Maurits en Van Oldenbarnevelt: van vriend tot vijand?

Maurits staat in 1588 op als aanvoerder van de opstand tegen de Spanjaarden nadat zijn vader Willem van Oranje is vermoord. Maurits is dan nog maar 20 jaar oud, maar blijkt te barsten van het militair talent. Het is raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt die heil ziet in dit talent. Hij betoogt tegenover de Nederlandse gewesten dat ze Maurits moeten benoemen tot stadhouder en legeraanvoerder, met succes.

De eerste stap die Maurits zet, met de steun Van Oldenbarnevelt is de inname van Breda. Deze stad is de bakermat van de familie van Nassau. Maurits’ vader Willem van Oranje woont hier tot hij moet vluchten voor de Spanjaarden.

Breda blijkt het begin van een reeks van overwinningen voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Maurits bedenkt allerlei nieuwe gevechtstactieken en moderniseert het leger. Maar oorlog voeren kost geld en juist daarom is het essentieel dat Maurits en Van Oldenbarnevelt goed samenwerken. De slimme politicus Van Oldenbarnevelt regelt de financiën bij de Nederlandse gewesten om de militairen te betalen en Maurits voert het leger aan.

Het gaat fout tussen de twee in aanloop naar de Slag bij Nieuwpoort in 1600. Johan van Oldenbarnevelt pleit voor de inname van de kust in de Zuidelijke Nederlanden. Maurits is geen voorstander van deze veldtocht, waarbij de Noordelijke Nederlanden onbewaakt achterblijven en ze ver verwijderd raken van hun thuisbasis. De troepen zijn niet goed voorbereid en de bevoorradingslijnen zijn onverantwoord lang. Maar Van Oldenbarnevelt zet de Staten-Generaal naar zijn hand en legerleider Maurits heeft geen andere keuze dan te luisteren.

Zelfs diep in vijandelijk terrein weet Maurits van de Spanjaarden te winnen. Zijn aanzien in de republiek stijgt enorm, maar Maurits is razend op Van Oldenbarnevelt vanwege de onverantwoordelijke risico’s die ze hebben gelopen. Het verhaal gaat dat Maurits Van Oldenbarnevelt zelfs geslagen heeft.

De relatie van de beide heren verslechtert in de jaren die volgen. In 1609 volgt het Twaalfjarig Bestand, waar Van Oldenbarnevelt een groot voorstander van is omdat het goed is voor de handel van de republiek. Maar Maurits wil doorvechten.

Van Oldenbarnevelt realiseert zich dat Maurits dit niet over zijn kant laat gaan en probeert te voorkomen dat de prins van Oranje een staatsgreep pleegt. De raadspensionaris regelt via een politiek besluit dat Maurits minder macht krijgt over het leger.