Wat doet een zwangerschap met je brein?

Opvallend genoeg is er nog niet veel bekend over hoe het moederbrein verandert. Wel weten we dat een zwangerschap ingrijpende en langdurige gevolgen heeft voor het brein van vrouwen. Twee jaar na de zwangerschap, en misschien zelfs langer, zijn ze nog zichtbaar. Die veranderingen ontstaan door hormoonschommelingen. Van dieren is al bekend dat hormonen het gedrag van de moeder na de geboorte beïnvloeden. Zwangerschapshormonen blijken bij ratten een belangrijke rol te spelen bij het omtoveren van een ‘gewoon’ brein naar een zorgzaam moederbrein. 

Het brein verandert vooral in gebieden die samenhangen met het vermogen je te verplaatsen in de gedachten, gevoelens en behoeften van iemand anders. Om het gedrag van een baby te interpreteren, moet je je kunnen verplaatsen in een ander. Dat staat bekend als Theory of Mind - het besef dat jouw gevoelens, gedachten en behoeftes kunnen verschillen van die van iemand anders, en dat je je kan verplaatsen in de ander. Het is een belangrijke voorwaarde voor empathie.

Waarschijnlijk heeft de sterke verandering van het moederbrein te maken met hoe mensenbaby’s ter wereld komen: vreselijk ‘on-af’. Ze kunnen direct na de geboorte weinig meer dan ademen, huilen en drinken aan de moederborst. Vergelijk dat eens met veel andere zoogdieren, die vaak al meteen kunnen staan en lopen en de wereld beginnen te ontdekken.

Er is een evolutionaire verklaring voor die hulpeloosheid van mensenbaby’s. In de afgelopen paar miljoen jaar is het menselijk brein in hoog tempo gegroeid ten opzichte van onze voorouders. Als dat brein al in de baarmoeder grotendeels volgroeid zou zijn, zoals bij andere dieren, dan zou de baby te groot zijn om nog ter wereld te kunnen komen. Een baby moet dus geboren worden voordat het hoofd te groot is.

Het gevolg: moeders moeten hun kwetsbare kind beschermen tegen de gevaren van de buitenwereld. En misschien nog wel belangrijker: ze moeten zien te achterhalen wat de behoeften van hun baby zijn. Heeft ze pijn? Heeft ie honger? Is het te warm? Krampjes misschien? Een moeder heeft haar handen vol aan het interpreteren van cryptisch babygedrag.

Het brein is maar één van de organen waar de sporen van een zwangerschap duidelijk terug te vinden zijn. Zwervende, foetale cellen van het kind zijn overal in het lichaam van de moeder terug te vinden. Onderzoekers ontdekten ze in de longen, milt, lever, nieren en in het hart van zwangere vrouwen. “Wij denken dat die cellen bij gezonde vrouwen na de zwangerschap redelijk snel worden opgeruimd.” Maar een deel van de foetale cellen overleeft de opruimactie en blijft tot haar dood in het lichaam van de moeder.

Wat het effect is van deze foetale cellen op het moederlichaam, daar kunnen wetenschappers alleen nog maar naar gissen. Het kan zijn dat ze bepaalde ziekten veroorzaken, maar gunstige gevolgen zijn ook goed mogelijk. Een deel van de cellen van de foetus blijkt zelfs in het brein van de moeder terecht te kunnen komen. Hoe fascinerend ook (‘je baby zit in je brein’), ook over de effecten van deze cellen op je brein is nog vrijwel niets bekend.

Delen van dit artikel zijn gebaseerd op dit artikel uit de VPRO Gids.