Wat is ivf?
Wat is ivf?
Laatste update: 22-01-2021
Lang was er voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen geen oplossing. Ze bleven vaak kinderloos. Tot ruim veertig jaar geleden ivf daar verandering in bracht: een zaadje en eitje worden in een laboratorium bij elkaar gebracht. Als het eitje bevrucht is, stop je het terug in de baarmoeder. Hoe werkt ivf nou precies? En waarom was er eerst zoveel verzet tegen?
Redacteur: Larissa Pans
Wie was de eerste ivf-baby?
De Engelse Louise Brown is de allereerste ivf-baby. Haar geboorte op 26 juli 1978 is wereldnieuws. In de jaren zeventig is er maar op vier plekken in de hele wereld onderzoek naar de mogelijkheden van kunstmatige bevruchting, ook wel reageerbuisbevruchting genoemd. Engeland is één van die plekken. De ouders van ivf-baby Louise Brown zijn John en Lesley Brown, een doorsnee getrouwd stel: hij is vrachtwagenchauffeur, zij huisvrouw. Ze willen graag kinderen, maar het lukt maar niet. Als twee Engelse medici proefpersonen zoeken voor hun experimenten met reageerbuisbevruchting wil het echtpaar-Brown dat dolgraag proberen. Ze worden geselecteerd en horen bij de eerste lichting kandidaten.
De slagingskansen van ivf zijn in die eerste jaren bijzonder laag. Vele stellen proberen zwanger te raken via ivf, maar het succespercentage is 2 à 3 procent in de beginjaren. Het is een gelukstreffer als een vrouw zwanger raakt na ivf.
Louise Brown
Een paar jaar later is ook de eerste Nederlandse ivf-baby een feit. Stefanie Li, dochter van een Chinees-Nederlands echtpaar, wordt op 15 mei 1983 geboren. Het echtpaar is één van de 25 paren die behandeld worden door gynaecoloog Bert Alberda en fysioloog Gerard Zeilmaker. De twee medici zoeken in 1982 ongewenst kinderloze stellen die willen meewerken aan de experimentele ivf-behandelingen in het Rotterdamse Dijkzigt Ziekenhuis waar ze werken. Honderden brieven komen binnen, waarin mensen pagina’s volschrijven over het diepe verdriet dat hun kinderloosheid veroorzaakt. Het leed van ongewenste kinderloosheid en de impact die het heeft op de levens van mensen, blijkt veel groter dan gedacht.
Hoe werkt een ivf-behandeling?
Reageerbuisbevruchting of proefbuisbevruchting heet later in-vitrofertilisatie (ivf). Letterlijk betekent dat ‘in glas bevruchting’: in een glazen schaaltje in een laboratorium worden de vrouwelijke eicel en zo’n 100.000 mannelijke zaadcellen samengebracht met als doel om bevruchting te laten plaatsvinden. De Nederlandse gynaecoloog Alberda – die duizenden ivf-behandelingen heeft uitgevoerd – vindt het principe van ivf “heel simpel”:
Zaadje en eitje bij elkaar brengen en als het bevrucht is, stop je het snel terug in de baarmoeder.
Gynaecoloog Bert Alberda
Injectie van een zaadcel in een eicel.
Vrouwen die een ivf-behandeling ondergaan, starten met hormoonstimulatie. Die hormonen moeten ervoor zorgen dat meerdere eicellen tegelijkertijd tot rijping komen. Elke eicel zit in een follikel (ei-blaasje) in de eierstokken. Als de eicellen voldoende gerijpt zijn, worden ze met een holle naald uit de follikels gezogen. Dit heet de follikelpunctie. Daarna worden de eicellen in een laboratorium samengebracht met sperma in een glazen bakje. Vervolgens gaan ze in een broedstoof (warme kast) en is het afwachten of de eicellen bevrucht raken. Als dat lukt wordt het embryo in de baarmoeder geplaatst. Als er meerdere embryo’s zijn ontstaan, kan een deel soms ingevroren worden (cryo’s heten ze dan) en eventueel later gebruikt worden. Lang niet altijd lukt het om tot een succesvolle zwangerschap te komen. De gemiddelde slagingskans is inmiddels rond de 30 procent per behandeling.
Het televisieprogramma Hoe bevalt Nederland? uit 2001 volgt Jolanda Strootman bij haar eerste ivf-behandelingen.
Waarom was er zoveel verzet tegen ivf?
Er is in het begin veel maatschappelijk verzet tegen kunstmatige bevruchting. Er komt kritiek van onder andere de kerk en medici. Veel gelovigen vinden voortplanting een taak van God. Veel medici geloven in de begintijd niet dat het ivf-experiment tot een gezonde baby zou leiden. Daar moest toch geen kostbaar onderzoeksgeld of budget voor de gezondheidszorg aan besteed worden? Als ivf eenmaal lukt, zien velen toch in hoe waardevol deze uitvinding is voor onvruchtbare mensen met een sterke kinderwens.
Een vrouwenarts van het katholieke Sint Radboud Ziekenhuis in Nijmegen gaat tegen de leer van de katholieke kerk in en helpt echtparen met een kinderwens.
Net als bij elke medische behandelingen, zitten er risico’s aan verbonden. Heel soms komt het zelfs voor dat de patiënt overlijdt. Niet omdat de behandeling zelf zo enorm risicovol is, maar omdat het lichaam verkeerd kan reageren op de hormonen. Maar voor een behandeling die wereldwijd miljoenen keren wordt uitgevoerd, is het risico op overlijden tegenwoordig zeer laag. Inmiddels is ivf in Nederland een breed geaccepteerde en vergoede medische behandeling.
Een onderzoeker op de ivf-afdeling van het academisch ziekenhuis Maastricht is bezig met apparatuur voor embryoselectie (2014).
Wat zijn de ivf-baby’s van de toekomst?
Dat is de zogenaamde stamcelbaby. Op dit moment zijn bij muizen al zaadcellen en eicellen uit stamcellen ontwikkeld met nakomelingen. Als dit bij de mens ook lukt, dan kunnen uit stamcellen ei- en zaadcellen worden gemaakt. Daar worden dan embryo’s (bevruchte eicellen) van gemaakt en de embryo’s worden ingebracht in de baarmoeder van de vrouw.
Als bijvoorbeeld de vrouw door haar leeftijd of andere oorzaken eicellen van slechte kwaliteit heeft, kunnen uit haar stamcellen nieuwe eicellen worden gemaakt die wél van goede kwaliteit zijn. Op die manier wordt biologische leeftijd als het ware losgeknipt van vruchtbaarheid. Nu al zijn er in enkele landen klinieken waar stellen het geslacht van hun kind mogen kiezen. In Nederland is dat niet toegestaan. Nieuwe ontwikkelingen gaan razendsnel, maar leiden ook nog tot veel vragen en discussies.
"We zijn in staat embryo's te selecteren op geslacht, haar- en oogkleur."
In het kort
In de zomer van 1978 wordt de allereerste reageerbuisbaby geboren: de Engelse Louise Brown.
Bij een ivf-behandeling vindt de bevruchting van één of meerdere eicellen buiten het lichaam plaats. Na de bevruchting worden de eicellen teruggeplaatst in de baarmoeder.
Hoewel er eerst veel kritiek is van onder andere de kerk en medici, is ivf inmiddels een breed geaccepteerde vruchtbaarheidsbehandeling geworden.
De ivf-baby van de toekomst is de stamcelbaby. Uit stamcellen kunnen ei- en zaadcellen worden gemaakt, waarna de bevruchte eicellen worden teruggeplaatst in de baarmoeder.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
