Wat doet een burgemeester?
Wat doet een burgemeester?
Laatste update: 27-02-2025
Bij een burgemeester denk je misschien aan de baas van een stad of gemeente, maar hij of zij is niet de enige die beslissingen neemt. Wel is de burgemeester een belangrijk onderdeel van het bestuur van de gemeente. Hier ontdek je hoe dat precies werkt, wat de taken van een burgemeester zijn en hoe je burgemeester wordt.
Redacteur: Roos van Putten
Gemeenten voeren wetten en regels uit van de landelijke overheid, maar maken ook hun eigen regels. De gemeente bepaalt bijvoorbeeld waar nieuwe winkels of wegen moeten komen. Ook het vaststellen van parkeerkosten en het uitdelen van vergunningen voor verbouwingen en evenementen gaat via de gemeente. Nederland heeft ruim 300 gemeenten, met allemaal een eigen burgemeester [1].
Wat zijn de taken van een burgemeester?
De burgemeester speelt een belangrijke rol in het dagelijks bestuur van de gemeente. Hiervoor heeft hij of zij een paar belangrijke taken. Zo is de burgemeester vertegenwoordiger van de hele gemeente, voorzitter van de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders en verantwoordelijk voor de veiligheid in de gemeente. Daarnaast heeft de burgemeester nog een paar losse kleinere taken.
Vertegenwoordiger van de gemeente
Ten eerste is de burgemeester het gezicht van de gemeente. Dit betekent dat hij of zij als sleutelfiguur met iedereen samenwerkt, alle partijen vertegenwoordigt en namens de hele gemeente spreekt. Zo informeert de burgemeester inwoners bijvoorbeeld over de komst van een asielzoekerscentrum, zoals te zien in onderstaande video.
De burgemeester van Montferland beslist niet zelf over de plaatsing van een AZC, maar is wel degene die dit namens de gemeenteraad aan inwoners en belangenorganisaties moet vertellen.
Voorzitter van de raad en het college
Verder is de burgemeester voorzitter van zowel de gemeenteraad als het college van burgemeester en wethouders (B&W). Maar dit houdt bij allebei iets anders in.
Als voorzitter van de gemeenteraad zorgt de burgemeester ervoor dat vergaderingen goed verlopen. Hierbij mag de burgemeester meepraten en onderwerpen inbrengen, maar niet meestemmen over wetsvoorstellen en beleid, omdat de burgemeester geen gekozen raadslid is. De burgemeester moet wel een handtekening zetten onder de besluiten van de raad.
Als voorzitter van het college van burgemeester en wethouders heeft de burgemeester wél stemrecht en mag hij of zij meebeslissen. Daarbij zorgt de burgemeester voor een goede voorbereiding, bespreking en uitvoering van het beleid. De burgemeester kan binnen het college extra verantwoordelijkheden krijgen, zoals voor economische zaken en financiën. Het aantal extra taken hangt af van het aantal wethouders in de gemeente.
Verantwoordelijkheid voor de openbare orde en veiligheid
Een van de belangrijkste taken van een burgemeester is het zorgen voor de openbare orde en veiligheid in de gemeente. Dit betekent dat de burgemeester overlast en gevaarlijke situaties moet voorkomen. Hiervoor werkt de burgemeester veel samen. Zo zit de burgemeester in het bestuur van een veiligheidsregio en overlegt hij of zij met 'de driehoek'. De driehoek bestaat uit de burgemeester, het hoofd van de politie en de hoofdofficier van justitie. Deze partijen bespreken onder andere de inzet van de politie. Na afloop moeten ze uitleggen wat ze hebben gedaan, zoals te zien in de video:
Soms legt 'de driehoek' ook in een persconferentie uit hoe ze hebben gehandeld. Zoals bijvoorbeeld in Amsterdam, na onrust rondom een voetbalwedstrijd waardoor rellen in de stad ontstonden.
Als er mogelijke onveilige situaties kunnen ontstaan, kan de burgemeester bijeenkomsten van tevoren verbieden, zoals demonstraties. Ook kan de burgemeester een gebiedsverbod opleggen aan bijvoorbeeld verwarde personen. In noodsituaties beslist de burgemeester zelfstandig hoe de politie en brandweer moeten handelen. Zo moet de burgemeester toestemming geven voordat de politie traangas mag gebruiken. Dit moet na afloop worden uitgelegd aan de raad.
De burgemeester moet vanwege deze verantwoordelijkheid altijd bereikbaar zijn voor noodgevallen, zelfs tijdens vakanties. Het werk van een burgemeester gaat dus altijd door, 7 dagen per week en dag en nacht [2]. Maar soms kan een wethouder voor een korte periode enkele taken overnemen als locoburgemeester.
De burgemeester overlegt veel met de politie over de veiligheid in de gemeente. Bekijk de hele aflevering van Het Klokhuis (NTR).
Andere taken
De burgemeester heeft hiernaast ook wat kleinere taken, zoals het oplossen van klachten van inwoners, het zorgen voor een goede samenwerking met andere overheden en het ondertekenen van officiële documenten. Alle taken en verantwoordelijkheden van de burgemeester zijn vastgelegd in de Gemeentewet [3].
Wat doet de burgemeester voor jou als inwoner?
Bij de uitvoering van de bovengenoemde taken heeft de burgemeester een verbindende rol. De burgemeester komt op voor de belangen van inwoners en houdt hier rekening mee bij het maken en uitvoeren van beleid. Daarom overlegt de burgemeester veel met de inwoners over hun zorgen en ideeën. Ook bezoekt de burgemeester regelmatig buurten, evenementen en lokale initiatieven en projecten.
Vanwege deze verbindende rol wordt de burgemeester ook wel ‘burgervader’ of ‘burgermoeder’ genoemd. Burgemeester Jan van Zanen legt in de video uit waarom het belangrijk is dat de burgemeester benaderbaar is en dichtbij de inwoners staat.
De burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen, vertelt hoe belangrijk het is om als burgemeester dichtbij de inwoners van de gemeente te staan, dit noemt hij nabijheid. Bekijk de hele aflevering van De Verwondering (KRO-NCRV) via NPO Start.
Om de band met inwoners te versterken en vanwege die verbindende rol heeft de burgemeester naast de officiële taken uit de Gemeentewet ook een aantal ceremoniële taken. Hierbij kan je denken aan het uitdelen van lintjes namens de koning, het openen van evenementen en het bezoeken van inwoners op hun 100e verjaardag.
Hoe word je burgemeester?
Wie burgemeester wil worden, moet – net als bij andere banen – solliciteren op een vacature. De gemeenteraad stelt daarna een vertrouwenscommissie samen, meestal bestaande uit de fractievoorzitters. Deze commissie selecteert kandidaten en voert de sollicitatiegesprekken. De keuze van de commissie voor de nieuwe burgemeester wordt vervolgens voorgelegd aan de minister van Binnenlandse Zaken en bij grote gemeenten ook aan de ministerraad. Uiteindelijk benoemt de commissaris van de Koning de nieuwe burgemeester. Dit heet benoeming door de Kroon.
Er is kritiek op deze manier van benoemen. Sommige mensen vinden dit niet democratisch, omdat de inwoners van de gemeente de burgemeester niet rechtstreeks kiezen en daardoor geen directe invloed hebben [4]. Aan de andere kant hebben inwoners wel indirecte invloed, omdat zij de gemeenteraad kiezen, die vervolgens de nieuwe burgemeester kiest.
De benoeming van de burgemeester is voor 6 jaar. Dit kan meerdere keren worden verlengd, als de vertrouwenscommissie oordeelt dat de burgemeester goed heeft gewerkt.
Om burgemeester te worden hoef je geen specifieke opleiding te hebben afgerond of een politieke achtergrond te hebben. Het is wel een voordeel om ervaring te hebben in de politiek. Daarom zijn veel burgemeesters eerst actief geweest in de lokale of landelijke politiek.
Het inkomen van een burgemeester
Hoeveel je verdient als burgemeester hangt af van het aantal inwoners van de gemeente. Hoe groter de gemeente, hoe hoger het salaris. Je mag niet over je salaris onderhandelen. In sommige kleine gemeenten kan het salaris wel hoger zijn door omstandigheden, zoals veel toerisme op de Waddeneilanden [5]. Dit inkomen kan volgens de wet variëren van € 7.975,69 tot maximaal € 14.760,00 bruto per maand [6].
De laatste jaren is het aantal kandidaten dat burgemeester wil worden afgenomen [7]. Waarschijnlijk komt dit door de steeds hogere werkdruk en de toenemende bedreigingen. In 2022 geeft 77% van de burgemeesters aan dat zij te maken hebben gehad met agressie en geweld [8]. Dit heeft veel impact op burgemeesters, zoals besproken in de video. Daardoor hebben sommige gemeenten tijdelijk geen vaste burgemeester. In dat geval neemt een waarnemend burgemeester de taken over.
“Als ik je zie, dan zal ik niet afremmen.” Bedreigingen van burgemeesters komen in verschillende vormen voor, van verbale agressie tot fysieke bedreigingen (EenVandaag - AVROTROS).
Toch is de meerderheid van de Nederlanders tevreden over de burgemeester van hun woonplaats, blijkt uit onderzoek. Binnen de lokale politiek wordt de burgemeester het meest vertrouwd [9].
In het kort:
Elke gemeente heeft een eigen burgemeester, die samen met de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders het bestuur van de gemeente vormt.
De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad en het college van B&W. Dit betekent dat hij of zij in het college ook mag meebepalen en in de gemeenteraad alleen mag mee-vergaderen.
Verder is de grootste taak van de burgemeester de verantwoordelijkheid voor openbare orde en veiligheid, waarvoor de burgemeester samenwerkt met politie, brandweer, het Openbaar Ministerie en andere gemeenten.
Je moet 24 uur per dag en 7 dagen per week beschikbaar zijn als burgemeester.
Iedereen kan burgemeester worden door te solliciteren. Hierna volgt een proces waar veel politieke organisaties bij betrokken zijn en de benoeming tot burgemeester is door de Kroon.
De afgelopen jaren is het aantal kandidaten om burgemeester te worden afgenomen door de hoge werkdruk en bedreigingen.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
