Wie was Benito Mussolini?

Italië ligt kort na het einde van de Eerste Wereldoorlog in puin. Het Italiaanse volk gaat gebukt onder grote werkloosheid en armoede. Veel Italianen zijn vatbaar voor de beloften van Mussolini om van Italië weer een groots land te maken.

In lange toespraken roemt Mussolini de oude tradities en de grootsheid van het land. De nadruk ligt vooral op de nationale trots. Hij belooft burgers een prachtige toekomst met een sterke economie, banen en welvaart voor iedereen. Om dat doel te bereiken moeten burgers zich voor het land inzetten en opofferen.

Met zijn , massale bijeenkomsten en dramatische toespraken weet hij in korte tijd het Italiaanse volk achter zich te krijgen. In het onderwijs krijgen kinderen daarna van kleins af les in het fascisme. Marcheren in een uniform, trouw zweren aan de grote leider en sterven voor het vaderland wordt voor veel Italianen het ideaal. 

In onderstaande video zien we hoe duizenden aanhangers in 1938 muisstil op een plein in Rome luisteren naar een toespraak die Mussolini houdt voor de Grote Fascistische Raad van de Partito Nazionale Fascista (PNF)) En hoe zij de leider van de partij toejuichen als hij na afloop ervan buiten op het balkon de menigte met gestrekte arm - de fascistische of Romeinse groet -  begroet:

De Italiaanse schrijver Umberto Eco (1932-2016) schrijft tijdens zijn leven veel over het fascisme. Volgens hem is het Italiaans fascisme het laboratorium van het Europese fascisme.

Het fascisme krijgt in de jaren erna navolging in verschillende Europese landen. Zo komt in Spanje in de jaren dertig onder andere met hulp van Mussolini dictator Franco aan de macht.

De meest extreme vorm is Hitler's . Hitler bezoekt in de vroege jaren dertig een massa-bijeenkomst van Mussolini. Hij kopieert ondermeer het vriend-vijand denken, het verheerlijken van de natie en het volk, de propaganda en massa-bijeenkomsten waarin de grote leider wordt toegejuicht. Het nazisme mondt door Hitler's en de uiteindelijk uit in de Holocaust. 

Deze ideeën breidt hij in 1932 samen met Mussolini verder uit in La Dottrina del fascismo; oftewel de Doctrine van het Fascisme. Hierin beschrijft Gentile het gedachtegoed, de noodzaak en de rol van burgers in het fascisme. Hij wijst het liberale beeld af dat burgers recht hebben op vrijheid. Net als het idee dat de in dienst staat van de burgers, en voor hun welzijn en vooruitgang moet zorgen. Gentile draait dit om. In zijn wereldbeeld staat iedere burger in dienst van de staat. Dit moet leiden tot de vorming van een uomo nuovo; een nieuwe mens.

Als minister van onderwijs in het regime van Mussolini hervormt Gentile het Italiaanse onderwijs. Hij wil alle kinderen toegang te geven tot school. Iets dat toen nog niet voor iedereen mogelijk was. Vanaf jonge leeftijd krijgen de Italiaanse kinderen les in het fascisme en wat de staat van hen verwacht. Namelijk, dat zij zich moeten opofferen voor hun vaderland. Schrijver Umberto Eco kan zich die lessen uit zijn jeugd nog goed herinneren. Hij vertelt hoe hij uiteindelijk dankzij de boeken over Mickey Mouse ontdekte dat er landen zijn zonder dictatuur en met vrije pers:

Mussolini zet grootschalige propaganda in om zijn ideeën te verspreiden. Hij legt de nadruk op vaderlandsliefde en trots op de eigen beschaving. Op het roemrijke Romeinse verleden toen de Romeinen de wereld overheersten. Het beeld van een heldhaftig, avontuurlijk leven; van strijd en offers spreekt veel Italianen aan. Zij hopen na de Eerste Wereldoorlog waarin hun land zware verliezen leed en in diepe armoede raakt, op een betere toekomst. 

In 1922 trekt hij samen met duizenden 'zwarthemden' op naar Rome. Daarmee wil hij koning Victor Emmanuel III dwingen hem tot premier van Italië te benoemen. Op deze wijze maakt Mussolini in korte tijd de weg vrij naar een dictatorschap.

Hoewel Mussolini's partij slechts 35 zetels heeft in het parlement, gaat de koning door deze intimiderende mars van de zwarthemden door de knieën. Om een burgeroorlog te voorkomen benoemt hij Mussolini tot premier. Italiaanse neo-fascisten herdenken deze machtsovername en de Mars naar Rome nog ieder jaar zoals in onderstaande video is te zien:

Mussolini staat zijn macht niet meer af. Het land verandert in enkele jaren van een democratie in een dictatuur. Dat doet hij door in 1938 politieke partijen te verbieden, persvrijheid af te schaffen en de democratie af te breken. De koning blijft op zijn troon en officieel is Mussolini minister-president, maar in werkelijkheid is hij een dictator die ruim 21 jaar aan de macht zal blijven. Aanhangers van het fascisme noemen hem tot op de dag van vandaag  'Il Duce, 'de leider'. 

De militaire inzet in het buitenland en de verdediging van Italië tegen de kost duizenden Italiaanse soldaten het leven. De oorlogen en bezetting in de verschillende landen kosten ook veel geld en putten het land steeds meer uit. In 1943 is het gedaan met zijn macht en wordt Mussolini uiteindelijk afgezet.

Maar dankzij Hitlers troepen komt hij snel weer vrij. Zij maken hem voor korte tijd leider van de Republiek van Salò; een gebied in Noord-Italië dat nog door Hitlers troepen is bezet. Maar als het eind van Hitlers macht in Europa in 1945 in zicht is, probeert Mussolini naar Zwitserland te vluchten. Dat lukt niet. Want op 28 april 1945 pakken Italiaanse verzetsstrijders hem op. Aan de oevers van het Comomeer wordt hij samen met zijn minnares Clara Petacci geëxecuteerd. Als symbool van het einde van het fascistisch regime worden hun lichamen ondersteboven opgehangen op een plein in Milaan. Twaalf jaar later krijgt Mussolini alsnog een graf in zijn geboortedorp. Op die plek herdenken zijn aanhangers hem nog steeds ieder jaar. Alleen gebeurt dat niet op zijn sterf- maar op zijn geboortedag.

Elementen uit het fascisme duiken de laatste jaren steeds vaker op. Sommige populistische politici en extreem-rechtse partijen maken hier gebruik van. Wil je weten hoe je kenmerken ervan herkent? Klik dan hier.