Jelle Reumer is bioloog en emeritus hoogleraar paleontologie aan de Universiteit van Utrecht. Ook was hij jarenlang directeur van het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam.

Jelle Reumer

Wat is exponentiële groei?

Over Bevolking (VPRO) - 23 december 2024

Fragment

Samenleving

Relaties

Wetenschap

&nbsp;Wim van Westrenen is planeetkundige en is hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Amsterdam bij de afdeling Aardwetenschappen.

 Wim van Westrenen

Hoe kwam water op aarde terecht?

Wetenschappers denken dat het al vanaf het ontstaan van onze planeet aanwezig was, opgesloten in oeroude stenen waaruit de aarde werd gevormd. Uit dat ingesloten water ontstonden via vulkaanuitbarstingen en regen uiteindelijk de oceanen die onze wereld bedekken.

Het Klokhuis (NTR) - 4 maart 2025

Geschiedenis

Naomi Thunnessen is ecoloog en doet onderzoek aan de Radboud Universiteit.

Naomi Thunnissen

Invasieve Exoot

Het Klokhuis (NTR) - 18 februari 2025

Wat is een invasieve exoot?

Negatieve dingen onthouden - header

Waarom onthouden we negatieve dingen vaak beter?

Shara studeerde Politicologie aan de UvA. Voor NPO Kennis doet ze research voor de explainers en presenteert ze. Daarnaast is ze redacteur bij <a href="https://npokennis.nl/program/13/net-in-nederland" title="Net in Nederland" target="_blank" rel="noopener">Net in Nederland</a>. Het liefst houdt ze zich bezig met maatschappelijke kwesties, met name met de vraag: hoe kunnen we als individu en samenleving bijdragen aan een betere wereld?

Shara Gaffaf

Explainer

Cruiseschepen - header

Wat houdt ons tegen? (Human)

Waarom zijn cruiseschepen zo vervuilend?

Vrije tijd

Simon Frans de Vries is projectleider bij Elsinga Beleidsplanning en Innovatie, een bedrijf dat zich specialiseert in duurzame verwerking van afval.

Simon Frans de Vries 

Vervuilende luiers - header

Hoe vervuilend zijn luiers?

Alex de Vries is oprichter en directeur van Digiconomist, een platform dat zich richt op de onbedoelde gevolgen van digitale trends.&nbsp;

Alex de Vries 

AI stroomverbruik - header

Waarom verbruikt AI veel stroom?

Tech

Een r&ouml;ntgenapparaat is een speciaal fotoapparaat. Het werkt met onzichtbare r&ouml;ntgenstralen. Die stralen gaan dwars door je lichaam heen. Sommige lichaamsdelen, zoals spieren en organen, laten de straling gemakkelijk door. Andere delen, zoals botten, houden de straling juist tegen. Dat verschil zie je terug op de r&ouml;ntgenfoto: botten worden wit, en zachtere delen van je lichaam grijs of zwart.&nbsp;
Zo kan een arts precies zien of er iets mis is. Bijvoorbeeld bij een botbreuk of bij een foto van je gebit. In het witte deel van de foto zijn die breuken of je tanden goed te zien. Maar ook bijvoorbeeld een longontsteking kan je zien. Het ontstoken deel is dan namelijk gevuld met vocht of slijm. De r&ouml;ntgenstraling kan daar minder goed doorheen, waardoor dat lichter van kleur is op de foto. &nbsp;
Dankzij r&ouml;ntgenfoto&rsquo;s kunnen dokters dus snel en veilig in je lichaam kijken, zonder een operatie. Wat er allemaal bij een operatie komt kijken ontdek je in deze&nbsp;<a href="https://npokennis.nl/story/560/hoe-gaat-een-operatie" target="_blank" rel="noopener">story</a>.&nbsp;

Röntgenfoto gebit 

Het Klokhuis (NTR) - Ziekenhuisbezoek

Wat is een röntgenfoto?

Nizar El Manouzi is presentator en programmamaker bij Het Klokhuis (NTR). Daarnaast is hij acteur en heeft hij Filosofie, Geneeskunde, Gezondheidsbeleid en Media &amp; Creative Industries gestudeerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.&nbsp;

Nizar El Manouzi

Gezondheid

Doxing komt van het woord 'documents', oftewel documenten in het Engels, afgekort 'docs'. Het betekent dat iemand priv&eacute;-informatie van een ander online zet, zoals een adres, telefoonnummer of werkplek. Meestal worden die gegevens verspreid uit woede over de standpunten of acties van die persoon.&nbsp;
Vaak volgen daarna haatberichten en bedreigingen. Mensen gebruiken doxing om iemand te intimideren of om, in hun ogen, een misstand te herstellen. Zo werd het adres online gezet van de jager die illegaal Cecil de leeuw in Zimbabwe neerschoot. De jager werd nog maandenlang bedreigd.&nbsp;
Maar het kan ook zorgen dat gegevens van onschuldige mensen worden verspreid. Zo probeerde een hacker een Amerikaanse politieagent te ontmaskeren die Michael Brown heeft gedood. Maar later bleek dat die beschuldiging onterecht was en hij de gegevens van de verkeerde persoon online had gezet. Waardoor diegene onterecht veel haat heeft gekregen.&nbsp;
Dat maakt doxing risicovol. Niet alleen omdat het onschuldige mensen in gevaar kan brengen, maar ook omdat het ervoor kan zorgen dat mensen voor eigen rechter gaan spelen. Je weet namelijk niet wat iemand gaat doen met de gegevens die je online zet. Daarom waarschuwen experts dat burgers niet iemand zomaar moeten veroordelen en straffen door zulke informatie openbaar te maken.&nbsp;
In Nederland is doxing sinds 2024 strafbaar. Het delen van zulke gegevens valt dus niet onder de vrijheid van meningsuiting. Wat de grenzen van deze vrijheid precies zijn, ontdek je in ons <a href="https://npokennis.nl/story/789/wat-zijn-de-grenzen-van-de-vrijheid-van-meningsuiting" target="_blank" rel="noopener">verhaal</a>.

Doxing computer

NOS op 3 (NOS) - Hoe doxing een activistisch middel werd

Wat is doxing?

Hanna van Sambeek is onderzoeker bij TNO. Zij specialiseert zich in de energietransitie en netcongestie (de drukte op het elektriciteitsnet).

Hanna van Sambeek

Stroomnet - header

Waarom is ons stroomnet zo vol? 

Waarom is ons stroomnet vol?

Een chatbot is getraind met miljoenen teksten. Zo leert hij welke woorden bij elkaar horen en hoe zinnen vaak lopen. Ook kunnen sommige chatbots zelf informatie opzoeken op het internet. Daardoor lijkt hij veel te weten. Maar in die teksten zitten soms fouten en vooroordelen. Dat heet data-bias, oftewel een data-vooroordeel.
Daarnaast klinken de zinnen van een chatbot wel logisch, maar snapt de bot zelf de betekenis niet. Zo snappen context niet altijd. Als je alleen het woord 'kater' geeft, weet een chatbot niet of het over een katje gaat of dat je gisteren te veel hebt gedronken. Modellen zijn bovendien gemaakt om behulpzaam te zijn. Ze zeggen niet snel dat ze iets niet weten. Ook zijn ze het vaak met je eens, ook als je ongelijk hebt.&nbsp;
Door alle bovengenoemde redenen kunnen chatbots dus informatie en bronnen weergeven die niet echt zijn, dit noem je 'hallucinaties.' De bots zijn vaak geneigd om altijd een antwoord te geven en dus gaan ze allerlei informatie combineren, ook al hoort die informatie niet bij elkaar. Zo kan er een antwoord uit rollen dat helemaal niet waar is, hoe overtuigend het ook klinkt. Dit kan heel riskant zijn als je wel alles gelooft wat AI je vertelt of als je een chatbot bijvoorbeeld vraagt om therapeut te spelen of medisch advies te geven.&nbsp;
Ook bestaan er verschillen tussen modellen in toon en opvattingen. Zo blijkt dat ChatGPT bij stemadvies vaker links-liberale keuzes noemt. Terwijl het model van Elon Musk, Grok, juist wordt bekritiseerd vanwege extreemrechtse of <a href="https://npokennis.nl/story/741/wat-is-antisemitisme" title="Wat is antisemitisme?" target="_blank" rel="noopener">antisemitische</a> uitspraken.&nbsp;
Neem de uitspraken van je chatbot dus niet als vanzelfsprekend aan. Het werkt prima voor praktische zaken, maar vergeet niet je eigen onderzoek te doen en zelf kritisch na te blijven denken.&nbsp;
Dat AI-chatbots niet volledig te vertrouwen zijn, komt dus deels door hoe ze leren. Ontdek hoe dat precies werkt in <a href="https://npokennis.nl/story/686/hoe-leert-kunstmatige-intelligentie-ai" target="_blank" rel="noopener">onze story</a>.&nbsp;

Betrouwbaarheid chatbots

Zijn AI-chatbots betrouwbaar?

Jasper heeft Journalistiek gestudeerd in Utrecht. Voor NPO Kennis maakt hij stories en artikelen over allerlei onderwerpen. Daarnaast spreekt hij ook voice-overs in en presenteert hij explainers.

Jasper van Leeuwen

Arjan Hensen is wetenschapper en onderzoeker bij de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO).

Arjan Hensen

Broeikaseffect - zon

Het Klokhuis (NTR)

Wat is het broeikaseffect?

Janouk is presentatrice en actrice. Ze werd bekend door haar rol als presentatrice Keet! op RTL Telekids en is tegenwoordig te zien als presentatrice van populaire NPO Zapp-programma&rsquo;s, waaronder Het Klokhuis en Brainstorm.

Janouk Kelderman

Waarom is beweging zo belangrijk? Zijn E-nummers slecht voor je? En waarom worden we kaal? Dat en meer ontdek je op deze pagina.

thema_gezondheidvoeding_socialimage

Voeding

Gezondheid & Voeding

Hoe kom je uit de schulden? Sparen we genoeg voor ons pensioen? En waarom zou je beleggen? Hier vind je antwoord op je vragen over geld en inkomen. 

thema_geldinkomen_socialimage

Geld

Inkomen

Geld & Inkomen

Van muziek en games tot reizen en festivals: we vinden het heerlijk om even lekker te ontspannen. Ontdek er hier meer over.

thema_lifestylevrijetijd_socialimage

Lifestyle

Lifestyle & Vrije tijd

Wat is deepfake? Hoe wordt een nieuw vaccin getest? En hoe erg is klimaatverandering? NPO Kennis duikt in de wereld van wetenschap en technologie.

thema_techwetenschap_socialimage

Tech & Wetenschap

Van de Oudheid tot de Nederlandse festivalcultuur: ontdek de verhalen achter de belangrijkste gebeurtenissen, personen en objecten uit onze geschiedenis en cultuur.

thema_geschiedeniscultuur_socialimage

Cultuur

Geschiedenis & Cultuur

Wat gebeurt er als je verliefd bent? Waarom hebben we aanraking nodig? En hoe werkt een orgasme? Dat en meer ontdek je bij NPO Kennis.

thema_liefderelaties_socialimage

Liefde

Liefde & Relaties

Van woningnood tot stress op de werkvloer: hier vind je alle NPO Kennis verhalen over wonen en werken op een rij.

thema_wonenwerken_socialimage

Wonen

Werken

Wonen & Werken

Van de verkiezingen tot grote protestacties: ontdek hier meer over de politieke en maatschappelijke kwesties die de samenleving bezighouden.