Wat doet de gemeente?
Wat doet de gemeente?
Laatste update: 17-03-2025
Van de prijs van parkeren in je woonplaats tot een vergunning om een dakkapel te bouwen, de gemeente heeft veel verschillende taken en verantwoordelijkheden. Veel van deze taken hebben invloed op jouw dagelijkse leven. Ontdek hoe de gemeente werkt, wat de taken zijn en wat jij daarvan merkt.
Redacteur: Roos van Putten
Hoe werkt de gemeente?
Een gemeente is een gebied in Nederland dat gezamenlijk wordt bestuurd. Dit kan bestaan uit een stad, een dorp of een combinatie van meerdere plaatsen. In Nederland zijn er ruim 300. Dit aantal kan veranderen door gemeentelijke herindelingen, waarbij bijvoorbeeld kleinere gemeenten worden samengevoegd tot één grotere [1].
Om een gemeente goed te besturen werken verschillende partijen samen. Daarom bestaat de gemeente uit een gemeenteraad, ambtenaren, beleidsadviseurs en het college van burgemeester en wethouders (B&W). Iedereen heeft een eigen rol bij het maken, uitvoeren, bespreken en controleren van beleid [2].
Wat doet de gemeenteraad?
In de gemeenteraad zitten meerdere raadsleden. Zij maken lokale wetten namens de inwoners, stemmen over beleid en keuren budgetten goed. Op die manier maken ze dus het beleid voor de gemeente. Ook controleren ze het college van B&W en beslissen ze over grote projecten, zoals de bouw van nieuwe woonwijken. Dit bespreken ze tijdens gemeenteraadsvergaderingen [3]. De burgemeester leidt deze vergaderingen, maar mag niet meestemmen. Hoe zo’n vergadering eruit ziet, zie je in onderstaande video:
De gemeenteraadsvergaderingen vinden plaats in de raadszaal, zoals hier in de gemeente Leiderdorp. Iedereen heeft een vaste plek in die raadszaal. Bekijk hier de hele aflevering van Het Klokhuis (NTR).
Hoeveel raadsleden er in een gemeenteraad zitten, hangt af van de grootte van de gemeente. Zo heeft Amsterdam 45 raadsleden, terwijl Schiermonnikoog er maar 9 heeft. Het is officieel geen fulltime baan om raadslid te zijn. Het is een bijbaan van 10 tot 20 uur per week. Maar door hoge werkdruk besteden raadsleden vaak meer uren aan hun werk.
Gemeenteraadsverkiezingen
De gemeenteraad kan je vergelijken met de Tweede Kamer. De raadsleden worden eens in de vier jaar gekozen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen en horen bij een lokale of landelijke partij [4]. Hierbij focussen lokale partijen vaak vooral op lokale kwesties, terwijl landelijke partijen zich ook met het programma van de grotere partij bezighouden.
De partij met de meeste stemmen krijgt de meeste zetels. Partijen met een meerderheid vormen de coalitie. De andere partijen vormen de oppositie, die kritisch kijkt naar de plannen.
Wat doet het college van B&W?
Het college van burgemeester en wethouders (B&W) voert het beleid uit dat door de gemeenteraad is vastgesteld. De wethouders worden gekozen door de partijen met een meerderheid in de gemeenteraad. Elke wethouder focust zich op een specifieke onderwerp. Zo is er bijvoorbeeld een wethouder voor zorg en volksgezondheid en een wethouder voor verkeer en vervoer [5]. Wethouder zijn is een fulltime baan.
De burgemeester is voorzitter van het college en mag hier wel meebeslissen. Daarnaast heeft de burgemeester meer taken. Hij of zij is betrokken bij alle besluitvorming, bewaakt de openbare orde en veiligheid en vertegenwoordigt de gemeente.
De burgemeester heeft nog meer taken. Hier ontdek je wat de burgemeester precies doet.
Naast het uitvoeren van het beleid zoals de raad dat heeft bedacht, heeft het college een paar andere verantwoordelijkheden. Hierbij horen de openbare voorzieningen in een gemeente, zoals de inzameling van afval en het onderhoud van parken. Een andere verantwoordelijkheid van het college is het geven van vergunningen voor verbouwingen en festivals. Om alle plannen te betalen maakt het college jaarlijks een begroting en houdt bij hoe het geld wordt uitgegeven [6].
Het aantal wethouders hangt ook af van de grootte. Schiermonnikoog heeft als kleinste gemeente 2 wethouders. Het maximumaantal wethouders is 9. Daarom heeft Amsterdam als grootste gemeente 9 wethouders. Door dit maximum wordt in zulke grote gemeenten veel werk verdeeld over een kleine groep en is de werkdruk hoog, zoals besproken in de onderstaande video:
Het aantal taken van wethouders neemt steeds verder toe, maar het aantal wethouders groeit niet mee. Directeur van Wethoudersvereniging Jeroen van Gool legt uit waarom dit een probleem is (EenVandaag – AVROTROS).
Welke andere partijen werken bij de gemeente?
Ambtenaren en beleidsadviseurs
Tot slot werken ambtenaren en beleidsadviseurs bij de gemeente. Beleidsadviseurs helpen bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid over een specifiek onderwerp, zoals onderwijs. Als er bijvoorbeeld sprake is van een lerarentekort moet een beleidsadviseur dit onderzoeken en een plan schrijven om dit op te lossen. Vervolgens geven ze op basis van dit plan advies aan de raad en het college.
Ambtenaren zorgen voor de praktische uitvoering van het beleid. Dat wil zeggen dat zij ervoor zorgen dat een gegeven horecavergunning ook echt wordt verleend. Hiervoor controleren ze eerst de aanvraag en kijken ze of er geen regels worden overschreden. Daarnaast geven ze advies over juridische en financiële kwesties.
Samenwerking met andere organisaties
Om alle plannen uit te voeren, werkt de gemeente veel samen met andere gemeenten, de provincie, waterschappen en maatschappelijke organisaties. Zo worden beslissingen genomen over de inzet van politie of over duurzaamheidsprojecten, zoals de bouw van windmolens om energie op te wekken. Ook overleggen de burgemeester, wethouders, raadsleden, ambtenaren en beleidsadviseurs vaak met inwoners om hun ideeën en zorgen te begrijpen.
Bedreigingen
Omdat de de gemeente veel invloed heeft op het leven van de inwoners, is er vaak veel kritiek op het beleid. Soms leidt dit zelfs tot geweld en bedreigingen tegen lokale politici, zoals te zien in de onderstaande video. Dit zorgt er, samen met de eerder genoemde werkdruk, voor dat steeds meer raadsleden, wethouders, burgemeesters en ambtenaren stoppen met hun functie.
Bedreigingen van lokale politici nemen steeds meer toe, vooral onder vrouwen. Dit kan verschillen van een online bedreiging tot een fysieke aanval.
Welke taken heeft de gemeente?
De gemeente heeft verschillende taken. Een deel hiervan is in opdracht van de landelijke overheid, de Eerste en Tweede Kamer. Gemeenten moeten namelijk wetten die landelijk zijn ingevoerd uitvoeren. Dit heet medebewind. Ze hebben weinig vrijheid in de uitvoering en moeten zich houden aan landelijke richtlijnen.
Zo moet de gemeente volgens landelijke regels bijhouden wie er in de gemeente woont en zorgen voor identiteitsbewijzen. Een ander voorbeeld is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning [7]. Deze wet regelt onder andere hulp voor mensen met een beperking. Hiervoor moet de gemeente bijvoorbeeld een rolstoel, traplift of dagbesteding regelen. En via de Spreidingswet is landelijk bepaald hoeveel asielzoekers een provincie en alle gemeenten in die provincie op moeten vangen. Dit kan betekenen dat een gemeente verplicht een asielzoekerscentrum moet openen [8]. Landelijk beleid kan soms onduidelijk zijn, zoals te zien in de video.
Met de Spreidingswet bepaalt de overheid hoeveel asielzoekers moeten worden opgevangen, maar nog niet alle gemeentes doen dit, omdat er onduidelijkheid is over het landelijke beleid.
Naast het uitvoeren van landelijk beleid bepaalt de gemeente zelf het lokale beleid. Hiervoor kijken ze wat er nodig is voor de inwoners. Zo beheert de gemeente bijvoorbeeld zwembaden, sportvelden, bibliotheken en musea en organiseert de gemeente culturele activiteiten, zoals lokale feestdagen.
Sommige dingen zijn te groot voor één gemeente, maar te klein voor de landelijke overheid. Die worden regionaal geregeld. Voor deze regionale afspraken werkt de gemeente samen met andere gemeenten en partijen, zoals waterschappen. Zo worden per regio afspraken gemaakt over de veiligheid, het milieu, openbaar vervoer tussen gemeenten en grote bouwprojecten, zoals industrieterreinen. Een ander voorbeeld is een landelijke feestdag zoals Koningsdag. Gemeenten werken dan samen vanwege de veiligheid van grote groepen mensen en om gezamenlijk evenementen te organiseren.
Wie betaalt de gemeente?
Om alle taken uit te voeren heeft de gemeente geld nodig. Een deel van het geld komt uit het Gemeentefonds van de landelijke overheid. Hoeveel een gemeente krijgt, hangt af van het aantal inwoners en de lokale problemen. Verder krijgen ze geld via gemeentelijke belastingen, zoals afvalstoffenheffing of hondenbelasting.
Alles wordt duurder, ook voor gemeenten. Daarnaast krijgen gemeenten meer taken vanuit de landelijke overheid. Daarom moeten gemeenteraden om financiële redenen soms moeilijke keuzes maken. Denk aan het uitstellen van plannen, maar ook bezuinigen op onderhoud of cultuur.
Omdat per gemeente verschilt wat er speelt, verschilt ook hoeveel geld ze daarvoor nodig hebben. Daarom zijn de gemeentelijke belastingen niet overal gelijk. In de video’s zie je reacties van inwoners op die verschillen:
Verschillen in gemeentelijke belastingen:
Wat merk jij van de gemeente?
Je merkt in je woonplaats dus veel van de gemeente. Zo onderhouden ze speeltuinen, parken en straten in je buurt. Ook plaatsen ze verkeersborden en lantaarnpalen. Bij de bouw van een nieuwe wijk zorgt de gemeente voor voldoende scholen, supermarkten en parkeerplaatsen in de buurt.
Ook bij minder zichtbare zaken speelt de gemeente een rol. Zo helpen ze gezinnen en kinderen via jeugdzorg en krijgen werklozen uitkeringen. Voor belangrijke gebeurtenissen, zoals het registreren van een geboorte, huwelijk of overlijden, moet je ook bij de gemeente zijn. Bekijk de video's hieronder voor meer voorbeelden:
Van parkeerkosten tot rookvrije terrassen
Je kan zelf ook het beleid in de gemeente beïnvloeden. Om de vier jaar mag je stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen en bepaal je welke partijen de meeste invloed krijgen in de raad.
Verder zijn er meer mogelijkheden om je mening te geven of mee te denken over specifieke onderwerpen, bijvoorbeeld via bijeenkomsten of een burgerberaad. Ook kan de gemeente een referendum organiseren over een thema, zoals een vuurwerkverbod. Gemeenten zijn namelijk wettelijk verplicht om je te betrekken bij beleid dat invloed op jou heeft [9].
In het kort:
Een gemeente is een gebied in Nederland en bestaat meestal uit een combinatie van dorpen of steden.
Het bestuur van zo’n gemeente bestaat uit de gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders en een team van ambtenaren.
Samen zorgen die dat landelijk wordt uitgevoerd, lokaal beleid wordt gemaakt en regionaal wordt samengewerkt.
Met al dit beleid speelt de gemeente een belangrijke rol in ons dagelijks leven. Van het organiseren van zorg tot het oplossen van parkeerproblemen, de gemeente is overal bij betrokken. Ook zorgt de gemeente voor een veilige en leefbare omgeving.
Als inwoner kan je invloed hebben op de besluitvorming in de gemeente door te stemmen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
