Waarom is het oorlog in Jemen?

Jemen_kinderen

Waarom is het oorlog in Jemen?

Laatste update: 23-10-2024

Volgens de Verenigde Naties speelt zich in Jemen een van de grootste humanitaire crises ter wereld af. Al jaren is het land in oorlog, miljoenen Jemenieten zijn op de vlucht in eigen land en een hongersnood dreigt voor miljoenen mensen. Waarom is het eigenlijk oorlog Jemen? Wat moeten we weten om het conflict te begrijpen?

Dit moet je weten over de vergeten oorlog in Jemen.

Jemen ligt in het zuidwesten van het Arabische Schiereiland, omringd door Saoedi-Arabië, Oman en verschillende zeeën. Het is een prachtig land met een rijke cultuur die teruggaat naar de tijd van de Bijbelse koningin van Sheba. In de geschiedenis noemen de Romeinen Jemen ‘Arabia Felix’, het Gelukkige Arabië, vanwege de vruchtbare grond waarop koffie, vijgen en dadels worden verbouwd. De huizen in de oude hoofdstad Sanaa zien eruit als in verhalen van duizend-en-een-nacht. Nu kennen we Jemen vooral door de beelden van kapotte gebouwen en van kinderen die honger lijden vanwege een verwoestend conflict.

In een paar minuten legt Jemendeskundige Laila Al-Zwaini het conflict in Jemen uit.

Vanaf het begin van de oorlog in 2015 is het duidelijk dat er in Jemen veel internationale belangen spelen. Vooral de rol van Saoedi-Arabië, een land dat met wapens gesteund wordt door het Westen, mengt zich in het conflict. Eerst is er nog hoop dat het Westen oog zal hebben voor het leed, jaren later is het conflict alleen maar verergerd.

Waarom weten we zo weinig over de oorlog in Jemen?

De oorlog in Jemen wordt ook wel de vergeten oorlog genoemd. Hij breekt uit op het moment dat de internationale gemeenschap de ogen op Syrië en de opkomst van IS richt. We volgen grootmachten als de VS, China, Rusland, Iran en Turkije die daar strijden en de ontwikkelingen omtrent Syriëgangers en IS-aanslagen waarmee Europa wordt geconfronteerd.

Bovendien komen er vanuit Syrië veel vluchtelingen in Europa terecht, wat dat land voor veel mensen letterlijk een gezicht geeft. Jemenitische vluchtelingen kennen we veel minder, want het is moeilijk vluchten uit dit land. Er is slechts een kleine hogere klasse die daartoe de mogelijkheid heeft. Al stijgt het aantal Jemenitische asielzoekers dat naar Nederland komt wel, zo blijkt uit een rapport[1] van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

de stad sanaa
De oude binnenstad van Sanaa is UNESCO cultureel erfgoed.

Ook horen we jarenlang weinig over het conflict in Jemen, omdat journalisten actief geweerd worden. Lennart Hofman[2] van De Correspondent noemt de oorlog dan ook een oorlog die “vergeten wordt gemaakt”. Via allerlei omwegen, letterlijk en figuurlijk, lukt het hem en een klein aantal andere journalisten toch om naar Jemen af te reizen.

Journalist Lennart Hofman vertelt hoe moeilijk het is om Jemen binnen te komen. 

Ook Ana van Es, Midden-Oostencorrespondent voor de Volkskrant, reist voor haar reportages af naar de frontlijn[3]. Om niet op te vallen kleedt ze zich in ayaba en niqaab en is ze ‘getrouwd’ met haar chauffeur.

Eind 2017 reist presentatrice Floortje Dessing naar Jemen af. Tijdens haar bezoek aan hulpverleners van het Rode Kruis breekt er een vuurgevecht uit, vlakbij de compound waar Dessing verblijft. Ze moet schuilen en wanneer ze uiteindelijk veilig het land uit kan en realiseert dat er afgelopen dagen zo’n 300 mensen zijn omgekomen, breekt ze. Door deze beelden krijgt Jemen ineens een gezicht voor veel Nederlanders.

Tijdens haar bezoek aan Jemen brengt Floortje Dessing noodgedwongen een paar dagen in de schuilkelder door.

Waarom is het eigenlijk oorlog in Jemen?

Het conflict in Jemen is een strijd van de bevolking tegen de machthebbers met als onderliggend probleem jarenlange onderontwikkeling als gevolg van slecht bestuur, vriendjespolitiek en corruptie. Inmiddels is het ook een burgeroorlog tussen het noorden en het zuiden.

Om dat te begrijpen moeten we een aantal jaar terug in de tijd. Tot 1990 bestaat Jemen uit twee onafhankelijke landen. Het zuiden heeft een socialistische geschiedenis met steun van de Sovjet-Unie, het noorden richt zich al jarenlang op Egypte. De hereniging brengt Jemenieten niet wat ze hopen. Al in 1994 is er een burgeroorlog die het noorden onder leiding van president Saleh wint. In de jaren die volgen legt deze president zijn wil op aan het zuiden.

een militaire parade in de stad sanaa
Een militaire parade in Sanaa om meer soldaten te werven voor de Houthirebellen.
 © ANP

Jemenieten, van noord tot zuid, willen goed bestuur, veiligheid, sociale rechtvaardigheid en een eerlijke verdeling van macht en economische ontwikkeling. In het voorjaar van 2012 lukt het de bevolking hun president Ali Abdullah Saleh - die dan al 33 jaar aan de macht is en als verantwoordelijke voor jarenlange achterstanden wordt gezien - af te zetten. Jemen lijkt op dat moment nog een succesverhaal te midden van alle ellende van de Arabische Lente.

In 2011 interviewt de Nederlandse journalist Esmeralda Boon de toenmalige president Saleh. Bekijk de meerdelige documentaire Voorbij de Arabische Lente hier.

Er volgen verkiezingen, waarbij voormalig vicepresident Hadi de enige kandidaat is en dus wint. De Houthi’s, rebellen uit het noorden, doen mee aan de vredige protesten tegen het bewind. Maar de situatie in Jemen verbetert niet onder de nieuwe president. De onrust in het land geeft de Houthi’s ruimte om aan invloed te winnen. In september 2014 nemen ze de hoofdstad Sanaa in en uiteindelijk verjagen ze ook de regering van Hadi.

het leger van jemen
Soldaten van het Jemenitische regeringsleger.
 © ANP

Buurland Saoedi-Arabië vangt Hadi op en biedt aan hem weer in het zadel te helpen. In april 2015 neemt de VN-Veiligheidsraad een resolutie aan die Hadi erkent als legitieme president van Jemen en krijgt Saoedi-Arabië goedkeuring voor een interventie in het conflict. Sindsdien is het geweld en het aantal oorlogsslachtoffers drastisch toegenomen. Ondertussen keert de voormalig president Saleh terug naar Jemen, waar hij probeert de macht weer terug te winnen. Eind 2017 keert Saleh zich tegen de Houthi’s en zoekt hij aansluiting bij Saoedi-Arabië, waarop de Houthi’s hem vermoorden.

Terwijl het Westen bezig is met het bestrijden van terrorisme, hebben de Jemenieten vooral problemen met hun eigen bestuur.

Inmiddels heeft de burgeroorlog in Jemen zich ontwikkeld tot een ingewikkeld conflict met veel verschillende partijen:

  • De Houthi’s in het noorden van Jemen. Tot Salehs dood worden zij door hem en zijn legertroepen gesteund. Saoedi-Arabië verkondigt dat Iran de Houthi’s steunt.
  • De regering van Hadi in het zuiden en aan de grens met Oman. Deze heeft de steun van Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en onder andere de VS en de Britten.
  • In het oosten van Jemen zijn de terroristische organisaties Al Qaida en IS actief. Zij richten zich op het stichten van een islamitisch rijk, waar geen plaats is voor ongelovigen.

Al ruim drie jaar vechten verschillende milities in Jemen met elkaar. Journalisten worden geweerd, waardoor er weinig bekend is over de situatie.

Wie zijn precies de Houthi-rebellen en waarom vallen ze vrachtschepen aan op de Rode Zee? Waarom gebruiken ze ook de Palestijnse vlag? 

Het conflict in Jemen is begonnen als protest tegen de machthebbers van het land, maar door de bemoeienis van buitenaf is het inmiddels een geopolitieke strijd.

Welke landen bemoeien zich met de oorlog in Jemen?

De internationale gemeenschap voert al jaren een strijd over de hoofden van Jemenitische burgers. Saoedi-Arabië heeft belangen in Jemen, onder andere vanwege transportroutes. Deze gaan langs de kusten van Jemen en Saoedi-Arabië verscheept er voor miljarden dollars aan olie naar het Westen. Ook Nederland heeft grote belangen bij de vaarroutes langs de Jemenitische kust. Als Houthi rebellen vrachtschepen aanvallen in december 2023 bombarderen de Verenigde Staten en Groot-Brittannië Houthi doelen in Jemen[4]. Nederland ondersteunt deze bombardementen, want de Houthi aanvallen worden gezien als een bedreiging voor de scheepvaart en daarmee voor de Nederlandse economie.  

een aanval op de hoofdstad van jemen
Een aanval op de Jemenitische hoofdstad Sanaa
 © ANP

Saoedi-Arabië wil namelijk haar sterke positie als soennitisch land in het Midden-Oosten behouden en is bang dat Iran, een sjiitisch land en daardoor aartsvijand van Saoedi-Arabië, samen met de Houthi’s die positie overneemt. Saoedi-Arabië beweert dat de Houthi’s gesteund worden door Iran en framen het conflict in Jemen als een godsdienstoorlog. De Houthi’s hangen namelijk de zaiditische stroming aan, wat valt onder het sjiisme. 

een man lees de koran in sanaa
Een man leest de Koran in de Grote Moskee in Sanaa.
 © ANP

Al sinds 2002 is de VS, onder het mom van democratisering, bezig met het bestrijden van terreur in Jemen, de zogenaamde War on Terror. Het is een oorlog zonder mandaat, waarbij de VS onder andere drones inzet en ook burgers raakt. In plaats van democratisering bereikt het Westen het tegenovergestelde: het beangstigt mensen en drijft hen in de armen van terroristische bewegingen zoals Al Qaida.

De binnenstad van de Jemenitische hoofdstad Sanaa staat bekend om haar geweldige architectuur, maar is door de oorlog behoorlijk aangetast.

De G18, een groep landen waar ook Nederland toebehoort, steunt de VN in haar vredesonderhandelingen. De groep wordt geacht neutraal te zijn, maar ook Saoedi-Arabië, dat zich actief mengt in het conflict, maakt er deel van uit. Net als de VS, dat op grote schaal wapens naar Saoedi-Arabië exporteert. Dit zou bijdragen aan de Amerikaanse veiligheid, omdat Saoedi-Arabië zo terreur in de regio kan bestrijden. Daarnaast levert Saoedi-Arabië volgens de Amerikanen een belangrijke bijdrage aan de stabiliteit en economische vooruitgang in het Midden-Oosten.

We moeten in het moment leven. Het is oorlog, we weten niet wat er gaat gebeuren.

Een inwoner van de Jemenitische hoofdstad Sanaa

Een diplomatieke oplossing voor het conflict blijft tot nu toe uit. Uiteindelijk wegen de eigen economische belangen van olie en wapens voor het Westen zwaarder dan de humanitaire gevolgen van het geweld in Jemen.

Een onverwacht gevolg van de oorlog in Jemen zijn de kindbruiden.

Is er hoop voor de toekomst in Jemen?

De burgeroorlog in Jemen woedt al sinds 2014 en lijkt uitzichtloos geworden. Iran steunt de Houthi rebellen en het Westen en Saoedi-Arabië steunen de regering, beiden met het leveren van wapens. Hier ligt volgens deskundigen dan ook de oplossing van het conflict: in het buitenland, niet in Jemen zelf. Volgens politiek commentator Hisham al-Omeisy is door buitenlandse inmenging het einde van het conflict zoek geraakt. "Als de steun aan lokale facties wordt stopgezet dan zijn ze op een dag door het geld en de kogels heen en moeten ze vrede sluiten. Maar zolang zulke steun de strijd blijft voeden, gaat het conflict nog jaren en jaren door."[5]

Dagelijks leven in Jemen

Straatkunstenaars maken een schildering. “Ik schilder omdat ik mijn land terug wil.”

Ondanks de onveilige situatie in Jemen, proberen mensen toch positief te blijven. "We zijn overlevers. We proberen er wat van te maken.”

Kijk naar ons. Open je ogen en je hart. Kijk naar ons zoals je naar andere landen kijkt.

Straatkunstenaar Alaa

Dagelijks leven in Jemen

Vele doden
Portretten op de graven van Jemenieten die zijn omgekomen tijdens het conflict.
Inflatie
Geld is door de enorme inflatie bijna niets meer waard in Jemen.
Hongersnood
Kinderen in Jemen zijn veelal de dupe van het conflict en hebben te maken met ernstige honger.
Droogte
Jemen is een van de landen met de grootste waterschaarste ter wereld.
Cultureel festival
Tijdens de oorlog gaat het gewone leven door. Deze vrouw gaat in traditionele kleding naar een cultureel festival in de hoofdstad Sanaa.
Vluchtelingen
Veel Jemenitische vluchtelingen kunnen het land niet uit en komen terecht in kampen in Jemen zelf.

In het verleden heeft Jemen erg vruchtbaar land. In de bergen in het noorden verbouwen de Jemenieten dan koffiebonen. Nu is er enorme droogte, wat deels komt door de teelt van grote hoeveelheden qat, een licht stimulerende drug.

In Jemen kauwt iedereen op qat, een licht stimulerende drug die een ontspannend effect geeft. 

Ondanks de droogte lijkt de eeuwenoude koffiehandel opnieuw op te leven. Jemenitische koffiebonen krijgen op ranglijsten hoge scores, maar vanwege de burgeroorlog in het land is het moeilijk de koffie te verkopen. Een van de koffiehandelaren is Faris Sheibani. Hij wil dat de koffie ervoor gaat zorgen dat Jemen weer economische groei op lange termijn kan realiseren.

Koffiehandelaren uit Jemen

NOS/NTR Nieuws & Co - 7 jun 2018

00:00

00:00

In het kort

  • De oorlog in Jemen breekt uit op het moment dat de internationale gemeenschap de ogen richt op Syrië. Er zijn weinig vluchtelingen uit Jemen en journalisten worden actief geweerd.

  • Het conflict in Jemen is een strijd van de bevolking tegen de machthebbers, vanwege  slecht bestuur, vriendjespolitiek en corruptie. Inmiddels is het ook een burgeroorlog tussen het noorden en het zuiden en is het door bemoeienis van buitenaf een internationaal conflict geworden.

  • Saoedi-Arabië steunt de afgezette president Hadi en voert aanvallen uit in Jemen. Onder andere de VS steunt hen met wapens.

  • Zo lang de VN-Veiligheidsraad de interventie van Saoedi-Arabie goedkeurt zal er geen vrede komen in Jemen. Wel komt er steeds meer kritiek op de rol van dit land en trekken sommige landen hun wapenexport in.

Geraadpleegde bronnen

    En je weet het!

    Anderen het laten weten?

    auteur

    Door Marjolein Koster

    Ook interessant om te weten