen vrouwen talloze pogingen om het veld te betreden. Vooral na beide wereldoorlogen volgt er een emancipatiegolf omdat met de mannen aan het front blijkt dat vrouwen tot meer in staat zijn dan mooi en elegant zijn. In Oostzaan verenigen de vrouwen zich in 1924 in de Oostzaanse voetbalvereniging, en in de jaren dertig ziet de Eerste Amsterdamse Dames Voetbal Vereniging het licht. De Telegraaf  verzucht: “Het schijnt te behoren bij de moderne tijd en de man dient zich er bij neer te moeten leggen.” 

Dat doet de man niet, maar de vrouw laat zich ook niet weerhouden. Na de Tweede Wereldoorlog wordt het serieus als meerdere clubs als paddenstoelen uit de grond schieten. Een daarvan is HerBiDo uit Utrecht, een afkorting van de verenigingen Hercules, Bilthoven en DOS. Bij de oprichtingsvergadering melden zich direct zestig vrouwen als lid. 

De clubs verenigen zich in de Algemene Nederlandse Damesvoetbal Voetbalbond (ANDVB) en een selectie speelt in 1956 de eerste officieuze interland tegen West-Duitsland in Essen. 

Beelden van de volle tribunes tonen veel lachende mannen. Voetballende vrouwen zijn een attractie, koddig om te zien. Maar de KNVB kan de actie van de vrouwen om een eigen voetbalbond op te richten totaal niet waarderen. Clubs die velden beschikbaar stellen aan de vrouwen krijgen een boete. In het Nederland van Reve's De Avonden wordt de vrouw niet geacht zich te verpozen met gelijkgestemden, maar zich te bekommeren om het huishouden en de opvoeding van de kinderen.

Het belang van beweging wordt zeker onderkend, maar dat kan ook via huishoudgymnastiek of sporten die de gratie en elegantie van het vrouwenlichaam accentueren, zoals turnen of zwemmen.

Zonder steun van de KNVB wordt het de ANDVB lastig gemaakt een competitie op te zetten. De animo ebt weg maar er is wel degelijk een zaadje geplant dat tien jaar later zal ontkiemen in Zeeland.

In Kapelle wordt in 1967 de Eerste Zeeuwse Damesvoetbalvereniging opgericht. Vanuit Wageningen en zelfs Winterswijk trekken vrouwen elke week naar Zuid-Beveland. De Vara maakt een reportage in Kapelle maar de progressieve omroep vestigt vreemd genoeg extra aandacht op een voetbalster die haar kind in de kleedkamer achterlaat in de kinderwagen. En dat is dan ook nog eens in scène gezet zo blijkt in 2015 bij een terugblik van Andere Tijden.

Ook nu geeft de KNVB niet thuis, maar vrouwen willen voetballen, dat ziet zelfs de UEFA die de voetbalbonden in 1971 de opdracht geeft vrouwenvoetbal in hun structuur op te nemen. "Of we het nu leuk vinden of niet," zegt bondsvoorzitter Wim Meuleman.

Het aantal vrouwelijke leden stijgt in het eerste jaar direct van 5500 naar 8000. Wat erkenning niet kan doen. Maar om nu te zeggen dat de bond het vrouwenvoetbal direct innig omarmt, nee. Zo krijgt het Nederlandse vrouwenelftal met Bert van Lingen pas in 1979 voor het eerst een gediplomeerde bondscoach. En ook de meeste clubs - uitzonderingen daargelaten - staan niet te springen. In plaats van kansen om nieuwe leden te werven, zien verenigingen vooral problemen opdoemen met aparte kleedkamers voor meisjes en overbelaste velden.

Goed, de vrouwen mogen voetballen. Maar wat als je als meisje meer wilt dan het schoolplein en een 'echte' wedstrijd wilt spelen bij een club. Onmogelijk. Vera Pauw krijgt als dertienjarig meisje dispensatie om met de vrouwen van SV Brederodes mee te doen. "Ik was een soort mascotte," blikt ze terug op haar eerste stappen op een voetbalveld. Twaalf jaar later tekent Pauw als eerste Nederlandse vrouwelijke voetbalprof een contract bij het Italiaanse Modena.

Ze speelt 89 interlands in een tijd dat het Nederlands vrouwenelftal een rol in de marge speelt en zich nooit plaatst voor een EK of WK. Als eerste vrouw haalt ze het diploma Coach Betaald Voetbal, maar ze ziet haarzelf geen club uit de eredivisie coachen. "Zie je de reacties al voor je als ik een vedette op de bank zet en we verliezen," zegt Pauw in de talkshow Barend en Van Dorp.

Haar missie is het vrouwenvoetbal op de kaart te zetten. Vooral dankzij amateurclubs als SC Buitenveldert, Ter Leede en Saestum die het vrouwenvoetbal  vanaf het eerste uur omarmen, ligt er een basis. Het aantal vrouwelijke leden bij de KNVB is eind jaren negentig gestaag gegroeid naar 65.000. De voetbalbond neemt vrouwenvoetbal ook eindelijk serieuzer: zo zijn er nationale jeugdteams voor talentvolle meisjes. Maar vanzelfsprekend is het nog niet zo blijkt als de talentvolle Jeanet van der Laan kampioen wordt met de jongens B1 van FC Lisse, promoveert naar de landelijke divisie en daarvoor speciaal dispensatie moet aanvragen om mee te mogen doen. Ze haalt er het landelijke nieuws mee.

Vera Pauw kijkt in het item van het Jeugdjournaal goedkeurend toe hoe Jeanet zich handhaaft tussen de jongens. Het past in haar visie dat meisjes en jongens gemengd moeten voetballen, zolang het kan. "Kijk naar niveau, niet of iemand een paardenstaart draagt." De KNVB stelt Pauw in 2004 aan als bondscoach van de Oranjevrouwen. Maar daar blijft het niet bij. Van de basis tot aan de top van de piramide bemoeit ze zich met de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal.

Pauw is de drijvende kracht achter de eredivisie vrouwen die in 2007 van start gaat. De voetbalsters krijgen nog veelal een onkostenvergoeding, maar de trainingsintensiteit gaat omhoog. Daarvan profiteert ook het Nederlands vrouwenelftal dat in 2009 in Finland voor het eerst zal deelnemen aan een EK-eindronde.

Het EK in eigen land natuurlijk. De zomer van 2017 is van de OranjeLeeuwinnen, die na een fraaie reeks van vijf overwinningen op rij de finale behalen. Daarin verslaan ze Denemarken met 4-2 en veroveren ze de eerste titel voor de vrouwen ooit. En ook pas de tweede voor Oranje in zijn geheel, na de 'mannen van 1988'. Een ongekende prestatie voor het team van Wiegman dat met Lieke Martens ook nog eens de beste speelster van het EK in de gelederen heeft.

Ruim vijf miljoen mensen kijken de finale, waarmee de leeuwinnen zijn omarmd door het grote publiek. Natuurlijk, vanwege het bijzondere moment, maar niettemin lijkt het succes de doorbraak van het vrouwenvoetbal te hebben veroorzaakt. Wiegman daarover: "Ik hoop dat deze titel een extra boost geeft aan de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal en onze competitie. Het niveau daarin is al omhoog gegaan, maar ik hoop dat het nu nog stabieler wordt."

De huidige generatie is schatplichtig aan alle vrouwen die ondanks grote weerstand hun hart volgden. Van Lenie van der Jagt, Vera Pauw tot Daphne Koster. Zij hebben het pad geplaveid voor de snelweg waarop het Nederlandse vrouwenvoetbal doordendert. Vooral FC Twente maakt furore met een eigen voetbalacademie en vijf landstitels. De recordkampioen van Nederland schakelt in 2015 zelfs Bayern München uit in de Champions League. De wedstrijd in de volgende ronde tegen FC Barcelona trekt 14.000 toeschouwers naar de Grolsch Veste, een record. Sinds 2012 spelen ook Ajax en PSV in de eredivisie vrouwen. Feyenoord treedt in het seizoen 2021-2022 toe. De publieke belangstelling groeit. De NOS zendt samenvattingen uit. Dat trekt weer sponsors aan waardoor voetbalsters ook in Nederland full-prof kunnen worden.

Nu gaan de beste Nederlandse spelers naar de Europese topploegen in Duitsland, Zweden, Frankrijk en sinds enkele jaren ook Engeland. Zij kunnen inmiddels leven van hun sport en laten hun zaken behartigen door een spelersmakelaar. International Sherida Spitse is in 2014 de eerste Nederlandse voetbalster voor wie een transfersom voor wordt betaald. Naar verluidt betaalt het Noorse Lillestrom SK 25.000 euro aan FC Twente Vrouwen. Sterspeelster Lieke Martens -in 2017 verkozen tot beste speelster ter wereld- zou bij haar nieuwe club Barcelona meer dan 100.000 euro verdienen. Toch staat dit niet in verhouding met de mannen en krijgen de vrouwen nog steeds minder betaald dan mannen. 

Anouk Hoogendijk zei het ooit treffend: "Als meisje wilde ik bij Ajax spelen tot ik doorkreeg dat het helemaal niet kon." Nu kan dat wel. Meisjes dromen van Ajax, Bayern München, Barcelona of een EK met het Nederlands vrouwenelftal. Boven hun bed hangt een poster van Lieke Martens. Ze dragen een shirtje met haar naam op de rug. En dankzij die droom zal de vijver met talenten alleen maar groter worden. De toplanden rijden nog vooruit, maar Nederland zit in een fonkelnieuwe bolide, plankgas in de achtervolging. Aan de vooravond van het WK in Frankrijk in 2019 kondigt de KNVB aan dat jongens en meisjes onder elf jaar in gemengde teams gaan voetballen. Hiermee wil het de ontwikkeling van nieuw vrouwelijk voetbaltalent stimuleren. Ook gaat de bond de commerciële vergoeding voor de OranjeLeeuwinnen in vier jaar optrekken naar het niveau van de mannen.

Op het WK in Frankrijk in 2019 weten de OranjeLeeuwinnen zelfs de finale te bereiken. Ruim 5,5 miljoen Nederlanders zien een strijdlustig Oranje uiteindelijk verliezen. De torenhoge favoriet; het team van de Verenigde Staten is nog een maat te groot. Maar ondanks het verlies, overheerst de trots over de prestatie. De voetbalsters en hun coach beseffen dat het Nederlands vrouwenvoetbal in korte tijd de wereldtop heeft weten te bereiken en zijn zich bewust van de strijd die daaraan vooraf ging. Dat blijkt ook uit de tweet van OranjeLeeuwin Merel van Dongen. Sinds het EK en het WK weet het publiek dat vrouwen niet alleen mogen, maar ook kùnnen voetballen. In 2021 kunnen zij dit opnieuw aan de wereld tonen tijdens de Olympische Spelen. Maar ondanks beter spel verliezen de Oranje Leeuwinnen in de kwartfinale na strafschoppen opnieuw van de VS.